Tại xã Quảng Điền (TP Huế), sau trận lốc xoáy cuối tháng 9 khiến 75 căn nhà bị tốc mái, trưởng thôn An Xuân dùng điện thoại ghi hình từng hộ dân và gửi lên nhóm chat trên mạng xã hội của xã để thống kê thiệt hại. "Chúng tôi vừa giúp dân lợp lại mái, vừa ghi nhận cụ thể từng thiệt hại để báo cáo cấp trên", ông Nguyễn Ánh Cầu, Chủ tịch xã, cho biết.
Theo ông Cầu, phương châm "4 tại chỗ" - gồm chỉ huy, lực lượng, phương tiện và hậu cần tại chỗ - giúp địa phương chủ động thống kê ngay trong những giờ đầu. Trưởng thôn chịu trách nhiệm lập danh sách hộ bị ảnh hưởng và chuyển lên UBND xã. "Ngay khi nghe báo cáo tốc mái hàng chục nhà, xã lập tức gửi thông tin lên Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và lãnh đạo thành phố", ông nói.
Tại Hải Phòng, quy trình được phân cấp đến từng tổ dân phố. Ông Phạm Hoàng Tuấn, Phó chủ tịch thường trực UBND phường Đồ Sơn, cho biết mỗi tổ phụ trách rà soát công trình công cộng, nhà dân, cây xanh. "Thông tin nhanh được chuyển qua nhóm làm việc của Ban chỉ đạo phòng thủ dân sự, sau đó cán bộ xuống hiện trường chụp ảnh, xác minh hư hỏng", ông nói.
Ông Đặng Văn Hòa, Chánh văn phòng Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai TP Huế, cho hay từ khi áp dụng mô hình chính quyền hai cấp, dữ liệu thống kê được rút gọn luồng, cập nhật nhanh và sát thực tế hơn. "Xã, phường báo lên ban, ban tổng hợp gửi Sở Nông nghiệp và Môi trường, sau đó trình lãnh đạo thành phố", ông Hòa nói.
Ở Thanh Hóa, ông Nguyễn Văn Chính, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi, cho biết báo cáo nhanh hằng ngày chủ yếu để nắm tình hình, chưa mang tính pháp lý cao do có thể bị gián đoạn bởi mất điện, mất sóng hoặc chưa kiểm đếm đủ. "Khoảng 15 ngày sau khi thiên tai xảy ra, tỉnh sẽ có báo cáo chi tiết do Chủ tịch UBND ký - đây là căn cứ pháp lý cuối cùng, người ký phải chịu trách nhiệm về số liệu", ông Chính nói.
Tại Quảng Trị, ông Trần Quốc Tuấn, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết việc thống kê thiệt hại được thực hiện theo mẫu biểu thống nhất của Ban chỉ huy phòng thủ dân sự tỉnh, gồm các hạng mục nhà cửa, hoa màu, vật nuôi, người chết, bị thương để xã điền thông tin. Dữ liệu từ thôn, xã được tổng hợp, nhập lên hệ thống điện tử của Ban chỉ huy tỉnh.
"Toàn tỉnh có 79 xã, phường, đặc khu thực hiện quy trình báo cáo hằng ngày: 5h30 sáng gửi báo cáo sơ bộ, cuối ngày nộp báo cáo chính thức", ông Tuấn nói, nhấn mạnh địa phương nào cũng phải chịu trách nhiệm với số liệu đã gửi. "Xã phải ban hành văn bản đóng dấu để làm căn cứ hỗ trợ thiệt hại sau này; xã nào báo cáo sai sẽ chịu trách nhiệm", ông khẳng định.
Quy trình thống kê nhiều tầng
Theo Luật Phòng chống thiên tai 2023, tổ chức và cá nhân phải báo cáo thiệt hại trong phạm vi quản lý cho Ban chỉ huy phòng thủ dân sự cấp xã hoặc cơ quan chủ quản. Ban chỉ huy các cấp tổng hợp, gửi UBND cùng cấp và Ban chỉ đạo phòng thủ dân sự quốc gia. UBND các cấp chịu trách nhiệm thống kê, kiểm tra, đánh giá trước khi chuyển báo cáo lên cấp trên.
Sau khi thẩm định, UBND tỉnh gửi báo cáo Thủ tướng và Bộ Nông nghiệp và Môi trường - cơ quan đầu mối tổng hợp, công bố số liệu toàn quốc. Bộ Công an, Tổng cục Thống kê cùng các bộ ngành liên quan cũng tổng hợp thiệt hại trong lĩnh vực mình phụ trách để đối chiếu, bảo đảm tính chính xác và thống nhất.
