'Từ khi có AI, chênh lệch về năng lực của giáo viên tăng lên rất nhiều'

Phát biểu tại tọa đàm do Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán và Anbooks tổ chức ngày 1/11, bà Lê Thị Mai Hương, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ban Mai (Hà Nội) cho hay AI đã xâm nhập vào các trường theo mức độ khác nhau.

“Từ khi có AI, chênh lệch về năng lực của giáo viên tăng lên rất nhiều. Có những giáo viên sử dụng AI rất thành thạo và hiệu quả, nhưng cũng có người khiến tôi thực sự lo lắng khi dự giờ. Họ nghĩ rằng đang sử dụng AI hoặc đang dạy học sinh đúng cách nhưng không phải”, bà Hương nói.

Theo bà Hương, ở trường học, AI đương nhiên phải sử dụng, nhất là với giáo viên, bắt đầu từ việc xây dựng ý tưởng cho đến thiết kế bài; dùng các trò chơi để kiểm tra, đánh giá...

Bà Hương cho hay, ở trường bà, đã có 3-4 đợt đào tạo để giáo viên có cái nhìn chung và hiểu về AI, học từng phần mềm, ứng dụng, thực hành và có báo cáo...

“Vấn đề là sau đó kiểm soát việc giáo viên thực hiện thế nào. Một số giáo viên sẽ quay về dạy truyền thống. Lý do là họ không đủ năng lực công nghệ thông tin để tiếp tục hoặc không có thời gian xây dựng một bài giảng, mà thường lấy sẵn và gia công vào đó. Đấy là thực tế đáng lo ngại. Ở vai trò quản lý nhà trường, tôi phải đồng hành với giáo viên. Đồng hành bằng cách thực hành, kiểm tra, kiểm soát hằng ngày”, bà Hương nói.

TS Nguyễn Phụ Hoàng Lân (giảng viên Trường ĐH Giáo dục - ĐH Quốc gia Hà Nội) cho rằng hiện nay, học sinh lười suy nghĩ, lười ngẫm nghĩ; song một bộ phận giáo viên cũng... lười.

“Có những giáo viên cao học, khi chúng tôi đọc những bản đề cương hay thậm chí luận văn, phát hiện rất nhiều chỗ do AI viết. Thậm chí ngay từ tiêu đề, rất đơn giản thôi, nhưng giáo viên cũng không có thời gian để sửa. Một số thầy cô trong hội đồng phàn nàn học viên chắc chắn không làm về lĩnh vực nào đó, mà nhờ AI tự sinh ra tên bài báo...”, ông Lân kể.

Ông Lân cảnh báo, việc sử dụng AI không đúng cách trong một thời gian dài sẽ làm mất dần khả năng suy nghĩ.

GS.TSKH Hồ Tú Bảo (Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán) cho rằng, dù muốn hay không, AI vẫn định vị trong cuộc sống của chúng ta. Theo ông, con người kết hợp với AI nếu theo đúng cách sẽ mạnh hơn chỉ riêng con người rất nhiều, nhưng nếu sai cách cũng nguy hại hơn.

“Trong quá trình dạy học, tôi vẫn nói với sinh viên rằng nếu khi học trong trường mấy năm mà cứ dùng AI để tìm câu trả lời hay giúp làm bài tập thì sẽ tạo thành thói quen. Sau khi ra trường, còn mấy chục năm học tập và công tác nữa, nếu đã sai từ cách dùng AI, không thành thật với chính mình và không hiểu đúng trong việc dùng AI thì còn bị thiệt hại cả đời”, ông Bảo nói.

TS Hoàng Anh Đức (nghiên cứu viên Trường ĐH RMIT Việt Nam) cho hay, nếu thông tin, lời giải do chúng ta tự tạo ra sẽ giúp ghi nhớ tốt hơn 30-50% so với việc đọc thụ động. Nhưng khi dùng AI thì chúng ta bỏ qua quá trình này. Tức não không có quá trình hợp nhất, nhận câu trả lời ngay và bỏ qua quá trình tư duy.

“Giống như khi trát vữa xây một hàng gạch, cần thời gian cho vữa khô thì bức tường mới vững chắc. Nếu chúng ta lệ thuộc vào AI và dồn nó trong một khoảng thời gian thì khi quay trở lại, não bộ chúng ta sẽ ‘nhão’ như một bức tường hỏng”, TS Đức ví von.

TS Đức cũng chỉ ra nguy cơ khác là chúng ta quên đi rằng AI là công cụ giúp mình một phần và dần bị lệ thuộc. Cùng với đó, khả năng chịu đựng trong nghịch cảnh của chúng ta cũng bị suy giảm. “Chu trình ‘nghiện’ của não bộ sẽ là: Gặp vấn đề khó - dùng AI - não không phát triển kỹ năng tự giải quyết - vấn đề tương tự xuất hiện và càng phụ thuộc vào AI hơn - sự tự tin vào bản thân giảm. Hệ quả là không thể học hỏi các kỹ năng đòi hỏi thời gian dài, cần phải luyện tập như ngôn ngữ, nhạc cụ... Trẻ cũng dễ bỏ cuộc sớm khi gặp khó khăn”, TS Đức nói.

Bà Lê Thị Mai Hương cho rằng, câu hỏi bà luôn trăn trở nhất là dạy gì và dạy thế nào. “Giờ đây, câu trả lời cho việc ‘dạy gì’ phải thay đổi. Bây giờ không phải chỉ dạy kiến thức mà cần dạy học sinh cách tư duy, các kỹ năng”, bà Hương nói.

Để làm được điều đó, giáo viên cũng cần được trải nghiệm, thực hành, có năng lực trước khi dạy học sinh. Thậm chí, phụ huynh cũng phải học, được học để đồng hành cùng thầy cô, nhà trường.

Các chuyên gia đều cho rằng, những gợi ý, hướng dẫn từ AI chỉ nên xem là gợi mở ban đầu. Sau đó, học sinh và cả giáo viên cần đọc thêm nhiều tài liệu, kiến thức bổ trợ, đặc biệt cần đặt nhiều hơn các câu hỏi phản biện trước những thông tin mà AI cung cấp.

Những tác động của AI cũng được nêu lên trong cuốn sách “Lớp học cuối cùng” mà TS Hoàng Anh Đức (Albus D. Hoang) vừa ra mắt, qua việc đem đến cho bạn đọc một câu chuyện khoa học giả tưởng đặt trong bối cảnh khi trí tuệ nhân tạo đã làm thay đổi sâu sắc giáo dục ở nhà trường. Học sinh không cần phải đến lớp, đọc sách nữa mà kiến thức được tải thẳng vào não thông qua hệ thống công nghệ viễn tưởng. Trong thế giới đó, con người không bị thay thế bằng người máy mà phần nào đã trở thành những người máy. Đặt độc giả vào bối cảnh này, tác giả Hoàng Anh Đức muốn độc giả suy nghĩ sâu sắc hơn về bản chất của việc học và của nhân tính.