Hen suyễn tăng nguy cơ đột quỵ

BS.CKII Ngô Trần Quang Minh, Giám đốc chuyên môn kiêm Trưởng khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8, cho biết thông tin trên, thêm rằng hen suyễn là tình trạng viêm mạn tính đường hô hấp, thường khởi phát hoặc tăng nặng khi thời tiết thay đổi, lạnh hoặc mưa nắng thất thường. Bệnh khá phổ biến, thực tế nhiều ca đột quỵ nhập viện có bệnh nền hen suyễn.

Khi gặp tác nhân kích thích như thời tiết thay đổi, hen suyễn dễ gây sưng nề, co thắt phế quản và tiết nhiều dịch nhầy, dẫn đến ho, khó thở, khò khè, nặng ngực. Bệnh gây viêm mạn tính ở đường thở, trong quá trình khởi phát và kéo dài, cơ thể sẽ tiết ra nhiều chất trung gian gây viêm như cytokine, interleukin, TNF-α... đi vào máu, lan tỏa khắp cơ thể.

"Phản ứng viêm tác động trực tiếp lên hệ mạch máu, làm lớp nội mạc mạch máu bị tổn thương", bác sĩ Minh nói, giải thích thêm khi đó các tế bào viêm bám vào thành mạch, thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa, làm hẹp lòng mạch và tăng nguy cơ xuất hiện cục máu đông. Đây là cơ chế then chốt khiến người bị hen suyễn đối mặt với nguy cơ đột quỵ cao hơn.

Các cơn hen cấp tính khởi phát còn khiến lượng oxy trong máu giảm, tim phải làm việc gắng sức để bơm máu lên não. Cùng lúc, cơ thể tiết nhiều hormone căng thẳng như adrenaline và cortisol khiến nhịp tim, huyết áp tăng đột ngột. Khi tình trạng này lặp lại nhiều lần, hệ tim mạch và não bộ phải chịu gánh nặng lớn, nguy cơ đột quỵ vì thế cũng cao. Nhiều người bệnh dùng corticosteroid kéo dài để kiểm soát bệnh. Thuốc này nếu lạm dụng hoặc không được theo dõi chặt chẽ có thể gây giữ muối nước, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu - những yếu tố nguy cơ hàng đầu của đột quỵ.

Theo bác sĩ Minh, người bệnh hen suyễn lớn tuổi, mắc kèm tăng huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao thì nguy cơ đột quỵ càng cao. Tại Việt Nam, hiện chưa có nghiên cứu tổng quan về nguy cơ đột quỵ ở người bệnh hen suyễn. Tuy nhiên một phân tích tổng hợp từ Thư viện Y khoa Quốc gia (Mỹ), dữ liệu hơn 3 triệu người, cho thấy người bệnh hen suyễn có nguy cơ đột quỵ cao hơn 34% so với người không mắc bệnh.

Hen suyễn là bệnh hô hấp mạn tính phổ biến, người bệnh và nhiều bác sĩ thường chú ý đến biểu hiện ho, khó thở. Thực tế, các phản ứng viêm trong hen không chỉ dừng lại ở đường thở mà còn lan ra khắp cơ thể, âm thầm gây tổn thương mạch máu, nguy cơ đột quỵ ít ngờ.

Như ông Thịnh (61 tuổi, TP HCM) tiền sử hen suyễn nhiều năm. Trong đợt hen cấp gần đây, ông bất ngờ méo miệng, yếu nửa người phải, nói khó, được cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8. Ông Thịnh bị đột quỵ cấp trên nền bệnh hen suyễn, được tức tốc xử lý. Kết quả chụp CT sọ não sau đó ghi nhận người bệnh nhồi máu não giờ đầu, bác sĩ chỉ định thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch nhằm tái thông mạch máu não bị tắc. Sau 2 giờ, ông Thịnh hồi tỉnh tốt, tình trạng nói khó và yếu nửa người cải thiện.

Bác sĩ Minh khuyến cáo người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, dùng thuốc kiểm soát và dự phòng đều đặn, tuyệt đối không tự ý ngưng khi triệu chứng giảm. Dừng thuốc đột ngột có thể khiến đường thở tái viêm, dẫn đến cơn hen cấp hoặc biến chứng tim mạch nguy hiểm.

Người bệnh nên khám nội tổng quát định kỳ mỗi 3-6 tháng để được theo dõi toàn diện. Đo chức năng hô hấp, kiểm tra huyết áp, đường huyết, mỡ máu và làm thêm điện tim hoặc siêu âm tim khi cần, giúp phát hiện sớm nguy cơ, ngăn ngừa biến chứng đột quỵ.

Bác sĩ Minh lưu ý thêm lối sống khoa học giữ vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cả hen suyễn lẫn nguy cơ đột quỵ. Người bệnh nên hạn chế muối trong khẩu phần ăn, tăng cường rau xanh và trái cây tươi để bổ sung chất xơ, vitamin C, E và beta-carotene - những chất chống oxy hóa giúp bảo vệ mạch máu. Hạn chế rượu bia, nước ngọt có ga, bỏ hẳn thuốc lá và tránh khói thuốc thụ động. Tập thể dục đều đặn 20-30 phút mỗi ngày với các bộ môn nhẹ nhàng như đi bộ nhanh, đạp xe chậm, yoga hoặc bơi lội. Tránh vận động quá sức vì có thể khởi phát cơn hen, nên giữ ấm khi đi đến vùng có không khí lạnh. Đồng thời, duy trì cân nặng hợp lý sẽ giảm gánh nặng cho tim và hệ hô hấp.

Trọng Nghĩa