ThS.BS Nguyễn Hoài Vũ, Khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết ở giai đoạn đầu, suy giãn tĩnh mạch chân và huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới đều có thể gây sưng, đau, nặng chân, dễ khiến người bệnh nhầm lẫn. Suy giãn tĩnh mạch là bệnh mạn tính, phổ biến, tiến triển chậm, chủ yếu ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng sống. Trong khi đó, huyết khối tĩnh mạch sâu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể gây biến chứng nghiêm trọng. Phân biệt hai bệnh lý này giúp người bệnh điều trị đúng hướng.
Định nghĩa
Suy giãn tĩnh mạch chân hay giãn tĩnh mạch chân là tình trạng máu ở hệ thống tĩnh mạch bị ứ lại ở chân, không đi lên tĩnh mạch chủ để trở về tim như bình thường. Khi đó, áp lực thủy tĩnh tăng lên trong lòng tĩnh mạch khiến tĩnh mạch giãn ra.
Huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới là tình trạng cục máu đông được hình thành trong các tĩnh mạch sâu ở chân như tĩnh mạch khoeo, tĩnh mạch đùi và tĩnh mạch vùng chậu.... Nguyên nhân do máu bị ứ trệ không trở về tim được hoặc khi lớp nội mạc của mạch máu bị tổn thương hoặc tình trạng tăng đông máu của cơ thể.
Triệu chứng
Suy giãn tĩnh mạch thường tiến triển chậm, kéo dài nhiều tháng đến nhiều năm. Người bệnh hay cảm thấy nặng chân vào buổi chiều, nhất là sau khi đứng lâu hoặc ngồi nhiều, triệu chứng giảm khi nằm nghỉ và kê cao chân. Các biểu hiện kèm theo gồm phù chân, tĩnh mạch nông nổi ngoằn ngoèo, da thâm nâu, ngứa, chuột rút về đêm, nặng hơn có thể loét dai dẳng quanh mắt cá. Bệnh thường ảnh hưởng cả hai chân.
Trong khi đó, huyết khối tĩnh mạch sâu khởi phát đột ngột trong vài giờ đến vài ngày, gây sưng đau một bên chân, nhất là bắp chân hoặc đùi. Người bệnh thấy đau nhói, căng tức khi đi lại hoặc khi ấn vào, vùng da tổn thương ấm, đỏ hoặc tím tái. Cục máu đông có thể di chuyển lên phổi gây thuyên tắc phổi với triệu chứng khó thở, đau ngực, ho ra máu hoặc ngất, cần được cấp cứu ngay.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Suy giãn tĩnh mạch thường liên quan đến tuổi tác, yếu tố di truyền, thừa cân béo phì, nghề nghiệp phải đứng lâu như giáo viên, bán hàng, công nhân hoặc phụ nữ mang thai nhiều lần.
Huyết khối tĩnh mạch sâu thường xảy ra sau phẫu thuật lớn, chấn thương, nằm viện hoặc bất động lâu ngày, thậm chí ngồi máy bay hay ô tô nhiều giờ. Bệnh cũng dễ gặp ở người mắc ung thư, dùng thuốc nội tiết (như thuốc tránh thai, liệu pháp hormone), phụ nữ mang thai hoặc mới sinh. Người từng bị suy giãn tĩnh mạch hay có rối loạn đông máu bẩm sinh cũng thuộc nhóm nguy cơ cao.
Chẩn đoán
Với suy giãn tĩnh mạch, bác sĩ chủ yếu dựa trên thăm khám và siêu âm Doppler nhằm kiểm tra dòng chảy, phát hiện tình trạng trào ngược do van tĩnh mạch suy yếu. Trong khi đó, người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu được đánh giá nguy cơ bằng thang điểm Wells, xét nghiệm máu D-dimer và siêu âm Doppler tĩnh mạch - được xem là "tiêu chuẩn vàng" trong chẩn đoán.
Điều trị
Với suy giãn tĩnh mạch, bác sĩ chủ yếu điều trị triệu chứng và cải thiện tuần hoàn bằng cách mang tất y khoa, tập luyện, giảm cân, kê cao chân khi nghỉ ngơi. Những trường hợp giãn tĩnh mạch lớn hoặc có biến chứng loét có thể tiêm xơ, đốt laser tĩnh mạch, gây tắc tĩnh mạch bằng chất liệu sinh học hoặc phẫu thuật.
Người bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu thường được dùng thuốc chống đông trong 3-6 tháng hoặc lâu hơn, tùy mức độ, yếu tố nguy cơ. Trong một số trường hợp nặng, bác sĩ có thể cân nhắc phương pháp tiêu sợi huyết, can thiệp hút huyết khối hoặc đặt stent tĩnh mạch.
Bác sĩ Vũ khuyến cáo người bệnh nên đi khám khi xuất hiện triệu chứng bất thường như sưng đau chân. Để phòng ngừa cả hai bệnh lý, mỗi người nên duy trì vận động nhẹ nhàng sau 1-2 giờ ngồi lâu, uống đủ nước, kiểm soát cân nặng và mang tất y khoa khi có nguy cơ. Sau phẫu thuật hoặc có bệnh lý nền, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ chỉ định điều trị, sử dụng thuốc chống đông nếu bác sĩ kê đơn.
Ly Nguyễn
| Độc giả gửi câu hỏi về bệnh tim mạch tại đây để bác sĩ giải đáp |