Theo Quy định 365 do Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú ký ban hành, chức danh Tổng Bí thư ngoài việc bảo đảm tiêu chuẩn chung của Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư còn phải là hạt nhân lãnh đạo, trung tâm đoàn kết, quy tụ và phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, toàn Đảng, toàn dân và sức mạnh thời đại. Đây là điểm mới so với Quy định 214 năm 2020.
Một số yêu cầu cũng được điều chỉnh, từ "có trình độ cao về lý luận chính trị" thành "có tư duy lý luận chính trị sắc sảo"; từ "có bản lĩnh chính trị, tư duy nhạy bén, năng lực nghiên cứu, phát hiện, đề xuất và quyết đoán" thành "có bản lĩnh chính trị, tư duy nhạy bén, đổi mới, đột phá, quyết đoán; có năng lực nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận, định hướng chiến lược".
Tổng Bí thư phải tiêu biểu nhất về đạo đức, trí tuệ của toàn Đảng; có kiến thức sâu rộng, toàn diện; sáng suốt trước các vấn đề khó, phức tạp liên quan đến vận mệnh quốc gia; có năng lực lãnh đạo, điều hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đặc biệt là người kế nhiệm.
Ứng viên phải kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ bí thư tỉnh ủy, thành ủy hoặc trưởng ban, bộ, ngành Trung ương; tham gia Bộ Chính trị trọn một nhiệm kỳ trở lên.
Tiêu chuẩn đối với Chủ tịch nước, Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội cơ bản giữ nguyên nhưng được diễn đạt cụ thể hơn: phải có uy tín cao, năng lực nổi trội toàn diện, kiến thức sâu rộng, kinh nghiệm lãnh đạo; tham gia Bộ Chính trị trọn một nhiệm kỳ trở lên.
Yêu cầu với chức danh Thường trực Ban Bí thư cũng được bổ sung, thay vì "có uy tín cao, là hạt nhân đoàn kết", thành "có uy tín cao, là trung tâm đoàn kết" trong Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và toàn Đảng; yêu cầu "có trình độ lý luận chính trị cao" được đổi thành "có tư duy lý luận chính trị sắc sảo".
Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư được bổ sung tiêu chuẩn quyết đoán, quyết liệt, hiệu quả trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao; có tâm, có tầm, và trách nhiệm trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ, bảo đảm sự kế thừa, phát triển, chuyển tiếp vững vàng giữa các thế hệ cán bộ.
Trước đây, Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư "có khả năng đóng góp ý kiến", nay cần "có khả năng xây dựng chiến lược phát triển dài hạn cho đất nước", đóng góp ý kiến trong việc hoạch định đường lối, chính sách và phát hiện, đề xuất những vấn đề thực tiễn đặt ra để Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thảo luận, quyết định.
Tiêu chuẩn Ủy viên Trung ương có nhiều thay đổi, trong đó phẩm chất "tiêu biểu của Đảng về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực công tác" thay bằng "bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, tính tiền phong, gương mẫu, tính xây dựng, tính chiến đấu, tính hành động, tính kỷ luật, tính nhân văn, năng lực, uy tín về mọi mặt".
Trước đây, Ủy viên Trung ương phải "có ý thức, trách nhiệm cao, kiến thức toàn diện", nay "là những cán bộ được đào tạo cơ bản, có kiến thức toàn diện, được rèn luyện, thử thách qua thực tiễn, có tư duy đổi mới, tầm nhìn chiến lược, tâm huyết, trách nhiệm".
Đồng thời, quy định mới bổ sung tiêu chuẩn Ủy viên Trung phải có thành tích nổi trội, có kết quả, "sản phẩm" cụ thể trong quá trình công tác và kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, quan liêu, lợi ích nhóm.
Ủy viên dự khuyết được bổ sung tiêu chuẩn quyết liệt, hiệu quả trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao; hiểu biết tình hình trong nước, khu vực và thế giới; có khả năng tham gia, đóng góp ý kiến và đề xuất những vấn đề thực tiễn đặt ra để Trung ương Đảng thảo luận, quyết định. Qua thực tiễn công tác, những người này thể hiện có năng lực, tố chất lãnh đạo, quản trị, quản lý, hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ đã kinh qua, có triển vọng phát triển và có khả năng đáp ứng ngay khi có yêu cầu phân công, bố trí đảm nhiệm chức danh lãnh đạo các địa phương, cơ quan, đơn vị có cơ cấu Uỷ viên Trung ương Đảng.
Quy định 365 cũng nêu rõ tiêu chuẩn cho nhiều vị trí quan trọng khác như Trưởng ban Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Chánh Văn phòng Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, lãnh đạo các cơ quan báo chí chủ lực, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, bộ trưởng và trưởng ngành. Các vị trí này phải có chuyên môn sâu, kinh nghiệm thực tiễn, phẩm chất liêm chính, khả năng điều hành, đáp ứng yêu cầu đổi mới, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế.
Ở khối địa phương, bí thư tỉnh ủy, thành ủy phải tiêu biểu về đạo đức, trí tuệ, uy tín cao, am hiểu toàn diện tình hình địa phương; chủ tịch UBND tỉnh, thành phố phải có năng lực quản lý nhà nước, điều hành phát triển kinh tế - xã hội, phẩm chất liêm chính.
Lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể cần có khả năng tập hợp, vận động quần chúng, giám sát, phản biện xã hội, tạo đồng thuận trong nhân dân.
Các trường hợp đặc thù khi bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử
Quy định 365 nêu rõ một số trường hợp đặc thù trong áp dụng tiêu chuẩn chức danh. Theo đó, cán bộ điều động, luân chuyển từ nơi khác đến không nhất thiết phải đáp ứng tiêu chuẩn "đã kinh qua chức danh lãnh đạo, quản lý chủ chốt cấp dưới trực tiếp". Người được bổ nhiệm giữ chức vụ tương đương hoặc kiêm nhiệm thêm chức vụ khác cũng không nhất thiết phải bảo đảm đầy đủ tiêu chuẩn chức danh tương đương hoặc tiêu chuẩn chức vụ kiêm nhiệm.
Cán bộ trong lực lượng vũ trang, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp Nhà nước khi bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử không bắt buộc phải có chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý Nhà nước. Trường hợp bổ nhiệm vào chức danh mới chưa có trong Quy định này thì áp dụng tiêu chuẩn chung và vận dụng tiêu chuẩn chức danh tương đương.
Với những người lần đầu được bổ nhiệm làm lãnh đạo, quản lý các cấp, không nhất thiết phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn về thành tích lãnh đạo, quản lý, hay đã kinh qua chức danh chủ chốt cấp dưới. Các trường hợp đặc biệt khác do cấp có thẩm quyền quản lý cán bộ xem xét, quyết định.
Quy định cũng giao Ban Tổ chức Trung ương chủ trì hướng dẫn, theo dõi, giám sát việc thực hiện; tham mưu Bộ Chính trị, Ban Bí thư trong đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, điều động, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử. Các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị căn cứ quy định này và thực tiễn để ban hành tiêu chuẩn chức danh thuộc thẩm quyền.
Quy định này thay thế Quy định số 89 ngày 04/8/2017 của Bộ Chính trị về khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp và Quy định số 214 ngày 2/1/2020 của Bộ Chính trị về khung tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.
Vũ Tuân