Khi nguồn gốc không còn là “ẩn số” trong thương mại gỗ
Thị trường xuất khẩu đồ gỗ thế giới đang trở nên phức tạp hơn bao giờ hết, đặc biệt khi nguồn gốc, tính hợp pháp và các tiêu chuẩn về môi trường - xã hội của vật liệu gỗ được kiểm soát ngày càng chặt chẽ. Không ít lô hàng bị từ chối hoặc chậm thông quan chỉ vì hồ sơ truy xuất chưa đầy đủ, dù sản phẩm đạt chuẩn kỹ thuật.
Chính vì vậy, nhiều nhà sản xuất Việt bắt đầu xem việc minh bạch chuỗi cung ứng không chỉ là tuân thủ quy định, mà còn là một biện pháp “bảo mật hoạt động” (operational security) giúp doanh nghiệp tự bảo vệ trước rủi ro pháp lý, sự chậm trễ và ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu.
Một ví dụ điển hình là Quy định chống phá rừng của Liên minh Châu Âu - EU Deforestation Regulation (EUDR) đang tạo sự dịch chuyển trong thương mại gỗ và nông sản. Mặc dù những hướng dẫn thực thi chi tiết vẫn đang được tinh chỉnh, EUDR đã phần nào thể hiện rõ xu hướng toàn cầu: doanh nghiệp cần chứng minh vật liệu không đến từ khu vực rừng bị tàn phá, đồng thời đảm bảo khai thác hợp pháp.
Điều này đồng nghĩa với việc tiêu chí lựa chọn vật liệu không còn dừng ở giá hay hiệu suất kỹ thuật, mà còn phụ thuộc vào sự tuân thủ nghiêm ngặt và chứng nhận quốc tế - các yếu tố ngày càng được xem như “tấm hộ chiếu” giúp sản phẩm vượt qua rào cản kỹ thuật khi xuất khẩu.
Nguồn gỗ được quản lý và khai thác bền vững từ British Columbia, Canada
“Ngôn ngữ chung” của gỗ hợp pháp
Hai trong số các hệ thống chứng nhận quốc tế được công nhận rộng rãi hiện nay là FSC và PEFC. Có thể nói, đây là “ngôn ngữ chung” để khẳng định tính hợp pháp và bền vững của nguồn gỗ, giúp doanh nghiệp vượt qua quá trình kiểm tra tại các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ hay Nhật Bản.
Cả hai hệ thống không chỉ đều dựa trên nguyên tắc: khai thác hợp pháp, quản lý rừng bền vững và truy xuất nguồn gốc minh bạch, mà còn thường được dùng để đánh giá bởi các nhà bán lẻ. Vì vậy, chúng được các nhà nhập khẩu, nhà bán lẻ và tổ chức môi trường quốc tế công nhận rộng rãi.
FSC (Forest Stewardship Council - Hội đồng Quản lý rừng) đánh giá toàn bộ quy trình quản lý rừng và chuỗi cung ứng, nhằm đảm bảo khai thác có trách nhiệm, hài hòa giữa lợi ích môi trường, xã hội và kinh tế.
Trong khi đó, PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification - Chương trình Chứng nhận Rừng bền vững) giám sát các tiêu chuẩn quản lý rừng quốc gia, hướng đến phát triển bền vững và bảo vệ quyền lợi cộng đồng địa phương.
Trên thị trường gỗ quốc tế tồn tại nhiều quy định và tiêu chuẩn riêng biệt giữa các khu vực, chẳng hạn như Lacey Act tại Mỹ hay FLEGT do Liên minh châu Âu triển khai. Trong bối cảnh đó, FSC và PEFC được công nhận rộng rãi như các chứng chỉ rừng bền vững vì cung cấp bộ khung thống nhất, giúp các doanh nghiệp dễ dàng quản lý nguồn gốc gỗ và đáp ứng yêu cầu đa dạng của nhiều thị trường mà không thiên vị một bên nào.
Trải nghiệm gỗ mềm Canada
Theo ông Trần Thanh Vẹn, Giám đốc Quốc gia của Canadian Wood tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp Việt đang chuyển hướng sang sử dụng gỗ mềm Canada như Linh Sam Douglas (Douglas-Fir) và Độc Cần Bờ Tây (Western Hemlock).
“Bên cạnh ưu điểm kỹ thuật như tính ổn định, độ bền và khả năng tạo nên đa dạng các loại bề mặt hoàn thiện, gỗ mềm Canada còn có nguồn gốc rõ ràng, được khai thác từ những khu rừng được quản lý bền vững, và đạt các chứng chỉ quốc tế,” ông Trần Thanh Vẹn chia sẻ. “Với các thị trường ngày càng đề cao tính minh bạch thì đây chính là lợi thế giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian kiểm chứng hồ sơ và giảm thiểu rủi ro trong khâu xuất khẩu”.
Doanh nghiệp ngày càng quan tâm đến vật liệu gỗ bền vững
Thực tế cho thấy, đạt được chứng nhận nguồn gốc cũng chỉ là bước khởi đầu. Việc hiểu rõ đặc tính kỹ thuật của từng loại gỗ và áp dụng hiệu quả trong các quá trình sản xuất mới là yếu tố tối quan trọng, giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa giá trị của vật liệu bền vững.
Canadian Wood Việt Nam là đại diện tại Việt Nam của tổ chức Forestry Innovation Investment (FII), một cơ quan trực thuộc chính quyền tỉnh bang British Columbia (BC), Canada. Hiện Canadian Wood Việt Nam tích cực triển khai Chương trình Trải nghiệm gỗ Canada (Canadian Wood Trial Program). Chương trình này cho phép doanh nghiệp tại Việt Nam thử nghiệm thực tế các chủng loại gỗ Canada để đánh giá khả năng thích ứng với quy trình sản xuất. Qua đó, doanh nghiệp không chỉ làm quen với tiêu chuẩn quốc tế về gỗ hợp pháp, mà còn nâng cao năng lực sản xuất và hướng đến phân khúc thị trường cao cấp hơn.
Trong ngành gỗ, truy xuất nguồn gốc không còn là nghĩa vụ, mà đang trở thành nền tảng cho chiến lược phát triển bền vững. Để đạt được vị thế vững vàng trước những biến động chính sách toàn cầu, doanh nghiệp cần chủ động xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch, lựa chọn nguồn gỗ hợp pháp và có chứng nhận rõ ràng.
“Câu chuyện “hộ chiếu nguồn gốc” không chỉ là giải pháp nhằm vượt qua rào cản thương mại, mà còn là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt tiến sâu hơn vào chuỗi cung ứng quốc tế”, đại diện Canadian Wood Việt Nam nhấn mạnh.
(Nguồn: Canadian Wood Việt Nam)