Quan điểm này được Phó thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nêu khi phát biểu ở tổ dự thảo Nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế ở Việt Nam.
Theo dự thảo nghị quyết, Trung tâm tài chính quốc tế ở Việt Nam sẽ hình thành theo mô hình "một trung tâm, hai điểm đến", tức là có một trung tâm nhưng đặt tại TP HCM và Đà Nẵng.
Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình cho biết, ban đầu Chính phủ tính xây dựng hai trung tâm tài chính quốc tế và khu vực đặt tại TP HCM, Đà Nẵng nhưng có lo ngại như vậy dễ dẫn tới sự cạnh tranh, giành giật nhà đầu tư. Do đó, cấp có thẩm quyền định hướng chỉ phát triển "một trung tâm, hai điểm đến". Tức là, Việt Nam xây dựng một trung tâm tài chính quốc tế nhưng đặt tại hai thành phố, TP HCM và Đà Nẵng, với định hướng phát triển sản phẩm, dịch vụ khác nhau.
"Phát triển một trung tâm tài chính quốc tế tại hai thành phố không xung đột, không làm suy yếu lẫn nhau, bởi có chung ban chỉ đạo, cơ quan điều hành. Các chuyên gia đánh giá đây là quyết định táo bạo, nhưng thực hiện được", Phó thủ tướng nói.
Ông thêm rằng Việt Nam đã hội đủ điều kiện phát triển trung tâm tài chính quốc tế, và "nếu không làm lúc này sẽ không có nguồn lực, khó cạnh tranh được với các trung tâm tài chính ở Thượng Hải, Singapore, Dubai...".
Cụ thể, TP HCM được định hướng phát triển sản phẩm, dịch vụ toàn diện. Thị trường vốn gắn với dịch vụ quản lý tài sản, quản lý quỹ, bảo hiểm, các sản phẩm cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, sản phẩm phái sinh tài chính...; phát triển hệ thống ngân hàng, sản phẩm thị trường tiền tệ.
Các cơ chế thử nghiệm (sandbox) về fintech, đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực tài chính, cũng như thành lập các sàn giao dịch chuyên biệt, nền tảng giao dịch mới cũng được hình thành tại đây. Thành phố cũng phát triển thị trường, sàn giao dịch hàng hóa, hàng hóa phái sinh, kết nối với các thị trường hàng hóa vật chất ở trong nước và quốc tế...
Với Đà Nẵng, trung tâm tài chính quốc tế tại đây sẽ phát triển tài chính xanh, tài chính thương mại phục vụ doanh nghiệp vừa và nhỏ, startup, các tổ chức và cá nhân không cư trú (dịch vụ tài chính offshore), thương mại xuyên biên giới gắn với Khu thương mại tự do, các khu công nghệ cao, khu kinh tế mở, khu công nghiệp... Đà Nẵng cũng thử nghiệm có kiểm soát tài sản số, tiền số, thanh toán và thu hút các quỹ đầu tư, quỹ kiều hối, công ty quản lý quỹ vừa và nhỏ...
Trình bày tờ trình dự thảo nghị quyết trước đó, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng để hình thành trung tâm tài chính quốc tế, cần môi trường kinh doanh cạnh tranh, hệ thống pháp lý hoàn thiện, nhân lực chất lượng cao, cơ sở hạ tầng đồng bộ và hệ sinh thái tài chính phát triển, có tính cạnh tranh.
Ông cho biết, các sản phẩm được cung cấp trong trung tâm tài chính quốc tế gồm thành lập sàn, nền tảng giao dịch hàng hóa và phái sinh hàng hóa; giao dịch tín chỉ carbon, kim loại quý hiếm, chứng khoán của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo...
Ông Trần Hoàng Ngân, đại biểu TP HCM, góp ý quy định về thành lập các sàn, nền tảng giao dịch đang "thoáng tới mức lo ngại". Theo ông, các thành viên tham gia trung tâm tài chính có thể là nhà đầu tư trong nước, nước ngoài. Họ có quyền đăng ký mở các sàn giao dịch, nhưng "mở hết cỡ" mà chưa rõ cơ chế quản lý thế nào sẽ dẫn tới rủi ro.
