Khi đến gần đèn đỏ, bố Zhang đánh lái tránh hai chiếc xe trước khi đâm vào một chiếc SUV và một chiếc sedan, cuối cùng đâm vào dải phân cách bêtông. Vụ tai nạn xảy ra vào tháng 2/2021 tại tỉnh Hà Nam, khiến bố mẹ cô bị chấn động não, phải nằm viện 4 ngày, theo hồ sơ bệnh án.
Lúc đó, Zhang choáng váng, nhìn chằm chằm vào túi khí xẹp hơi trước mặt. Cô và người cháu nhỏ trên xe không hề hấn gì.
Tesla là hãng ôtô điện do tỷ phú Elon Musk lãnh đạo, nổi tiếng với các mẫu xe chạy hoàn toàn bằng điện. Công ty tiên phong trong công nghệ pin, tự lái và mạng lưới trạm sạc toàn cầu. Tesla không chỉ sản xuất xe mà còn định hình xu hướng năng lượng sạch và giao thông thông minh.
Tranh chấp 'phanh hỏng hay không'
Cảnh sát giao thông xác định vụ tai nạn là do lỗi của bố Zhang vì ông đã không giữ khoảng cách an toàn. Tuy nhiên, Zhang khăng khăng rằng phanh bị trục trặc, khiến xe mất kiểm soát. Cô nộp đơn khiếu nại lên cơ quan quản lý thị trường địa phương, yêu cầu hoàn tiền và bồi thường. Zhang yêu cầu nhà sản xuất ôtô cung cấp toàn bộ dữ liệu trước va chạm từ xe của cô, hy vọng giúp giải thích nguyên nhân sự cố. Phía Tesla từ chối.
"Nhân viên Tesla rất ngạo mạn và gây khó khăn khi giải quyết khiếu nại của tôi. Tôi vô cùng tức giận", Zhang nói trong một cuộc phỏng vấn.
Vài tuần sau, cô treo băng rôn ghi dòng chữ "Tesla bị hỏng phanh" lên chiếc xe hư hại của mình trước đại lý Tesla ở Trịnh Châu, thủ phủ tỉnh Hà Nam, cách nhà khoảng 200 km. Cô ngồi trên nóc xe và cầm loa hét lớn: "Phanh Tesla Model 3 bị hỏng. Một gia đình bốn người suýt chết".
Tháng sau, cô đỗ chiếc xe hỏng của mình bên ngoài một triển lãm ôtô ở Trịnh Châu.
Tất cả đều vô ích. Tesla từ chối cung cấp toàn bộ dữ liệu và việc hòa giải cũng không đi đến đâu.
Nghĩ rằng các lãnh đạo cấp cao của Tesla sẽ tham dự một triển lãm ôtô vào tháng 4/2021 tại Thượng Hải, Zhang và một người bạn cũng gặp sự cố với chiếc Tesla đã mặc áo phông đồng bộ in chữ "Phanh hỏng" hướng về gian hàng của Tesla, quyết tâm nói chuyện với các giám đốc điều hành. Zhang kể rằng, các lãnh đạo của hãng xe tránh mặt, họ không thể thuyết phục được ai lắng nghe.
Người bạn của cô, lúc đó đang mang thai sáu tháng, hét lên: "Phanh Tesla bị hỏng!". Zhang trèo lên nóc một chiếc xe trưng bày và cũng bắt đầu la hét.
Khoảnh khắc này được nhiều người chứng kiến quay lại bằng điện thoại di động, lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội Trung Quốc. Zhang bị các nhân viên an ninh kéo ra ngoài, sau đó bị tạm giữ năm ngày.
Tesla cáo buộc Zhang không tự ý hành động mà được dàn dựng. Một giám đốc điều hành cấp cao của Tesla suy đoán với truyền thông Trung Quốc rằng Zhang "có người đứng sau" và làm ầm ĩ như vậy chỉ vì muốn được trả nhiều tiền bồi thường hơn.
Trong khi đó, Zhang khẳng định hành động bột phát vì quá tức giận. Cô kiện Tesla tội phỉ báng, cho rằng những bình luận của vị giám đốc điều hành đã vô tình biến cô thành kẻ gây rối để đánh lạc hướng sự chú ý khỏi những thiếu sót của chính công ty.
Nhưng sau đó, Zhang thấy mình là bị đơn trong một vụ kiện do Tesla đệ trình.
Ba vụ kiện thất bại
Tesla cho biết Zhang đã cố tình phát tán thông tin sai sự thật gây tổn hại đến thương hiệu và yêu cầu bồi thường thiệt hại 5 triệu nhân dân tệ (684.000 USD).
