Nghề báo trong nước trước năm 1975 là đề tài được nhắc đến trong những cuốn sách nổi tiếng của Vũ Bằng, Lý Quý Chung, Hồ Hữu Tường. Cuốn sách mới ra mắt của của Hoàng Kiếm Nam (bút danh Đông Duy) là một trong những tác phẩm tiếp nối mảng đề tài chuyện nghề này.
Hoàng Kiếm Nam là người Hà Nội di cư vào Nam năm 1954, học ngành dược nhưng đam mê làm báo. Ông từng cộng tác các cơ quan như Việt Tấn Xã, tuần báo Newswek, hiện sống ở Mỹ. Hồi tháng 2, ông cho ra mắt cuốn hồi ký sau nhiều năm làm nghề.
Báo chí miền Nam khai sinh từ lúc người viết báo là nhà văn, từ Tản Đà, Nguyễn Tuân, Sơn Nam, chủ yếu viết truyện dài kỳ và các phóng sự mang phong cách văn học. Các báo trước năm 1960 đó chỉ có một hoặc hai biên tập viên, không có phóng viên săn tin, tin tức và ảnh mua hay dịch của các hãng tin nước ngoài.
Năm 1956, ông Nguyễn Ngọc Linh du học Mỹ trở về, được bổ nhiệm làm Tổng giám đốc Việt Tấn Xã (cơ quan thông tấn chính thức của chính quyền Sài Gòn). Ông mở những khóa đào tạo ngành đầu tiên cho 100 người, sau đó giữ lại 20 người ở Việt Tấn Xã, một phần trong những người còn lại về các báo khác.
Từ đó, làng báo thay đổi, biết săn tin, khai thác tin, người viết báo bắt đầu biết đến công thức "5W" (What, When, Where, Who, Why: Điều gì đã xảy ra? Xảy ra khi nào? Địa điểm xảy ra? Liên quan đến ai? Vì sao, nguyên nhân?) của báo chí phương Tây. Sau này, làng báo mới có thêm nhiều ký giả tài năng như ông Phạm Xuân Ẩn (du học ở Mỹ về) và những người học chuyên ngành báo chí mới mở như Trần Trọng Thức.
Trong Đời ký giả chuyên nghiệp, những thông tin trong quá trình tác nghiệp được tác giả lần lượt nhắc lại bằng giọng văn châm biếm, dựng lên bức tranh chung của xã hội thời đó, như những hành động lỗ mãng của các tướng lãnh, dân biểu Sài Gòn ngay tại trụ sở quốc hội, "phong bao" của các tỉnh trưởng, tướng lãnh cho báo chí, cho đến khung cảnh hoang tàn đổ nát của thành phố Huế trong cuộc chiến Mậu Thân 1968.
Nhiều chi tiết có ích với những người nghiên cứu báo chí miền Nam trước đây, như cụm từ "tưởng cũng cần nhắc lại" mà các báo trước năm 1960 hay dùng, để bổ sung thông tin nền, thông tin mở rộng cho một bản tin. Hay cụm từ "với sự dè dặt thường lệ của nhà báo" mà ông cho rằng "để phóng tin vịt thăm dò, để nhà báo nói đi nói lại mà không bị... đánh gãy răng".
Bên cạnh đó, có những giai thoại độc đáo, như nhà văn Sơn Nam cộng tác với nhiều báo, viết xong đem phơi bản thảo ra ngoài sân rồi đóng cửa không tiếp khách. Tùy phái các báo cứ tự động đến, lật bản thảo xem ghi của báo mình thì lấy về đưa sắp chữ. Hay chuyện các báo Sài Gòn đưa ra những loạt phóng sự dài kỳ lê thê về những đề tài giật gân, dựng chuyện kiểu "khỉ đẻ ra người", "con ma vú dài" mà không bị phạt. Ngoài ra, ông kể về kỷ niệm với những văn nghệ sĩ như Thanh Tâm Tuyền, Nguyễn Hùng Cường, Nguyễn Đình Toàn, Hoàng Anh Tuấn.
Tác giả đánh giá báo chí Sài Gòn những năm 1965-1970 sôi động, có tính cạnh tranh cao, đem lại nhiều giá trị cho độc giả. Theo ông, thời đó Sài Gòn có khoảng 50 tờ báo. Con số thống kê 500 ký giả ông cho rằng không chính xác vì có nhiều người chưa bao giờ viết được một tin bài, hoặc người của tình báo, cảnh sát cài vào các báo. Với đa số đồng nghiệp, Đông Duy dẫn lời nhà báo Vũ Bằng để chê: "Cho rằng đọc mấy cuốn kỹ thuật săn tin đã hóa ra nhà báo. Khi viết bài thì giọng văn khinh bạc, không coi độc giả ra gì".
Không chỉ "vạch áo" chỉ ra những cái xấu, cái sai của đồng nghiệp, sự cạnh tranh không lành mạnh, tác giả điểm lại cả những thói xấu, những lần nhận tiền, ẩu đả, chuyện tình ái và tai nạn nghề nghiệp của bản thân khi làm báo.
Nhà văn, nhà báo Yên Ba đánh giá: "Với cái nhìn sắc lẻm, Đông Duy không dùng bút mà dùng một con dao mổ để viết. Về một mảng đời sống báo chí của một thời, ở những vùng đất lâu nay chưa được biết tới, để lấp đầy những khoảng trống về lịch sử báo chí Việt ngữ. Cuốn hồi ký về báo chí đáng đọc kể từ Bốn mươi năm nói láo của Vũ Bằng".
Tiên Long