Quyết định có hiệu lực từ đầu tháng này, tờ New York Times dẫn nguồn từ hai quan chức chính phủ Mỹ. Đây chủ yếu là các hợp đồng và tài trợ nghiên cứu từ Bộ Y tế, Giáo dục, Nông nghiệp, Quốc phòng.
Nguyên nhân được cho là liên quan đến các cuộc biểu tình ủng hộ Palestine và bài Do Thái hồi tháng 10 năm ngoái. Ngoài ra là chính sách đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI), cùng quy định về người chuyển giới tại các trường này.
Tháng trước, Văn phòng Dân quyền của Bộ Giáo dục Mỹ cũng phát cảnh báo tới 60 đại học, rằng họ có thể mất nguồn tài trợ liên bang nếu không xử lý thỏa đáng các hành vi bài xích Do Thái trong khuôn viên.
Đến nay, hơn 3,3 tỷ USD tài trợ đã bị tạm ngừng hoặc hủy. Trong nhóm bị ảnh hưởng có hầu hết trường Ivy League (8 đại học tư thục danh tiếng) như Brown, Harvard, Pennsylvania, Princeton, Columbia...
Hồi đầu tháng ba, Columbia bị tước 400 triệu USD tài trợ sau khi một cuộc điều tra cho thấy trường không hành động đủ quyết liệt để bảo vệ sinh viên Do Thái. Nhà trường đã phải chấp thuận 9 điều kiện mà nhóm công tác đặt ra về kiểm duyệt và an ninh học đường, bước đầu trong đàm phán khôi phục nguồn tài trợ.
Tiếp đó là Đại học Princeton, khi nhận tin bị ngừng các khoản từ Bộ Năng lượng, Bộ Quốc phòng, Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ, theo ông Christopher Eisgruber, chủ tịch đại học này.
Trong khi đó, tại Đại học Brown, ABC News hôm 4/4 dẫn lời một quan chức Nhà Trắng giấu tên cho biết chính quyền có kế hoạch phong tỏa gần 510 triệu USD, với lý do tương tự. Hiệu trưởng Frank Doyle cho biết trường đã nhận thức được "những tin đồn đáng lo ngại", nhưng không có thông tin để xác minh.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang gia tăng áp lực với những đại học danh tiếng của Mỹ, sau làn sóng biểu tình ủng hộ Palestine vào năm ngoái. Các trường được yêu cầu hành động quyết liệt hơn để kiểm soát những cuộc biểu tình phản chiến, được cho là thể hiện "tư tưởng bài xích Do Thái và quấy rối".
Áp lực trên đã tạo ra một tình huống khó khăn cho các trường đại học, vốn có nguồn thu lớn từ tài trợ nghiên cứu liên bang.
Chủ tịch Harvard Alan Garber tuyên bố hoàn toàn ủng hộ mục tiêu chống tư tưởng bài xích Do Thái. Dù vậy, Garber cảnh báo việc chính phủ hủy tài trợ liên bang sẽ khiến nhiều dự án nghiên cứu, với sức tác động lớn và có thể cứu sống nhiều người, bị đẩy vào tương lai bất định.
Chủ tịch Princeton Christopher Eisgruber cho biết mặc dù lý do của việc ngừng các khoản tài trợ chưa hoàn toàn rõ ràng, nhà trường vẫn sẽ tuân thủ.
"Chúng tôi cam kết đấu tranh chống chủ nghĩa chống Do Thái và mọi hình thức phân biệt đối xử. Trường sẽ hợp tác với chính phủ", Eisgruber viết trong thông báo gửi toàn trường. Tuy nhiên, ông cũng cho biết Princeton sẽ kiên quyết bảo vệ tự do học thuật và quyền lợi của trường.
Trước đó, trong một bài viết trên tạp chí The Atlantic hôm 19/3, Eisgruber phản đối khi chính quyền gia tăng áp lực đối với Đại học Columbia, gọi đó là mối đe dọa lớn nhất đối với các đại học Mỹ trong nhiều thập kỷ.
Theo phân tích của tờ AP, trong năm học 2022-2023, ước tính 10-13% doanh thu của các trường đến từ nguồn tài trợ liên bang, thậm chí có nơi gần 50%. Như Đại học Johns Hopkins đã nhận 4 tỷ USD, tương đương 40% doanh thu của trường năm 2022-2023.