"Nếu trong trung tâm tài chính quốc tế mà mở ra tới 2-3 sàn giao dịch vàng, Bitcoin..., chúng ta quản lý làm sao, giao dịch thế nào? Để thành viên được tự lập sàn giao dịch thì không ổn, mở như vậy rất nguy hiểm", ông Ngân đặt vấn đề.
Ông kiến nghị giao ban điều hành trung tâm tài chính quyết định việc lập sàn giao dịch, các thành viên tham gia với vai trò môi giới hoặc người tạo lập thị trường, tương tự cơ chế của các nước.
Thẩm tra dự thảo nghị quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cũng đề nghị đánh giá rõ, với các nhóm chính sách như tại dự thảo đã đủ tiền đề để tạo lập khuôn khổ pháp lý cho hình thành và vận hành Trung tâm tài chính quốc tế hay chưa.
"Các quy định đã đủ sức nặng, hấp dẫn, bảo đảm tính cạnh tranh hay chưa? Cần làm rõ đâu là những chính sách được coi là vượt trội, khác biệt riêng có của Việt Nam", ông Mãi nêu.
Cũng theo dự thảo nghị quyết, Chính phủ đề xuất 12 chính sách đặc thù phát triển trung tâm tài chính quốc tế ở Việt Nam. Các nhóm chính sách này tập trung vào ngoại hối, hoạt động ngân hàng, ưu đãi thuế, tài chính, đất đai, nhân lực, thị thực..., cũng như phát triển các loại thị trường, sàn giao dịch hàng hóa. Chẳng hạn, các doanh nghiệp tham gia trung tâm tài chính quốc tế được ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, với thuế suất 10% trong 30 năm và miễn 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo.
Dự án đầu tư ưu tiên phát triển được giao, cho thuê đất tối đa 70 năm; lĩnh vực khác thời hạn sử dụng đất không quá 50 năm. Người nước ngoài làm việc, đầu tư được phép mua, nhận chuyển nhượng, tặng cho, nhận thừa kế nhà ở thương mại trong dự án bất động sản thuộc trung tâm tài chính quốc tế...
Ngoài ra, cơ chế giải quyết tranh chấp trong đầu tư kinh doanh cũng là vấn đề mấu chốt khi xây dựng trung tâm tài chính quốc tế. Theo đó, các bên được sử dụng các phương thức giải quyết tranh chấp theo luật nước ngoài nhưng không được trái nguyên tắc của pháp luật Việt Nam. Riêng hoạt động đầu tư kinh doanh phái sinh, việc giải quyết sẽ theo cơ chế đặc thù, nhằm xử lý nhanh chóng, hiệu quả, đảm bảo công lý, thân thiện với các nhà đầu tư tham gia.
Ông Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường cho rằng khó khả thi nếu áp dụng luật nước ngoài khi xảy ra xung đột, tranh chấp. Theo ông, trường hợp luật Việt Nam không quy định, các tranh chấp được áp dụng theo luật nước ngoài, không vi phạm Hiến pháp sẽ có tính khả thi cao hơn. "Dự thảo nghị quyết quy định xử lý tranh chấp theo nguyên tắc cơ bản pháp luật Việt Nam là chưa rõ ràng, có thể gây lo ngại cho các nhà đầu tư", ông Huân nêu.
Cùng quan điểm, luật sư Trương Trọng Nghĩa (đại biểu TP HCM) cho rằng cần thành lập trọng tài trung tâm tài chính quốc tế để xử lý tranh chấp phát sinh, bởi "nếu hệ thống xử lý tranh chấp bất cập, nhà đầu tư sẽ chọn trọng tài nước ngoài thay vì trọng tài Việt Nam".
Muốn vậy, ông Nghĩa nói cần sửa một số luật, như Luật Trọng tài thương mại, để đảm bảo tương thích trong hệ thống giải quyết tranh chấp giữa trọng tài, tòa án. Về lâu dài, Việt Nam sẽ hình thành tòa án chuyên biệt để xử lý tranh chấp tại trung tâm tài chính.
Việt Nam đặt mục tiêu thành lập trung tâm tài chính quốc tế trong 2025, đặt tại TP HCM và Đà Nẵng. Đến 2035, trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam thuộc nhóm 75 trung tâm hàng đầu thế giới và top 20 đến 2045.
Anh Minh - Sơn Hà