Vụ kiện được tòa án thụ lý vào tháng 10/2021. Cùng lúc, Tesla phải đối mặt với hàng loạt chỉ trích tại Trung Quốc khi hàng chục chủ xe công khai phàn nàn về các lỗi phanh, cháy pin, tăng tốc không mong muốn và các lỗi khác. Cùng tháng xảy ra vụ tai nạn của Zhang, các cơ quan quản lý Trung Quốc đã triệu tập Tesla để phản hồi những lo ngại về chất lượng do các báo cáo như vậy gây ra.
Dưới áp lực từ các cơ quan quản lý, Tesla công bố dữ liệu từ xe của Zhang. Theo công ty, bố Zhang lái xe với tốc độ gần 120 km/h, hệ thống phanh đã hoạt động để giảm mức độ va chạm.
Tuy nhiên, Tesla lại công khai dữ liệu, bao gồm cả số đăng ký xe của Zhang. Cô cho biết bản thân và gia đình bắt đầu bị đe dọa và bị lộ thông tin trực tuyến. Hơn nữa, cô tự hỏi, làm sao có thể chắc chắn Tesla không chỉnh sửa hoặc biên tập dữ liệu từ xe của cô?
Zhang kiện Tesla lần thứ hai, vào tháng 3/2022 vì xâm phạm quyền riêng tư.
Tuy nhiên, cô thua cả hai vụ kiện chống lại Tesla.
Khi trở lại tòa án với tư cách bị đơn trong vụ kiện phỉ báng do Tesla đệ trình, Zhang không thể chứng minh rằng phanh xe Tesla của cô thực sự bị hỏng.
Trong phiên tòa kín vào tháng 5/2024 ở Thượng Hải, tòa án ra phán quyết rằng những khiếu nại công khai của Zhang đã vượt quá sự chỉ trích hợp lý và thực tế, và yêu cầu cô phải công khai xin lỗi, bồi thường cho Tesla 170.000 nhân dân tệ (23.000 USD) cho thiệt hại và chi phí pháp lý.
Zhang kháng cáo. Cô khẳng định vụ kiện của mình là lời kêu gọi về sự minh bạch và trách nhiệm giải trình, một công ty giàu có và quyền lực như Tesla nên chấp nhận những lời chỉ trích chính đáng từ khách hàng.
"Tôi từ chối chấp nhận kết quả. Là người tiêu dùng, ngay cả khi nói sai, tôi vẫn có quyền bình luận và chỉ trích. Tôi đã nói lên cảm nhận của mình với tư cách là người sử dụng xe. Việc này không liên quan gì đến việc làm tổn hại đến danh tiếng của họ", Zhang nói.
TAND Cấp cao Thượng Hải cho biết phán quyết là kết quả của một phiên tòa công bằng dựa trên các sự kiện khách quan của vụ việc, không có "sự đối xử đặc biệt" nào.
Tesla thắng 90% các vụ kiện truyền thông, blogger
Khả năng Zhang thắng kháng cáo không cao. Một số chuyên gia trong ngành công nghiệp ôtô tại Trung Quốc cho rằng khách hàng thường khó thắng kiện các công ty.
Cơ sở dữ liệu hồ sơ tòa án được công bố trực tuyến của chính phủ Trung Quốc cho thấy có 81 bản án dân sự, trong đó chủ xe kiện Tesla về các vấn đề an toàn, chất lượng hoặc tranh chấp hợp đồng. Chủ xe chỉ thắng trong chín vụ. Điều đó nghĩa là Tesla đã thắng gần 90% các vụ kiện dân sự.
Zhang không phải là người duy nhất bị Tesla đưa ra tòa. Trong 4 năm qua, Tesla đã kiện ít nhất 6 chủ xe ở Trung Quốc vì khiếu nại về chất lượng hoặc tai nạn mà họ cho là do lỗi cơ khí.
Theo đánh giá các tài liệu tòa án công khai và các bản tin của truyền thông Trung Quốc, Tesla cũng đã kiện ít nhất 6 blogger và hai cơ quan truyền thông Trung Quốc vì những bài viết chỉ trích công ty.
Tesla đã thắng tất cả 11 vụ kiện. Hai phán quyết, bao gồm cả phán quyết của Zhang, đang được kháng cáo. Một vụ kiện được giải quyết ngoài tòa án.
