Nội dung trên được bà Lương Thị Hương, công nhân môi trường tại chi nhánh Hoàn Kiếm của Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị Hà Nội (Urenco), nêu tại Diễn đàn Công nhân vì môi trường, chiều 19/9.
Từ năm 2025, rác sinh hoạt được yêu cầu chia làm ba loại, gồm loại có khả năng tái chế, rác thực phẩm và loại khác. Hoạt động phân loại rác tại nguồn giúp tận dụng phế liệu tái chế, giảm lượng rác trong cộng đồng, qua đó tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý.
Tuy nhiên, hoạt động này đang gặp khó vì hạ tầng gom rác kiểu đường ống trong chung cư. Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia do Bộ Xây dựng ban hành năm 2021, các chung cư được bố trí hệ thống gom rác bằng phòng thu gom đặt từng tầng, hoặc một đường ống đổ rác kèm tổ hợp cửa ống, tấm chắn đặt ở mỗi tầng.
Trước đây, đường ống rác là hệ thống giúp giảm thiểu công việc thu gom rác của công nhân. Họ chỉ cần gom định kỳ ở tầng cuối, thay vì đi từng tầng. Tuy nhiên, với yêu cầu phân loại rác tại nguồn, việc bỏ chung một đường ống sau thu gom khiến hoạt động phân loại không còn ý nghĩa.
Bà Bùi Phùng Khánh Hòa, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, thừa nhận hệ thống này là điểm nghẽn lớn trong phân loại rác tại nguồn ở Thủ đô.
Tham khảo mô hình ở Nhật Bản, Singapore, Đài Loan (Trung Quốc), bà nói các tòa chung cư không tồn tại đường ống gom rác kiểu này.
"Thay vào đó, người dân tự phân loại và mang rác tới các điểm tập kết đúng ngày, giờ theo quy định", đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội nói. Bà thêm rằng Hà Nội đang hướng tới mô hình phân loại văn minh tương tự.
Để giải quyết hạ tầng trước mắt, bà đề xuất ban quản trị cũng như người dân tại các tòa chung cư thiết kế như trên cùng chung tay cải thiện hạ tầng thu gom, thay vì chờ Nhà nước đầu tư hạ tầng. Việc cải thiện khá đơn giản. Ví dụ, ban quản trị có thể bố trí ba thùng phân loại tại một số vị trí thích hợp trong tòa nhà, đồng thời thông báo điểm tập kết rác mới với lực lượng thu gom.
"Nếu các tòa nhà chưa làm được, trước mắt, dân cư cần được tuyên truyền để phân loại tại nguồn, mang tới điểm tập kết theo quy định", bà Hòa nói.
Thực tế, Hà Nội đã tổ chức thí điểm phân loại rác tại nguồn tại một số địa bàn từ giữa năm ngoái. Tính riêng quận Hoàn Kiếm (cũ), sau sáu tháng thí điểm, lượng rác tái chế thu gom được ở mức 3 tấn mỗi ngày, chiếm 89% trên toàn thành phố. Tính cả năm, hoạt động phân loại rác tái chế và cồng kềnh giúp thành phố tiết kiệm cả tỷ đồng.
Cũng theo quy định, việc người dân không phân loại rác tại nguồn có thể bị xử phạt từ 500.000 đến một triệu đồng, đồng thời công nhân môi trường có quyền từ chối thu gom. Tuy nhiên, quy định này thực tế chưa thể áp dụng. Bà Trần Thị Thu Hiền, Phòng Quản lý chất thải (Cục Môi trường), nêu lý do bởi hạ tầng và nhân lực chưa đồng bộ để thực thi chế tài trên. Bà cho rằng việc ban hành chế tài cần triển khai đồng bộ với giải pháp kỹ thuật và xã hội, để phát huy được hiệu quả thực chất.
Mặc dù quản lý rác thải sinh hoạt còn nhiều bất cập, ông Hồ Kiên Trung, Phó cục trưởng Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nói hoạt động này cũng ghi nhận một số kết quả tích cực. Sau hơn ba năm triển khai Luật Bảo vệ môi trường 2020, khối lượng rác thải chôn lấp giảm từ 80% xuống khoảng 59%.
Thêm vào đó, nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia đầu tư vào lĩnh vực tái chế, xử lý rác thải. Tính riêng lĩnh vực xử lý rác thải, cả nước hiện có 14 dự án nhà máy mới được triển khai. "Đây là tín hiệu tích cực, mở ra triển vọng nâng cao năng lực quản lý, giảm gánh nặng cho ngân sách và tạo thêm cơ hội phát triển bền vững", ông Trung nói.
Thủy Trương