Theo Thông tư liên tịch giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường với Bộ Tài chính, thống kê thiệt hại phải khách quan, minh bạch, phản ánh đúng thực tế. Báo cáo nhanh được lập ngay sau khi thiên tai xảy ra và gửi hằng ngày cho đến khi kết thúc đợt; báo cáo tổng hợp hoàn thiện sau khi rà soát, xác minh đầy đủ.
Các hạng mục thống kê bao gồm người chết, mất tích, bị thương; nhà ở, trường học, bệnh viện; diện tích lúa, hoa màu, vật nuôi; cùng các công trình giao thông, thủy lợi, đê điều, hồ đập, khu neo đậu tránh trú bão. Mỗi nội dung có biểu mẫu riêng, yêu cầu mô tả cụ thể vị trí, quy mô, mức độ hư hỏng và ước tính giá trị thiệt hại.
Báo cáo nhanh được gửi trước 19h mỗi ngày qua điện thoại, tin nhắn, email hoặc văn bản. Số liệu được cộng dồn, điều chỉnh hoặc bổ sung đến thời điểm báo cáo cuối cùng; nếu phát hiện sai sót, cơ quan cấp trên có quyền yêu cầu địa phương sửa và xác minh lại.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, quy trình thống kê thiệt hại được thực hiện liên tục từ khi thiên tai bắt đầu đến khi có báo cáo tổng hợp toàn quốc. Bộ là đầu mối tổng hợp dữ liệu, trình Thủ tướng và công bố công khai.
Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai cho biết thống kê được thực hiện bằng hai phương pháp: điều tra trực tiếp tại hiện trường và tổng hợp qua báo cáo nhanh từ cơ sở. Số liệu sau đó được đối chiếu, xác minh ngẫu nhiên giữa các cấp để bảo đảm tính thống nhất và trung thực.
Bộ Công an - cơ quan thường trực phòng thủ dân sự trong lĩnh vực an ninh, trật tự - phối hợp thống kê, cứu hộ, vận chuyển hàng cứu trợ. Tính đến đầu tháng 10, hơn 32.000 cán bộ, chiến sĩ và hàng nghìn lượt phương tiện đã được huy động hỗ trợ người dân vùng ngập.
Tổng cục Thống kê duy trì hệ thống "Số vụ thiên tai và mức độ thiệt hại" kết nối dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp và các địa phương, cho phép kiểm tra, đối chiếu tự động trước khi trình Chính phủ.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết hệ thống báo cáo hiện nay rút gọn còn hai cấp - xã và tỉnh - giúp tăng tốc độ tổng hợp. Nhiều địa phương đã áp dụng biểu mẫu điện tử có ảnh và định vị GPS, song ở vùng sâu vùng xa, báo cáo vẫn chủ yếu qua điện thoại, dễ chậm trễ.
Cục Phòng chống thiên tai đang triển khai ứng dụng báo cáo ngoại tuyến và phần mềm tích hợp bản đồ, cho phép xác nhận hình ảnh hiện trường để bảo đảm số liệu khách quan. "Mỗi con số không chỉ là dữ liệu, mà còn là căn cứ pháp lý để Nhà nước hỗ trợ đúng người, đúng mức", đại diện Cục cho biết.
Từ đầu năm 2025 đến nay, thiên tai đã làm 238 người chết và mất tích, 367 người bị thương; hơn 258.000 ngôi nhà hư hỏng, tốc mái; 555.000 ha lúa và hoa màu ngập úng, thiệt hại hơn 33.500 tỷ đồng. Riêng bão Bualoi khiến 15 người chết và mất tích, 7 người bị thương, gần 17.000 nhà bị ngập - chủ yếu ở Cao Bằng, Thái Nguyên, Lạng Sơn và Hà Nội.
Nhờ hệ thống thống kê nhiều tầng và quy định rõ trách nhiệm, mọi thiệt hại sau thiên tai đều được ghi nhận, giúp Chính phủ có căn cứ hỗ trợ tái thiết và hoạch định chính sách phòng chống hiệu quả hơn.
Người dân ủng hộ đồng bào bão lụt quyên góp trực tiếp tại địa chỉ: Cơ quan Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, số 46, phố Tràng Thi (Phường Cửa Nam, TP Hà Nội); đường dây nóng: 0984242025; 0933026868; 0786675133; 0983218721; 0819889888.
Hoặc gửi đến các tài khoản ngân hàng tiếp nhận tại đây.
Nhóm phóng viên