Trong đó, công ty của ông Musk đã kiện các hãng truyền thông PingWest và ifeng.com vì đưa tin tiêu cực. Họ không hài lòng với bài báo của PingWest, trong đó tuyên bố nhà máy Tesla tại Thượng Hải là một "xưởng bóc lột sức lao động". Trang tin tức ifeng.com khiến Tesla nổi giận vì một bài viết về nỗi khổ của những chủ xe chống lại Tesla. PingWest đã phải xin lỗi và bồi thường cho Tesla 100.000 nhân dân tệ (13.700 USD). Kết quả của vụ kiện ifeng.com chưa rõ.
Feng Shiming, blogger chuyên viết về ôtô và là chủ sở hữu xe Tesla, bị tòa án Thượng Hải ra phán quyết phải bồi thường cho Tesla 250.000 nhân dân tệ (34.200 USD) vào năm 2024 sau khi viết về những lỗi phanh bị cáo buộc của Tesla. Feng đã kháng cáo. Theo Feng, Tesla muốn khiến mọi người sợ hãi để không dám nói bất cứ điều gì tiêu cực về công ty.
Tương tự, Chen Junyi tuyên bố phanh xe chiếc Model 3 bị hỏng gây mất lái, khiến anh đâm vào hàng chục xe khác trong bãi đậu xe ở tốc độ cao vào tháng 8/2020. Chen nói bị gãy lưng, gãy 4 xương sườn và phải cắt bỏ 30 cm ruột non. Anh lên mạng xã hội cảnh báo mọi người không nên mua xe Tesla, vén áo để lộ vết sẹo dài, gồ ghề chạy dọc bụng.
Trong khi đó, Tesla khẳng định vụ tai nạn là do lỗi của Chen, trích dẫn một đánh giá kỹ thuật cho thấy chiếc xe đã tăng tốc và không phanh trong vài giây trước vụ tai nạn. Hãng kiện Chen vì đưa ra những tuyên bố sai sự thật.
Tòa án tại Trung Quốc ra lệnh cho Chen phải xin lỗi và bồi thường cho nhà sản xuất ôtô 50.000 nhân dân tệ (6.800 USD).
"Tôi vô cùng hối tiếc về những tác động tiêu cực, nghiêm trọng mà tôi đã gây ra cho Tesla và những chiếc xe của họ. Tôi xin chân thành xin lỗi Tesla và những người đã bị những phát ngôn của tôi gây hiểu lầm", Chen viết. Tuy nhiên, một tháng sau, Chen nói rằng lời xin lỗi đó không phải của anh.
Theo SCMP, một trong số ít trường hợp khách hàng thắng kiện Tesla ở Trung Quốc là vào năm 2021, tòa án Bắc Kinh phán quyết rằng Tesla đã gian lận khi bán một chiếc Model S đã qua sử dụng từng bị tai nạn nghiêm trọng cho tài xế tên Han Chao. Tòa án yêu cầu Tesla bồi thường cho Han 155.000 USD - gấp 3 lần giá mua ban đầu.
Sau khi thua kiện, Tesla kiện ngược Han vì tội phỉ báng, đòi bồi thường 650.000 USD vì cho rằng các bài đăng của anh trên mạng xã hội đã làm tổn hại đến danh tiếng của hãng. Vụ kiện chưa có phán quyết cuối cùng.
Tại Mỹ, Tesla cũng phải đối mặt với hàng loạt khiếu nại và vụ kiện của khách hàng liên quan đến chức năng lái tự động, sạc pin, lỗi hệ thống treo, phanh hoặc tăng tốc đột ngột, túi khí bị lỗi... Thẩm phán bác bỏ một số vụ kiện. Trong những vụ khác, Tesla đã dàn xếp ngoài tòa án hoặc trả những khoản tiền dàn xếp khổng lồ.
Tesla chưa công khai kiện bất kỳ khách hàng nào tại Mỹ vì lên tiếng chỉ trích, mặc dù vào tháng 1, ông Musk nói trên X rằng "có lẽ đã đến lúc" kiện các phương tiện truyền thông vì đưa tin có thể làm hoen ố thương hiệu Tesla. Bài đăng của ông hút hơn 22 triệu view.
Tesla không phải là công ty duy nhất trong ngành kiện những người chỉ trích mình. BYD cũng tích cực kiện truyền thông ra tòa, bao gồm vụ kiện bất thành chống lại Vice Media tại Mỹ.
Gần đây hơn, các nhà sản xuất xe điện Nio và Li Auto đẩy mạnh các vụ kiện phỉ báng chống lại các blogger ở Trung Quốc bị cáo buộc lan truyền thông tin sai về công ty.
Tuệ Anh (theo AP, SCMP)