Vị kỷ và vị tha
Khởi đầu là những đứa trẻ hạnh phúc, nhưng phần đông chúng ta lại trở thành những người lớn không hạnh phúc. Tại sao lại như vậy và chúng ta có thể làm gì để thay đổi điều này?
Câu trả lời của Bruce trong cuốn sách Cội nguồn của hạnh phúc là có, dù để thực hiện được là điều không đơn giản.
Bruce Hood mang đến cho người đọc cách tiếp cận khoa học qua các nghiên cứu và tìm cách giải thích hành vi con người dựa trên các cơ chế nền tảng trong não bộ. Kết luận của ông là, con người có thể được làm cho trở nên hạnh phúc thông qua khoa học và giáo dục.
Theo Bruce, phần lớn trẻ nhỏ đều hồn nhiên sống trong hiện tại và tâm trí các em dường như không có chỗ cho sự hối tiếc về quá khứ hay lo lắng cho tương lai. Tuy nhiên, khi bước vào tuổi trưởng thành, chúng ta đã “tích lũy” thêm nhiều mối quan tâm và lo lắng. Vì vậy, chúng ta dần bị mắc kẹt trong thế giới vị kỷ của mình, tâm thế vị kỷ đó dễ khiến chúng ta tập trung vào vấn đề của bản thân và cường điệu mọi thứ lên.
Bruce cho rằng tính vị kỷ khiến chúng ta dễ xem mình là cái rốn của vũ trụ và nhìn nhận các mối quan hệ theo một chiều. Chúng ta tác động đến người khác, nhưng khi họ tác động trở lại thì chúng ta hiếm khi chấp nhận phương thức trao đổi hai chiều, vì chúng ta có khuynh hướng không xem trọng góc nhìn của người khác.
Với khuynh hướng vị kỷ, chúng ta thường thấy những vấn đề của mình nghiêm trọng hơn so với thực tế. Đó là nguồn gốc làm chúng ta không tìm thấy hạnh phúc.
Trong Cội nguồn của hạnh phúc, Bruce chỉ ra chúng ta hoàn toàn có thể nhìn thế giới theo một cách khác, đó là lấy người khác làm trung tâm, còn gọi là vị tha. Quan điểm vị tha là quan điểm coi trọng góc nhìn của người khác và tính tương liên của thế giới xã hội. Quan điểm này giúp chúng ta nhìn nhận đúng các vấn đề và đa phần làm cho tâm trí chúng ta bớt nặng nề hơn.
Theo Bruce, khi suy nghĩ và hành xử theo hướng vị tha hơn, chúng ta thụ hưởng sự hỗ trợ từ mạng lưới xã hội và những niềm hạnh phúc bất ngờ từ sự tương tác hay giúp đỡ người khác.
Đây là một phần quan trọng của quá trình trưởng thành. Thiên kiến duy kỷ có thể luôn tồn tại bên trong chúng ta nhưng chúng ta có thể tự huấn luyện để suy nghĩ vị tha hơn. Đạt được tính cân bằng giữa vị kỷ và vị tha là điều cốt yếu của quá trình trả lời các câu hỏi “tại sao” về hạnh phúc.
Bruce đã tỉ mỉ giới thiệu bảy bài học mà người đọc có thể áp dụng một cách hiệu quả để tìm thấy hạnh phúc đích thực. Điều thú vị là, qua bảy bài học, bạn sẽ hiểu rằng sự cân bằng chúng ta cần đạt được là sự cân bằng giữa quan điểm vị kỷ và một góc nhìn vị tha hơn. Xuyên suốt bảy bài học, và ở cuối mỗi bài học, sẽ có những bài thực hành đơn giản giúp bạn chuyển đổi sang trạng thái cân bằng hơn, và do đó hạnh phúc hơn.
Khi cái tôi của bạn viết lại câu chuyện của chính nó
Bruce cho rằng, Cội nguồn của hạnh phúc không chỉ là quyển sách “tu dưỡng cái tôi”, mà ở nhiều phương diện, là quyển sách “tiêu hủy cái tôi”, bởi cái tôi quá vị kỷ có thể là nguồn gốc gây ra muôn vàn nỗi bất hạnh cho bản thân.
Tuy nhiên, cũng theo Bruce, chúng ta không thể và không nên cố gắng loại bỏ ý thức về cái tôi bằng cách trở nên hoàn toàn vị tha. Nếu chỉ nghĩ và cảm thông cho người khác, chúng ta có nguy cơ đánh mất hoàn toàn ý niệm về bản thân, và điều này cũng quan trọng đối với sức khỏe tâm thần của chúng ta, không kém gì sự kết nối với người khác.
Nếu cứ tập trung vào những xung đột và khủng hoảng nằm ngoài khả năng thay đổi của chính mình, chúng ta sẽ chìm trong tuyệt vọng. Vậy, làm thế nào để nhận biết khả năng thay đổi và cách thức thực hành hạnh phúc để đạt được những lợi ích lâu dài?
Theo Bruce, bằng cách nhìn nhận và trau dồi quan điểm vị tha của mình, chúng ta có thể giảm nhẹ gánh nặng của những vấn đề và mối bận tâm mà chúng ta thường tự ôm vào mình, đồng thời hưởng lợi từ sự trợ giúp và tính khách quan mà các tương tác xã hội có thể mang lại.
Tác giả cũng phân tích kỹ tác hại của sự cô lập, sự cô đơn, sự căng thẳng lên mỗi con người. Đặc biệt là vấn đề phương tiện truyền thông xã hội lấy đi hạnh phúc của trẻ và gây ra những tác hại lâu dài.
Phương tiện truyền thông xã hội giống như ngọn lửa: nó có thể được dùng cho mục đích tốt, kết nối với người khác, nhưng cũng có thể là sự hủy diệt nếu nó khiến chúng ta hướng sự chú ý vào bản thân mình. Nó có thể trở thành nguồn gốc của sự bất hạnh khi chúng ta đánh giá quá cao ý kiến của người khác và nhìn nhận giá trị của mình dựa trên mức độ yêu thích trên mạng xã hội.
Bruce cũng khuyên chúng ta khước từ những so sánh tiêu cực, khước từ cách đánh giá hạnh phúc của mình phụ thuộc vào đối tượng mà chúng ta đem ra để so sánh. Bruce khuyến khích khuynh hướng lạc quan và cách thực hành để đạt được điều đó.
Theo ông, người lạc quan thường khỏe mạnh và sống lâu hơn. Các nghiên cứu dịch tễ quy mô lớn đều chỉ ra rằng những người bi quan nhất là những người có nhiều vấn đề về sức khỏe và có tuổi thọ ngắn hơn trung bình khoảng tám đến mười năm so với người lạc quan nhất…
Và còn nhiều phân tích có ý nghĩa khác trong toàn bộ quyển sách giúp người đọc hiểu sâu hơn về Cội nguồn của hạnh phúc, cũng như cách thực hành để đạt được hạnh phúc.
Bruce Hood đã kết lại quyển sách bằng câu nói nổi tiếng của Marcus Aurelius: “Hạnh phúc trong cuộc đời bạn phụ thuộc vào chất lượng suy nghĩ của bạn”. Câu nói sẽ còn gợi cho chúng ta thật nhiều suy nghĩ về cách kiếm tìm hạnh phúc đích thực cho chính mình.
Thu An
Theo First News