Bác sĩ Lê Thị Gấm, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cho biết bệnh lây truyền qua đường tình dục ảnh hưởng lớn đến sức khỏe sinh sản toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2020 có hơn 520 triệu người (15-49 tuổi) mắc mụn rộp sinh dục, 300 triệu phụ nữ nhiễm HPV, 129 triệu người bị chlamydia và 82 triệu ca lậu mới. Năm 2022, có khoảng 254 triệu người sống chung với viêm gan B mạn tính. Đây đều là bệnh dễ lây lan, cần chú trọng phòng ngừa:
Mụn rộp sinh dục
Bác sĩ Gấm cho biết mụn rộp sinh dục chủ yếu do virus Herpes simplex type 2 (HSV-2) lây qua quan hệ tình dục đường âm đạo, miệng và hậu môn. Bệnh thường xuất hiện các mụn nước nhỏ mọc thành chùm ở bộ phận sinh dục, gây đau rát, ngứa, tiểu khó, kèm sưng hạch. Trường hợp nặng có thể dẫn đến viêm rễ thần kinh, viêm màng não, viêm trực tràng.
Với phụ nữ mang thai, nhiễm lần đầu trong thai kỳ có nguy cơ gây nhiễm trùng sơ sinh, thai chết lưu hoặc sinh non. Bệnh dễ tái phát, tỷ lệ tới 95% và không thể chữa khỏi hoàn toàn.
Bệnh do HPV
HPV là virus gây u nhú ở người, hiện có khoảng 200 type virus. Trong đó, khoảng 40 type gây bệnh ở bộ phận sinh dục, ít nhất 15 type nguy cơ cao dẫn đến ung thư cổ tử cung, âm đạo, âm hộ ở nữ, ung thư dương vật ở nam và ung thư hậu môn, hầu họng ở cả hai giới... Một số type nguy cơ thấp như 6, 11 có thể gây mụn cóc sinh dục.
Nguy cơ nhiễm virus HPV tỷ lệ thuận với số lượng bạn tình. Tỷ lệ mắc đối với người có ít nhất một bạn tình khác giới là 84,6% ở nữ và 91,3% ở nam. Thanh thiếu niên là nhóm nguy cơ cao lây nhiễm.
Viêm gan B
Tại Việt Nam, khoảng 8-10% dân số nhiễm virus viêm gan B, phần lớn không có triệu chứng, dễ lây nhiễm qua quan hệ tình dục, đường máu và từ mẹ sang con. Những người sống chung hoặc có thói quen dùng chung đồ cá nhân với người bệnh có nguy cơ lây nhiễm cao. Bệnh viêm gan B nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan.
"Ung thư gan là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong các bệnh ung thư ở Việt Nam, 90% do viêm gan B và C", bác sĩ Gấm nói.
Chlamydia
Chlamydia là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Chlamydia trachomatis gây ra. Ở những người có biểu hiện bệnh, nam giới có thể tiểu buốt, tiểu rắt, đau, phù nề bìu và sốt do viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt. Ở nữ giới. bệnh có thể gây viêm cổ tử cung gây tiết dịch mủ, phù nề, xung huyết, dễ chảy máu, viêm nội mạc tử cung, viêm vòi trứng... Phần lớn người nhiễm bệnh không có triệu chứng, nguy cơ âm thầm lây lan nếu quan hệ tình dục không an toàn, quan hệ với nhiều người.
Bệnh lậu
Bệnh lậu do vi khuẩn Neisseria gonorrhoeae gây ra. Ở nam giới, triệu chứng thường rõ rệt như tiểu đau, chảy mủ; nếu không điều trị có thể gây viêm tuyến tiền liệt, sẹo niệu đạo, viêm mào tinh hoàn và vô sinh. Ở nữ giới, khoảng 80% không có triệu chứng, số ít bị sốt, đau bụng; trường hợp nặng có thể dẫn đến viêm vùng chậu, vô sinh hoặc sảy thai.
Cách phòng ngừa
Để phòng ngừa bệnh lây qua đường tình dục, bác sĩ Gấm khuyến cáo mọi người nên giữ lối sống lành mạnh, chung thủy với bạn tình, sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục. Mọi người cũng nên ăn uống đủ chất dinh dưỡng, thể dục thể thao đều đặn, tránh căng thẳng, ngủ đủ giấc... Bên cạnh đó, người dân có thể phòng ngừa HPV và viêm gan B nhờ vaccine.
Vaccine HPV giúp phòng ung thư cổ tử cung, âm đạo, hậu môn, hầu họng và sùi mào gà, có hai loại.
Gardasil phòng 4 type virus (6, 11, 16 và 18), tiêm cho nữ 9-26 tuổi, với hai phác đồ. Người 9-14 tuổi tiêm hai mũi, cách nhau 6-12 tháng. Người 14-26 tuổi tiêm ba mũi trong 6 tháng.
Gardasil 9 phòng 9 type (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58), tiêm cho nam và nữ 9-45 tuổi, hiệu quả bảo vệ trên 90% với ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo. Người 9-15 tuổi tiêm hai mũi, cách nhau 6-12 tháng. Người 15-45 tuổi tiêm ba mũi trong 6 tháng.
Với vaccine phòng viêm gan B, người lớn chưa tiêm hoặc kháng thể thấp cần tiêm 3 mũi trong 6 tháng, nên khám sức khỏe định kỳ và tiêm nhắc lại khi kháng thể giảm. Trẻ em cần tiêm một mũi trong vòng 24 giờ sau sinh, sau đó tiếp tục tiêm theo lịch cơ bản 4 mũi trước 24 tháng tuổi và tiêm nhắc lại khi kháng thể giảm.
Huệ Lan