BS.CKI Nguyễn Lê Nga, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết uốn ván là bệnh truyền nhiễm cấp tính do ngoại độc tố của vi khuẩn uốn ván gây ra tại những vết thương trong điều kiện yếm khí. Bệnh có các biểu hiện cứng hàm, khó há miệng, khó nhai nuốt, co cứng cơ toàn thân, có thể biến chứng nguy hiểm như sau:
Suy hô hấp
Biểu hiện đặc trưng của bệnh uốn ván là co cứng cơ, đầu tiên là cơ hàm, sau đó co thắt vùng hầu họng, đến cơ ngực, lưng, bụng và tứ chi. Khi người bệnh bị co thắt hầu họng và thanh quản khiến đường thở tắc nghẽn, bệnh nhân dễ bị sặc, trào ngược dịch dạ dày vào phổi. Trong trường hợp cơn co thắt cơ hô hấp kéo dài, người bệnh có nguy cơ ngừng thở và suy hô hấp. Suy hô hấp cũng là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất của bệnh.
Rối loạn thần kinh thực vật
Đây là biến chứng đáng sợ hàng đầu ở bệnh uốn ván, rơi vào tuần đầu đến tuần thứ 3 của bệnh, cũng là giai đoạn nặng nhất. Rối loạn thần kinh thực vật làm cho huyết áp thay đổi, mạch dao động nhiều, rối loạn đường huyết, nhịp thở... Người có bệnh nền tim mạch và mắc uốn ván, có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim, loạn nhịp tim, suy tim. Rối loạn thần kinh thực vật cũng có thể dẫn đến suy chức năng đa cơ quan.
Viêm phổi
Độc tố uốn ván gây ảnh hưởng hệ thần kinh trung ương, gây rối loạn co cứng và co giật cơ toàn thân, cơ hoành, cơ hô hấp phụ, cơ thành bụng và lồng ngực. Từ đó,khả năng thông khí bị suy giảm, người bệnh khó ho khạc, ứ đọng đờm, gây viêm phổi.
Tình trạng co thắt cơ cũng làm cho người bệnh hít phải dịch tiết của dạ dày, dẫn đến nhiễm trùng hô hấp, lâu ngày phát triển thành viêm phổi. Ngoài ra, việc nằm thở máy kéo dài làm nguy cơ bội nhiễm các tác nhân gây viêm phổi.
Suy thận cấp
Người bệnh uốn ván co giật liên tục dẫn đến tình trạng tiêu cơ vân cấp, giải phóng các chất được lọc qua thận, gây tắc ống thận và suy thận. Bệnh cũng gây sốt cao, mất nước, tụt huyết áp, rối loạn thần kinh thực vật dẫn đến tưới máu cho thận kém, hoại tử ống thận cấp. Bên cạnh đó, một số thuốc an thần, giãn cơ, kháng sinh... có thể gây hại cho thận.
Xuất huyết tiêu hóa
Bệnh nhân uốn ván thường ăn uống kém, có thể nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch hoặc ống sonde. Tình trạng suy giảm dinh dưỡng và căng thẳng, đau đớn kéo dài khiến làm giảm chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày và ruột, tăng nguy cơ loét và xuất huyết.
Chưa kể nhiều biến chứng khác khi người nằm viện điều trị cũng như khi đã xuất viện như: gãy xương, rách cơ, loét tỳ đè, teo cơ, cứng khớp...
Biện pháp phòng ngừa
Bác sĩ Nga cho biết, nha bào uốn ván có mặt ở mọi nơi trong môi trường tự nhiên và có thể gây nhiễm cho tất cả các loại vết thương. Thời gian ủ bệnh có thể từ một ngày cho tới vài tháng, phụ thuộc vào đặc điểm, tính chất của vết thương, vì vậy người dân nên chủ động tiêm ngừa vaccine để phòng bệnh.
Hiện Việt Nam có nhiều loại vaccine có thành phần ngừa uốn ván đơn và phối hợp cho trẻ em từ 2 tháng tuổi (sớm nhất là 6 tuần tuổi) và người lớn như: 6 trong 1; 5 trong 1; 4 trong 1 phòng bạch hầu - ho gà - uốn ván - bại liệt; 3 trong 1 phòng bạch hầu - ho gà - uốn ván; 2 trong 1 phòng bạch hầu - uốn ván. Vaccine uốn ván có hiệu quả phòng bệnh lên đến 95% khi tiêm đủ liều, đúng lịch.
Ở trẻ em, sau khi hoàn thành lịch tiêm cơ bản 4 mũi, cần tiêm nhắc khi đủ 4-6 tuổi và nhắc lại sau mỗi 10 năm hoặc khi có vết thương. Người lớn chưa tiêm hoặc không nhớ rõ lịch sử tiêm chủng cần tiêm tối thiểu ba mũi và tiêm nhắc sau 10 năm hoặc khi bị thương.
Trường hợp chưa tiêm ngừa chủ động, cần đến các cơ sở y tế gần nhất để được xử lý vết thương đúng cách, đồng thời tiêm ngừa và huyết thanh kháng uốn ván phòng bệnh. Nếu đã tiêm dự phòng đầy đủ vaccine, khi có vết thương nặng, mọi người chỉ cần tiêm thêm một mũi vaccine, không cần dùng thêm huyết thanh.
Phụ nữ mang thai cần tiêm vaccine để bảo vệ người mẹ khi sinh nở, đồng thời truyền kháng thể thụ động, phòng ngừa uốn ván sơ sinh cho trẻ. Bên cạnh đó, bác sĩ Nga cũng khuyên người dân nên giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thường xuyên rửa tay bằng nước và xà phòng, mặc đồ bảo hộ lao động để tránh trầy xước...
Ngọc Lan