Thông tin được các chuyên gia chia sẻ tại hội thảo khoa học Hành trình vì một Việt Nam không còn bệnh do não mô cầu nhóm B mới đây do Viện Đào tạo Y học Dự phòng & Y tế Công cộng (YHDP & YTCC) phối hợp cùng GSK Việt Nam tổ chức mới đây.
Báo cáo công tác Y tế cuối tháng 11 của Bộ Y tế cho thấy số ca mắc bệnh não mô cầu đang có xu hướng gia tăng. Trong tháng 11, cả nước ghi nhận 11 ca viêm màng não do não mô cầu. Tích lũy từ tháng 12/2024 đến nay cả nước ghi nhận 95 trường hợp mắc, một ca tử vong. So với cùng kỳ năm ngoái, số mắc tăng 74 ca. Miền Bắc ghi nhận tăng 45% và khu vực phía Nam ghi nhận tăng 83% so với năm ngoái.
Bệnh do não mô cầu là một bệnh nhiễm trùng cấp tính nghiêm trọng do vi khuẩn não mô cầu gây ra viêm màng não và nhiễm trùng máu. Vi khuẩn này được chia thành 12 nhóm huyết thanh khác nhau, trong đó các nhóm A, B, C, X, Y và W là phổ biến nhất và nguy hiểm nhất.
Nhóm huyết thanh vi khuẩn não mô cầu đa dạng, phân bố khác nhau và có thể thay đổi theo vùng địa lý và theo thời gian. Vi khuẩn gây bệnh thường lưu hành chủ yếu ở người lành mang trùng không triệu chứng, có thể lây truyền từ người này sang người khác và khiến người nhiễm có thể phát triển bệnh viêm màng não.
Não mô cầu xâm lấn có nhiều thể bệnh, diễn tiến khác nhau. Có ca kéo dài vài ngày nhưng cũng có thể là thể tối cấp khiến người bệnh tử vong trong 24 giờ. Giai đoạn đầu bệnh thường không điển hình, sau đó các triệu chứng nặng ập đến nhanh chóng. Trong 4-12 giờ đầu, triệu chứng giống cảm cúm thông thường như sốt, mệt, khó chịu, đau họng, đau đầu nhẹ. Sau 12-15 giờ, bệnh có thể chuyển nhanh với các dấu hiệu gợi ý như ban xuất huyết, đau cổ, đau đầu, cứng gáy, buồn nôn, sợ ánh sáng. 8 giờ cuối, các triệu chứng rất nặng nề, người bệnh có thể lú lẫn, mê sảng, sốc nhiễm trùng, suy hô hấp, rối loạn tri giác, co giật, hôn mê và tử vong.
Bệnh rất khó phát hiện ở giai đoạn sớm vì triệu chứng mờ nhạt, người bệnh thường chủ quan, tự điều trị tại nhà. Khi nhập viện, bệnh đã ở giai đoạn muộn. Dù được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong vẫn 10-20% và lên tới 50% nếu điều trị chậm. Với thể nhiễm khuẩn huyết tối cấp, tỷ lệ tử vong có thể tới 40%. Người sống sót thường mang di chứng như mất chi, giảm thính lực, rối loạn thần kinh, giảm trí nhớ.
Để phòng bệnh não mô cầu, người dân thực hiện tốt vệ sinh cá nhân và nơi ở; đeo khẩu trang khi tiếp xúc hoặc chăm sóc người bệnh và dự phòng bằng thuốc. Đặc biệt, quan trọng nhất là tiêm vaccine não mô cầu để phòng bệnh. Không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng cần tiêm vaccine phòng bệnh.
GS.TS.BS Nguyễn Văn Kính, Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, cho hay Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo tiêm chủng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa một số loại viêm màng não do vi khuẩn phổ biến, trong đó có viêm màng não do não mô cầu.
WHO đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ đánh bại được viêm màng não với chiến lược loại trừ các vụ dịch từ bệnh viêm màng não do vi khuẩn, giảm số ca mắc viêm màng não do những vi khuẩn có thể phòng ngừa bằng vaccine, giảm số ca tử vong do bệnh, đồng thời giảm tỷ lệ khuyết tật và cải thiện chất lượng sống sau viêm màng não do bất kỳ nguyên nhân nào.
Còn bác sĩ Nguyễn Ngọc Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm xét nghiệm y sinh học lâm sàng và dịch vụ khoa học kỹ thuật, Viện Pasteur TP HCM, đánh giá sự tiến bộ trong công nghệ vaccine mở ra những khả năng mới trong việc phòng ngừa bệnh do vi khuẩn não mô cầu. Hướng tiếp cận mới tập trung vào việc xác định các kháng nguyên ít biến đổi, biểu hiện trên nhiều chủng vi khuẩn não mô cầu nhóm B nhằm mở rộng khả năng bảo vệ.
Trước thực trạng về mức độ nguy hiểm của bệnh do não mô cầu và tầm quan trọng của việc phòng ngừa, các chuyên gia y tế kêu gọi phụ huynh, nhà trường và các cơ quan truyền thông cùng chung tay lan tỏa thông tin, khuyến khích tiêm chủng đúng lịch, đúng bệnh.
Lê Nga