Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1/7 mở rộng chế độ thai sản với lao động nam đóng BHXH bắt buộc lẫn tự nguyện.
Ở khu vực BHXH bắt buộc, chính sách nới khoảng thời gian nghỉ thai sản của lao động nam lên 60 ngày kể từ khi vợ sinh con thay vì 30 ngày như trước. Người lao động có thể nghỉ nhiều lần miễn sao tổng số ngày nghỉ không vượt quá quy định và lần nghỉ cuối cùng nằm trong 60 ngày đầu sau khi vợ sinh.
Số ngày nghỉ được giữ nguyên như cũ, cụ thể: 5 ngày làm việc nếu vợ sinh thường; 7 ngày làm việc khi vợ sinh con phải phẫu thuật hoặc sinh con dưới 32 tuần tuổi; 10 ngày làm việc nếu vợ sinh đôi, trường hợp sinh ba trở lên thì được nghỉ thêm 3 ngày làm việc cho mỗi con tính từ trẻ thứ ba trở đi; 14 ngày nếu vợ sinh đôi phải phẫu thuật. Trường hợp sinh ba trở lên phải phẫu thuật thì nam giới được nghỉ thêm 3 ngày làm việc cho mỗi con tính từ trẻ thứ ba trở đi.
Luật sửa đổi tăng gấp đôi thời gian nghỉ việc đi khám thai của lao động nữ tham gia BHXH bắt buộc lên hai ngày mỗi lần thay vì một ngày như hiện nay, không phân biệt vị trí địa lý hay tình trạng sức khỏe thai nhi. Trong khi trước đây quy định trường hợp đặc biệt mới được nghỉ hai ngày cho mỗi lần khám. Lao động nữ phá thai do bệnh lý hay ngoài ý muốn đều được hưởng chế độ thai sản, hiện hành chỉ áp dụng với trường hợp phá thai bệnh lý.
Chính sách mới nâng số tuần tuổi thai nhi để tính số ngày nghỉ cho lao động nữ trong trường hợp không may gặp vấn đề. Cụ thể, lao động nữ được nghỉ 40 ngày nếu thai từ 13 đến dưới 22 tuần tuổi; nghỉ 50 ngày nếu thai từ 22 tuần tuổi trở lên. Trong khi luật hiện hành quy định thời gian nghỉ như trên áp dụng với thai dưới 25 tuần tuổi.
Luật sửa đổi bổ sung nhiều nhóm vào diện đóng BHXH bắt buộc và người lao động được thụ hưởng chế độ thai sản. Trong đó có lao động làm việc theo hợp đồng thời hạn từ đủ một tháng trở lên, kể cả trường hợp hai bên thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện việc làm trả công, tiền lương và quản lý, điều hành, giám sát của một bên.
Ngoài ra, còn có chủ hộ kinh doanh của hộ có đăng ký kinh doanh; các chức danh quản lý tại doanh nghiệp có vốn nhà nước, hợp tác xã (HTX); người hoạt động không chuyên trách cấp xã, thôn, tổ dân phố; người làm việc không trọn thời gian; công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam thuộc nhóm đóng BHXH bắt buộc khi làm việc theo hợp đồng không xác định thời gian từ đủ 12 tháng trở lên.
Mức đóng vào Quỹ Ốm đau thai sản của nhóm chủ hộ kinh doanh thuộc hộ kinh doanh có đăng ký; quản lý doanh nghiệp, kiểm sát viên, đại diện phần vốn nhà nước, chức danh quản lý được bầu của HTX là 3% tiền lương làm căn cứ tham gia BHXH mỗi tháng. Các nhóm còn lại do chủ sử dụng trích đóng với cùng tỷ lệ trên.
Với BHXH tự nguyện, lần đầu tiên trợ cấp thai sản áp dụng với lao động nữ sinh con và lao động nam có vợ sinh con. Điều kiện là người đó đóng BHXH tự nguyện hoặc có thời gian tham gia ở cả hai khu vực bắt buộc và tự nguyện từ đủ 6 tháng trở lên trong vòng 12 tháng trước khi sinh con.
Mức trợ cấp thai sản 2 triệu đồng cho mỗi con sinh ra, do ngân sách nhà nước chi trả. Tùy thời kỳ, Chính phủ điều chỉnh mức trợ cấp thai sản phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội và khả năng ngân sách.
Trường hợp chỉ có mẹ đóng BHXH mà không may qua đời sau sinh thì cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được hưởng khoản này. Nếu cha và mẹ cùng đóng BHXH thì chỉ một trong hai người được hưởng trợ cấp thai sản.
Trường hợp lao động vừa đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản thuộc khu vực tự nguyện vừa đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản của BHXH bắt buộc thì được hưởng trong khu vực bắt buộc.
Nếu mẹ đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản BHXH bắt buộc và cha đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản BHXH tự nguyện thì ai tham gia khu vực nào hưởng chính sách của khu vực đó và ngược lại.
Hết năm 2024, lao động tham gia BHXH đạt 20 triệu, tương đương 42,7% lực lượng lao động trong độ tuổi. Trong đó, khu vực bắt buộc 17,7 triệu và 2,3 triệu người thuộc khu vực tự nguyện.
Hồng Chiêu