Công thức tính thuế đối ứng của Mỹ
Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố áp thuế nhập khẩu đối ứng với hơn 180 đối tác thương mại với mức thuế dao động từ 10% đến 50%. Việt Nam nằm trong nhóm các nước bị áp mức thuế đối ứng cao nhất với thuế suất là 46%.
Vài giờ sau thông báo của Tổng thống Mỹ, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) đã công bố công thức tính.
Mô hình của USTR dựa trên nhiều yếu tố, từ kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu, mức độ biến động về nhu cầu, biến động giá, đến các yếu tố khác khiến hàng hóa Mỹ bất lợi ở nước ngoài như quy định về chính sách, môi trường, sự khác biệt về thuế tiêu thụ và cả hoạt động thao túng tiền tệ. Số liệu về nhập khẩu và xuất khẩu lấy từ Cục thống kê Mỹ năm 2024.
Trong đó, x là kim ngạch xuất khẩu; m là kim ngạch nhập khẩu; ε là mức độ biến động về nhập khẩu nếu giá sản phẩm thay đổi; φ là mức độ ảnh hưởng lên giá của thuế nhập khẩu.
Theo đó, thuế đối ứng được tính dựa trên mức thuế cần thiết để cân bằng thâm hụt thương mại song phương giữa Mỹ và từng đối tác thương mại. Phép tính này giả định rằng tình trạng thâm hụt thương mại lâu nay là do sự kết hợp của các yếu tố thuế quan và phi thuế quan khiến thương mại không đạt đến trạng thái cân bằng. Mỹ đang tính toán mức thuế đối ứng sao cho có thể đưa thâm hụt thương mại song phương về 0.
Mục tiêu là đưa thâm hụt thương mại song phương về 0
Theo lý giải từ Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, mặc dù các mô hình thương mại quốc tế thường giả định rằng thương mại sẽ tự cân bằng theo thời gian nhưng thực tế Mỹ đã duy trì thâm hụt tài khoản vãng lai liên tục trong 5 thập kỷ. Điều này cho thấy giả định cốt lõi của hầu hết mô hình thương mại là không chính xác.
Sự mất cân đối thương mại có nhiều nguyên nhân, trong đó, các yếu tố thuế quan và phi thuế quan đóng vai trò chính. "Hậu quả là nhu cầu tiêu dùng của Mỹ bị chuyển ra khỏi nền kinh tế trong nước sang nền kinh tế toàn cầu, dẫn đến việc hơn 90.000 nhà máy ở Mỹ phải đóng cửa kể từ năm 1997. Số việc làm ngành sản xuất cũng giảm hơn 6,6 triệu việc", cơ quan này nhận định.
Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ cũng cho rằng việc tính toán riêng lẻ ảnh hưởng của hàng chục nghìn chính sách thuế quan, quy định, thuế và các chính sách khác của từng quốc gia là rất phức tạp. Tuy nhiên, cơ quan này có thể ước lượng ảnh hưởng tổng hợp của các chính sách này bằng cách tính mức thuế có thể đưa thâm hụt thương mại song phương về 0.
Nhiều nhà kinh tế học cũng đưa ra phỏng đoán về công thức tính thuế, theo bảng thuế được ông Trump đưa ra. Chia sẻ trên mạng xã hội X, chuyên gia tài chính James Surowiecki cho rằng chính quyền Trump tính thuế bằng cách lấy thâm hụt thương mại chia cho kim ngạch xuất khẩu của nước đó sang Mỹ. Sau đó, con số này sẽ được chia đôi để ra thuế đối ứng.
Ông Surowiecki ví dụ Mỹ có thâm hụt thương mại 17,9 tỷ USD với Indonesia. Kim ngạch xuất khẩu của Indonesia sang thị trường này là 28 tỷ USD. Công thức này cho ra mức thuế Indonesia hiện áp với Mỹ là 64%, theo đúng bảng thuế ông Trump đưa ra.
Tương tự Việt Nam, theo số liệu từ USTR, Mỹ đã nhập khẩu 136,6 tỷ USD hàng hóa từ Việt Nam trong năm 2024, với thâm hụt thương mại lên tới 123,5 tỷ USD. Áp dụng công thức của Surowiecki, mức thuế Việt Nam áp với Mỹ được tính là 123,5/136,6 = 90,4% và chia đôi sẽ là hơn 45%.
Vị chuyên gia cho rằng điều này đi ngược với tuyên bố trước đây của Tổng thống Mỹ rằng thuế của mỗi quốc gia sẽ được tính bằng cách kết hợp cả rào cản thuế quan, phi thuế quan và các hình thức gian lận khác. Rào cản phi thuế quan gồm các quy định và chính sách thương mại khó định lượng rõ ràng.