Thời gian qua, TAND TP HCM đã đưa ra xét xử hàng loạt vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản dưới hình thức lập dự án "ma" bán cho khách hàng, chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn từ vài chục tỷ đến hàng trăm tỷ đồng. Cả nghìn bị hại từ những người có nhu cầu mua nhà đất để ở cho đến những người đầu tư bị vướng vào vòng xoáy pháp lý kéo dài nhiều năm và bị chiếm đoạt số tiền lớn, khó có khả năng thu hồi.
Ông Tuấn, 57 tuổi, ngụ phường Tăng Nhơn Phú, TP HCM, cho biết 6 năm trước thấy Công ty TNHH An Phát Gia do Huỳnh Thị Hạnh Phúc, 45 tuổi, làm giám đốc, quảng cáo bán đất nền dự án Khu dân cư Nguyễn Xiển (quận 9, nay là phường Long Phước) với giá "hợp túi tiền" nên quyết định đầu tư.
Tin tưởng vào lời giới thiệu dự án pháp lý rõ ràng và việc nhiều người đã "xuống tiền", ông Tuấn ký hai hợp đồng đặt cọc, chuyển cho Phúc hơn 4,8 tỷ đồng. Bà này cam kết sẽ tách thửa, làm sổ và bàn giao trong 6 tháng.
Tuy nhiên, hết thời hạn cam kết mà Phúc vẫn không bàn giao đất, ông Tuấn tìm hiểu mới hay mình bị lừa. Dự án mà Phúc quảng cáo thực chất do bà ta tự "vẽ" ra, chưa được cơ quan chức năng cấp phép, thậm chí còn chưa hoàn tất thủ tục nhận chuyển nhượng đất từ chủ đất.
Không chỉ ông Tuấn, hàng trăm người khác cũng bị Phúc dụ mua nền tại nhiều "dự án ma", với tổng số tiền bị chiếm đoạt lên đến hàng trăm tỷ đồng. Sau nhiều năm điều tra, tháng 9 vừa qua, Phúc bị TAND TP HCM đưa ra xét xử.
Nhiều bị hại, trong đó có ông Tuấn, đến tòa với kỳ vọng vụ án sớm khép lại, tiền được thu hồi. Tuy nhiên, do nhiều tình tiết chưa được làm rõ và xuất hiện thêm người tố cáo, HĐXX quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung.
Sau ngần ấy năm chờ đợi, ông Tuấn cùng các bị hại vẫn chưa biết bao giờ mới nhận lại được số tiền đã bị chiếm đoạt.
Là một trong hơn 4.500 bị hại của Công ty cổ phần địa ốc Alibaba, nhiều năm trước, bà Mỹ, 50 tuổi, tiểu thương chợ Bình Triệu (phường Hiệp Bình), đã dồn toàn bộ 800 triệu đồng tích góp để đặt cọc mua nền đất tại dự án ở Đồng Nai. Tin vào lời giới thiệu của nhân viên công ty, bà ký hợp đồng mà không hề hay biết dự án không đủ pháp lý. Chỉ đến khi Nguyễn Thái Luyện (Chủ tịch Công ty cổ phần địa ốc Alibaba) và các đồng phạm bị bắt, bà mới biết mình là nạn nhân.
Bản án có hiệu lực buộc Luyện phải trả lại số tiền bị chiếm đoạt cho bà và các nạn nhân khác.
"Thế nhưng nhiều năm trôi qua, dù vụ án đã khép lại, tôi mới chỉ nhận được một phần tiền do phải chờ cơ quan chức năng xử lý tài sản của bị cáo. Số tiền còn lại, tôi không biết đến bao giờ mới được nhận đủ", bà Mỹ nói, giọng buồn rượi.
Chỉ 'xuống tiền' khi nắm rõ pháp lý của bất động sản
Luật sư Nguyễn Minh Hùng (Đoàn luật sư TP HCM) cho biết, trong hoạt động kinh doanh bất động sản, không ít chủ đầu tư huy động vốn trái phép bằng cách ký hợp đồng đặt chỗ, đặt cọc hoặc mua bán khi dự án chưa hoàn thiện pháp lý. Những giao dịch này tiềm ẩn rủi ro lớn, dễ khiến người mua mất tiền và khó đòi quyền lợi khi dự án bị cơ quan chức năng xử lý hoặc phát sinh tranh chấp.
Vì vậy, trước khi quyết định mua đất nền hay nhà ở hình thành trong tương lai, người dân cần kiểm tra kỹ hồ sơ pháp lý dự án để tránh nguy cơ mất hoặc bị chiếm dụng vốn.
Các giấy tờ quan trọng gồm: Giấy phép kinh doanh của chủ đầu tư; Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên chủ đầu tư; Giấy phép xây dựng do Sở Xây dựng cấp; Quy hoạch chi tiết 1/500 đã được phê duyệt, thể hiện rõ thiết kế và mặt bằng dự án; Biên bản nghiệm thu móng (dự án phải hoàn thiện phần móng mới được phép bán); và Giấy bảo lãnh ngân hàng nhằm đảm bảo chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ tài chính. Trong trường hợp chủ đầu tư gặp rủi ro, ngân hàng sẽ chịu trách nhiệm với khách hàng theo cam kết bảo lãnh.
Với những người ít kinh nghiệm, việc tự kiểm tra pháp lý dự án bất động sản thường gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, theo luật sư Hùng, người mua có thể xác minh tính hợp pháp của dự án bằng 4 cách sau:
Thứ nhất, yêu cầu chủ đầu tư cung cấp "giấy thông hành" của dự án. Pháp luật quy định hai điều kiện bắt buộc khi bán bất động sản hình thành trong tương lai là: thông báo đủ điều kiện bán hàng do Sở Xây dựng cấp, xác nhận dự án đã hoàn tất hồ sơ pháp lý và hoàn thiện phần móng, đủ điều kiện huy động vốn; Giấy chứng nhận bảo lãnh ngân hàng, đảm bảo quyền lợi khách hàng nếu chủ đầu tư gặp rủi ro.
Việc có bảo lãnh đồng nghĩa dự án đã được tổ chức tín dụng thẩm định kỹ về pháp lý.
Thứ hai, kiểm chứng pháp lý thông qua hình thức vay mua nhà. Đây là cách đơn giản và có độ chính xác cao. Khi vay, ngân hàng sẽ thẩm định toàn bộ pháp lý và mức độ an toàn của dự án. Những dự án có vấn đề sẽ không được giải ngân nhằm tránh rủi ro nợ xấu. Nhờ vậy, người mua có thể "soi" pháp lý mà không tốn nhiều thời gian, công sức.
Thứ ba, tham khảo thông tin từ các công ty và môi giới bất động sản có uy tín. Đây là những đơn vị có kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn và nắm bắt nhanh các thông tin pháp lý của dự án. Họ có thể đưa ra lời khuyên hữu ích trước khi khách hàng quyết định giao dịch.
Cuối cùng, tìm hiểu tại cơ quan nhà nước hoặc nguồn tin chính thống. Người dân có thể tra cứu tại UBND các cấp, Sở Nông nghiệp và Môi trường, thanh tra địa phương hoặc theo dõi thông tin từ báo chí để xác nhận dự án có được cấp phép hay không.
Hải Duyên