Việt Nam hiện có hơn 70 triệu xe máy và khoảng 6 triệu ôtô. Ngoại trừ các tuyến quốc lộ và cao tốc, trong đô thị gần như các phương tiện này đi chung làn, tạo ra nhiều xung đột giao thông, ví dụ như xe máy len lỏi giữa làn ôtô, còn ôtô thì lấn làn hoặc vượt ẩu. Mới đây, Cục Cảnh sát giao thông đã đề xuất thu hẹp làn ôtô xuống dưới mức 3,5 m tại nội đô, nhằm buộc các phương tiện di chuyển trật tự hơn.
Thực tế, các đô thị châu Á cũng từng đối mặt tình cảnh tương tự. Đài Loan, Trung Quốc hay Thái Lan đều có lượng xe máy lớn, song cách tổ chức và chế tài khác biệt tại nơi đây đã giúp giao thông trật tự hơn mà không cần thu hẹp làn ôtô.
Đài Loan: phân làn, tạo "ô chờ" cho xe máy
Đài Loan là nơi có tỷ lệ xe máy cao hàng đầu thế giới, với hơn 14 triệu chiếc trên tổng dân số khoảng 23 triệu người theo số liệu năm 2025 của World Population Review. Để kiểm soát loại phương tiện này, chính quyền quy định rõ xe máy phải đi sát lề phải, nhiều tuyến phố bố trí hẳn làn riêng cho xe hai bánh. Ở làn này ôtô không được phép đi vào, nếu vi phạm sẽ bị xử phạt. Ngược lại, xe máy cũng không được chạy vào làn ôtô, trừ trường hợp đặc biệt khi không có làn riêng, nhưng bắt buộc phải bám sát lề phải.
Trên cao tốc và nhiều cây cầu lớn, xe máy còn bị cấm hoàn toàn. Nhờ quy định tách làn chặt chẽ và xử phạt nghiêm, giao thông Đài Loan duy trì được trật tự dù mật độ xe máy rất cao.
Ngoài ra, một điểm đặc trưng ở đường phố Đài Loan là "motorcycle box", là ô vuông kẻ sơn phía trước vạch dừng ôtô tại nút giao, cho phép xe máy xếp hàng chờ đèn đỏ. Nhờ thiết kế này, dòng xe máy và ôtô sẽ khởi động tách biệt khi hết đèn đỏ, qua đó giảm xung đột và va chạm. Nhưng để xe máy phía sau có thể đi lên ô chờ này, điều tiên quyết là phải có lối, tức ôtô không đâm chéo thân xe, tạo làn mới không theo vạch kẻ.
Trung Quốc: phân tách cứng giữa ôtô và xe máy
Tại Trung Quốc, việc tổ chức giao thông cho xe máy có sự khác biệt lớn so với nhiều quốc gia châu Á. Ở các đô thị trung tâm như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu, xe máy truyền thống bị hạn chế mạnh, thậm chí cấm hoàn toàn ở nhiều quận nội thành để giảm ùn tắc và ô nhiễm. Thay vào đó, xe điện hai bánh (e-bike) được sử dụng phổ biến, nhưng cũng phải tuân thủ quy định nghiêm ngặt, ví dụ như đi trên làn riêng sát lề bên phải, có tốc độ giới hạn và không được chen vào làn ôtô. Chính quyền nhiều nơi còn đầu tư làn đường rộng cho xe thô sơ và xe điện, ngăn cách bằng dải phân cách cứng như hàng rào thép hoặc dải bê tông thấp, giúp tách biệt hoàn toàn với ôtô và giảm thiểu nguy cơ va chạm.
Ở các thành phố lớn khác, nơi xe máy vẫn được phép lưu thông, chính quyền áp dụng hệ thống quản lý chặt chẽ, ví dụ như quy định khu vực được phép chạy, cấm đi vào cao tốc và đường vành đai. Tại nút giao, nhiều nơi thiết kế "ô chờ xe máy" ngay trước vạch dừng ôtô, tương tự Đài Loan, giúp xe máy và ôtô khởi hành tách biệt, giảm va chạm. Song song, lực lượng cảnh sát giao thông Trung Quốc xử lý nghiêm các hành vi lấn làn, vượt đèn đỏ hay đi ngược chiều, với mức phạt cao và hệ thống camera giám sát dày đặc.
Nhờ sự kết hợp giữa hạ tầng tách biệt, luật nghiêm và công nghệ giám sát, giao thông Trung Quốc tuy có mật độ phương tiện khổng lồ nhưng ít xảy ra cảnh ôtô và xe máy chen chúc hỗn loạn.
Thái Lan: buộc xe máy đi bên phải
Tại Thái Lan, đặc biệt là ở Bangkok, xe máy vẫn được phép đi chung làn với ôtô nhưng luôn phải giữ vị trí ở làn sát lề phải. Một số tuyến đường chính còn có làn phụ dành riêng cho xe hai bánh. Nếu xe máy cố tình lấn vào làn ôtô tốc độ cao hoặc luồn lách giữa dòng xe, người điều khiển sẽ bị phạt nặng.
Tuy nhiên vào giờ cao điểm tại Bangkok, dòng xe máy ken đặc trên đường thường tìm cách len lỏi vào khoảng trống giữa các làn ôtô để thoát nhanh hơn. Hình ảnh này khá phổ biến, nhưng điểm khác biệt có thể thấy là phần lớn tài xế xe máy vẫn giữ khoảng cách, không bấm còi dồn dập và nhường nhau theo hàng lối. Cảnh sát giao thông cũng có mặt tại nhiều nút thắt để xử lý các trường hợp đi ẩu, tạo tâm lý e ngại cho người vi phạm. Nhờ vậy, dù ôtô và xe máy đi chung, giao thông ở Bangkok đông đặc nhưng vẫn duy trì được trật tự nhất định.
Như vậy, có thể thấy điểm chung của việc tổ chức giao thông giữa xe máy và ôtô của những nơi trên là bố trí làn riêng hoặc ô chờ dành cho xe máy, quy định cụ thể vị trí mà xe máy phải đi (sát lề phải). Cùng với đó, các nước cũng tăng cường giám sát và xử phạt nghiêm để duy trì trật tự giao thông.
Ngoài ra, khi hạ tầng không đáp ứng đủ nhu cầu, giải pháp phổ biến là hạn chế hoặc cấm xe máy lưu thông tại các trục lớn, khu vực trung tâm, ví dụ như cách Trung Quốc đã làm. Đây cũng là một trong những kinh nghiệm cho thấy việc phân luồng, cộng với chế tài mạnh, có thể giúp duy trì trật tự giao thông ngay ở những đô thị đông đúc.
Hồ Tân