Những cây đậu nành cao ngang đùi đã sẵn sàng thu hoạch nhưng Caleb Ragland tại Kentucky vô cùng lo lắng. Ông và các nông hộ khác không biết bán chúng đi đâu, bởi Trung Quốc đã ngừng mua.
Ngành đậu nành Mỹ đã phát triển sản lượng để đáp ứng nhu cầu của Trung Quốc từ những năm 1990, khi nước này bắt đầu tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Khi ấy, ngoài đậu nành nội địa dùng làm đậu phụ, họ còn tìm đến các nhà cung ứng nước ngoài để bổ sung thêm nhu cầu chiết xuất dầu và thức ăn chăn nuôi.
Năm ngoái, Mỹ xuất khẩu gần 24,5 tỷ USD đậu nành, với Trung Quốc chiếm hơn 12,5 tỷ USD, cao hơn nhiều mức 2,45 tỷ USD của khách hàng lớn thứ hai là EU. Năm nay, Trung Quốc đã không mua từ tháng 5.
Đậu nành Mỹ bị thờ ơ sau khi ông Trump áp loạt thuế lên hàng hóa Trung Quốc, dẫn đến việc Bắc Kinh đáp trả bằng mức thuế 34% với đậu nành Mỹ, khiến nguồn cung từ các quốc gia khác rẻ hơn.
Ngoài ra, việc tạm dừng mua cũng được xem là nhằm củng cố vị thế trong đàm phán thương mại với Mỹ, theo Jim Sutter, CEO Hội đồng Xuất khẩu Đậu nành Mỹ. "Tôi nghĩ đó là chiến lược", Sutter nói. "Trung Quốc nhắm vào đậu nành và các sản phẩm nông nghiệp khác vì họ biết nông dân có lực lượng vận động hành lang mạnh mẽ và rất quan trọng đối với chính phủ Mỹ", ông phân tích.
Từ tháng 5 đến nay, hai nước có 4 vòng đàm phán thương mại và nhiều khả năng sẽ tiếp tục trong vài tuần tới. Nhưng chưa có tiến triển nào liên quan đến đậu nành. Trong khi, Argentina và các nước Nam Mỹ khác đang tăng cường cung cấp mặt hàng cho Trung Quốc. Tình hình khiến nông dân Mỹ bất an về vụ mùa năm nay lẫn khả năng tồn tại lâu dài. "Đây là hồi chuông cảnh báo nghiêm trọng cho ngành của chúng tôi", Ragland, Chủ tịch Hiệp hội Đậu nành Mỹ nói.
Ragland năm nay 39 tuổi, hy vọng 3 người con trai của mình sẽ trở thành thế hệ thứ 10 canh tác trên mảnh đất hơn 1.800 ha của gia đình ở Magnolia, Kentucky. Nếu không sớm có thay đổi, ông lo hàng nghìn nông dân có thể không trụ được.
Vụ này, nhiều nông dân chỉ hy vọng hòa vốn vì giá bán thấp trong khi đầu vào tăng. Thuế quan của ông Trump khiến nông sản của họ kém cạnh tranh trong khi thuế với thép và phân bón khiến chi phí leo thang.
Trong nhiệm kỳ đầu, cách duy nhất để hầu hết nông dân tồn tại trong cuộc chiến thương mại của ông Trump với Bắc Kinh là hàng chục tỷ USD tiền trợ cấp chính phủ. Lần này, khi các cuộc đàm phán vẫn kéo dài, tổng thống dường như đã sẵn sàng ra tay. "Chúng tôi sẽ lấy một phần tiền thuế quan - khoản tương đối nhỏ nhưng rất lớn đối với nông dân - để hỗ trợ họ", ông Trump nói.
Nhưng hiện đó không phải là điều mà hầu hết mong muốn. Brian Warpup, 52 tuổi, nông dân thế hệ thứ tư ở bang Indiana nói không muốn nhận tiền hỗ trợ. "Chúng tôi muốn làm việc, canh tác và thu hoạch trên mảnh đất của mình", ông nói.
Chủ tịch Hiệp hội Đậu nành Caleb Ragland nói phần lớn nông dân đứng về phía Tổng thống Trump. Họ đánh giá cao sự sẵn lòng hỗ trợ ngắn hạn của chính quyền nhưng cần nhất vẫn là thị trường vững mạnh và đáng tin cậy. "Ưu tiên của chúng tôi vẫn là đảm bảo đạt được các thỏa thuận thương mại lâu dài, đặc biệt là với Trung Quốc", ông nói.
Nông dân Mỹ đang tìm thêm đầu ra. Jim Sutter của Hội đồng Xuất khẩu Đậu nành đã đến Nhật Bản và Indonesia để tìm khách hàng mới. Gần đây, Đài Loan cam kết mua 10 tỷ USD đậu nành, ngô, lúa mì và thịt bò trong 4 năm tới. "Những nỗ lực đa dạng hóa đang được tiến hành mạnh mẽ. Nhưng Trung Quốc quá lớn, khó có thể thay thế chỉ sau một đêm", ông thừa nhận.
Kênh nội địa cũng được nhắm đến. Sản xuất dầu diesel sinh học đã hấp thụ một phần đậu nành từng được xuất khẩu. Số khác được nghiền để sản xuất dầu và bột. Ủy ban Đậu nành Mỹ đang đầu tư vào nghiên cứu lợi ích của việc sử dụng đậu nành làm thức ăn cho bò sữa và lợn.
Robb Ewoldt, Giám đốc của Ủy ban Đậu nành nói tiêu thụ trong nước tăng dần nhưng cũng không thể thay thế Trung Quốc lập tức. "Điều đó sẽ không xảy ra. Chúng ta cần phải thực tế trong vấn đề này", ông nhận định.
Khi được hỏi về việc tạm dừng mua đậu nành Mỹ, Liu Pengyu, người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington không trả lời cụ thể nhưng kêu gọi tăng hợp tác. "Bản chất hợp tác kinh tế và thương mại Trung - Mỹ là cùng có lợi", ông nói.
Phiên An (theo AP)