Khoảng 300 tỷ USD của Ngân hàng Trung ương Nga - chủ yếu dưới dạng trái phiếu chính phủ - gửi tại châu Âu đã bị đóng băng kể từ xung đột Ukraine. Lợi nhuận từ khối tài sản này đang được dùng để bảo lãnh các khoản vay của Ukraine.
Tuy nhiên, tận dụng tiền lãi là chưa đủ. Châu Âu đang ngày càng chịu áp lực cấp bách phải hỗ trợ tài chính để duy trì sự tồn tại của Ukraine. Do đó, tịch thu hoàn toàn khối tài sản này là lựa chọn hấp dẫn về lý thuyết. Tuy nhiên, các quan chức châu Âu vẫn đang do dự trước hành động này.
Bởi lẽ, nó có thể vi phạm nguyên tắc bất khả xâm phạm tài sản có chủ quyền. Các nhà kinh tế lưu ý từng có tác động tiêu cực đến lòng tin qua những lần tịch thu tài sản trong các cuộc chiến tranh hồi thế kỷ 20. Ý tưởng tịch thu 300 tỷ USD của Nga có thể vướng phải những tiền lệ pháp lý phức tạp và dẫn đến hậu quả các ngân hàng trung ương khác e ngại khi gửi tài sản tại châu Âu.
"Đây không phải là vấn đề Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tranh luận, nhưng tôi tin rằng cơ sở pháp lý quốc tế cho bất kỳ quyết định nào được đưa ra sẽ đóng vai trò quan trọng đối với lòng tin của các nhà đầu tư", Chủ tịch ECB Christine Lagarde cho biết vào tuần trước.
Châu Âu cũng phải cân nhắc kỹ đến bối cảnh đồng euro đang suy yếu và bất kỳ hành động mang tính rủi ro nào cũng có thể gia tăng bất lợi. Eurozone từ lâu đã chấp nhận thực tế rằng đồng euro khó có thể cạnh tranh với USD về vai trò tiền tệ dự trữ toàn cầu - điều từng là khát vọng trong những ngày đầu ra mắt đồng tiền chung vào năm 1999.
Tỷ trọng dự trữ ngoại hối toàn cầu bằng đồng euro đã giảm từ 25,8% hồi 2010 xuống còn 20% hiện tại, khi các đồng tiền khác dần thu hút sự chú ý. Ngay cả USD cũng giảm nhẹ nhưng vẫn chiếm 58,4% tổng dự trữ toàn cầu.
Trong báo cáo năm ngoái về vị thế quốc tế của đồng euro, bà Lagarde đã chỉ ra nhiều thách thức, từ sự trỗi dậy của các đồng tiền khác trong vai trò thanh toán thương mại đến xu hướng tăng nắm giữ vàng trong thời kỳ bất ổn.
Một số chuyên gia cho rằng ngay cả tham vọng duy trì vị thế đồng euro như một đồng tiền dự trữ lớn cũng là điều khó khăn, do những hạn chế cấu trúc của khối này đã bộc lộ rõ trong cuộc khủng hoảng nợ cách đây 15 năm.
Hans Geeroms, Giáo sư tại Trường Cao đẳng châu Âu và là nhà nghiên cứu thỉnh giảng tại Tổ chức tư vấn kinh tế Bruegel, nhận định đồng euro đang bị cản trở bởi sự vắng mặt của liên minh thị trường vốn, thiếu một tài sản an toàn và thiếu một liên minh ngân hàng hoàn chỉnh
Những điểm yếu nội tại này giải thích lý do châu Âu thận trọng với bất kỳ hành động nào có thể làm suy yếu uy tín của đồng euro. Quyết định cuối cùng về việc tịch thu tài sản Nga không thuộc về ECB, nhưng các chính trị gia không thể xem nhẹ lập luận của bà Lagarde.
Do đó, tại hội nghị thượng đỉnh về tăng cường chi tiêu quốc phòng của châu Âu diễn ra vừa qua, chưa có quyết định nào được đưa ra liên quan đến việc tịch thu tài sản của Nga. Một nhà ngoại giao EU xác nhận Đức, Pháp và Bỉ - nơi đang giữ phần lớn số tài sản Nga - đã nhắc lại sự phản đối.
Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Sébastien Lecornu cũng cảnh báo: "Không ai có lợi trong việc làm suy yếu hệ thống của chúng ta lúc này, nhất là khi đang đối mặt với các mối đe dọa khác về chính sách thương mại, thuế quan và hải quan".
Tuy nhiên, các yếu tố địa chính trị đang ngày càng gia tăng áp lực lên các nhà lãnh đạo EU trong việc kiếm tiền tài trợ cho Ukraine. Mitu Gulati, chuyên gia về luật nợ chủ quyền tại Đại học Virginia, tiết lộ rằng đã có một số nước châu Âu đang nghĩ lại khi quan hệ của ông Trump và Ukraine gần đây không suôn sẻ.
"Những quốc gia từng nói rằng họ sẽ không bao giờ làm điều đó (tịch thu tài sản Nga) giờ đây lại đang liên hệ với chúng tôi để bày tỏ sự quan tâm", Gulati cho biết nhưng từ chối tiết lộ tên các quốc gia.
Quan chức cấp cao của một ngân hàng trung ương trong eurozone thừa nhận áp lực đang tăng. "Quan điểm của ECB sẽ không thay đổi, nhưng điều đó không đảm bảo rằng các chính trị gia sẽ nghe theo. Chi phí hỗ trợ Ukraine đã tăng lên đáng kể, khiến số tiền này (300 tỷ USD) trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết", người này nói.
Phiên An (theo Reuters)