Khi Steffi Graf mới chào được vài tiếng, ông Peter tuyên bố con gái sẽ trở thành một nhà vô địch. Khi Steffi được 3 năm 10 tháng, ông đặt vào tay cô một cây vợt gỗ với cái cán ngắn. Chẳng bao lâu sau, hai cha con bắt đầu đánh qua lại những quả bóng trên ghế sofa trong phòng khách. Nếu đánh được quả bóng 25 lần liên tiếp, Steffi sẽ được thưởng kem và dâu tây.
Năm 1987, ông Peter đã kể lại trên tờ Los Angeles Times (Mỹ) rằng: "Hầu hết mọi lần, đến quả bóng thứ 25, tôi đánh mạnh hơn để con bé không thể đáp trả, vì không thể lúc nào cũng cho nó ăn kem được".
6 tuổi, Steffi đã bắt đầu thắng các giải đấu. Đến tuổi 13, cô vô địch giải trẻ Đức dành cho lứa U18. Năm 1988, Graf chinh phục cả bốn danh hiệu Grand Slam và HC vàng tại Thế vận hội Seoul, Hàn Quốc.
Steffi như một nữ thần. Nhưng người ta luôn tự hỏi, cái giá để bước qua cánh cửa của đỉnh cao Olympus là gì? Một lần, trong bài phỏng vấn với Sydney Morning Herald (Australia), Steffi nói rằng giữa các điểm số, cô thường nhìn về phía chỗ ngồi của cha để tìm cảm hứng. "Ông ấy thật tốt với tôi", cô nói.
Nhưng các nhà báo Klaus Brinkbaumer, Hans Leyendecker và Heiner Schimmoller, trong cuốn sách năm 1996 có tựa đề "Rich Steffi, Poor Child" (tạm dịch "Steffi Giàu Có, Đứa Trẻ Đáng Thương"), đã vẽ nên một bức tranh u ám và đau đớn hơn. Peter từng tát con gái nếu đánh hỏng một cú đánh hoặc không thể hoàn thiện một kỹ thuật mới.
Các tác giả của cuốn sách trích lời Horst Schmitt, một người bạn của gia đình nhà Graf kiêm cố vấn tài chính, nhớ lại cảnh Peter bước xuống từ phòng ngủ của Steffi sau một buổi tập không như ý và khoe: "Tôi vừa cho nó ăn một cái tát ra trò".
Với các tay vợt tên tuổi có cha mẹ là những người đi trước trong nghề, chẳng có thiên đường nào tồn tại cả, chỉ có mặt sân đất nện, cỏ và bê tông. Những bậc cha mẹ trong làng quần vợt, là những HLV kiểu trong quân ngũ. Họ có những "điều răn" riêng, và những phương pháp tàn nhẫn.
Nguyên mẫu của những bậc cha mẹ ám ảnh với sự phát triển của con cái chính là Mike Agassi. "Nói ngắn gọn, tôi có phải là một bạo chúa không? Phải. Tôi có nghiêm khắc và khắt khe không? Phải. Nhưng tôi nhấn mạnh: thà là một người cha, một phụ huynh, đứng bên cạnh con mình trong thể thao, còn hơn là một HLV", ông Mike từng nói với nhà báo Emanuela Audisio trên tờ Repubblica (Italy).
Mike giới thiệu cuốn sách của ông, "Indoor", như một lời đáp trả cho "Open", cuốn tự truyện do chính con trai Andre Agassi viết, vốn đã trở thành huyền thoại nền tảng của làng quần vợt và là câu chuyện về sự thù hận có thể nảy mầm trong một đứa trẻ.
Bức ảnh Andre trên bìa sách được chụp bởi Martin Schoeller, học trò của nhiếp ảnh gia lừng danh người Mỹ, Annie Leibovitz. Cuốn sách mở đầu bằng một câu trích dẫn của họa sĩ Vincent van Gogh. Nghệ sĩ huyền thoại Barbra Streisand được nhắc đến trong phần cảm ơn. Người viết thay là JR Moehringer, nhà báo từng đoạt giải Pulitzer, người từng làm việc cho tờ New York Times và Los Angeles Times. Nhưng cái bóng đè nặng lên Andre xuyên suốt cuốn sách, như bị bóp chặt cổ họng, bởi chính Mike.
Mike Agassi là một cựu võ sĩ quyền Anh người Iran định cư ở Las Vegas, một người cha thể thao độc đoán, một HLV bị ám ảnh. Mike cố gắng biến các con mình thành những ngôi sao.
Rita, đứa con đầu sinh năm 1960 của Mike, là một cô gái mạnh mẽ, cả về thể chất lẫn sức mạnh, nhưng Pancho Gonzales, một cựu tay vợt, đã "cướp" bà khỏi tay Mike. Pancho trở thành HLV của Rita, yêu cô, cưới cô dù hơn 20 tuổi. Và mọi chuyện chấm dứt. "Hắn đã khiến con bé xa cách tôi và hủy hoại nó", Mike từng nói.
Đứa con thứ hai, Phillip, là một tay vợt khá, nhưng người chị Rita luôn khiến ông chán nản khi nói rằng ông là kẻ thất bại. Tami cũng có tài, nhưng thể lực yếu, luôn mệt mỏi và chọn việc học thay vì thi đấu.
Thế là, Mike dồn mọi kỳ vọng vào Andre, đứa con út.
Ông buộc vợt vào cổ tay Andre từ khi còn bé tí, bắt cậu tập luyện khắc nghiệt mỗi ngày. Ông xây một sân quần vợt ngay trong sân nhà và chế tạo một cỗ máy bắn bóng được gọi là "con rồng", ném những quả bóng với tốc độ hơn 100 km/h.
Mike tin tưởng tuyệt đối vào những con số: "Tôi nói với Andre rằng nếu nó đánh 2.500 quả bóng mỗi ngày, nó sẽ đánh 17.500 quả mỗi tuần và gần một triệu quả mỗi năm. Một đứa trẻ đánh một triệu quả bóng mỗi năm sẽ là bất khả chiến bại".
Andre gọi cha mình là một bạo chúa. Câu chuyện của con người thường là một cuộc xung đột kéo dài giữa người bị áp bức và kẻ áp bức, giữa những kẻ muốn áp đặt và những người kháng cự. Và đằng sau đó là cuộc chiến giữa các thế hệ.
Chính Stefano, cha của cựu tay vợt nữ số một thế giới Jennifer Capriati, người đã chuyển đến sống ở Florida vào những năm 1990, nhận ra điều này khi con gái ông bị bắt ở tuổi 18 vì tàng trữ cần sa. "Tôi đã đặt quá nhiều áp lực lên con bé. Lẽ ra tôi nên cho nó nhiều không gian hơn. Thay vào đó, tôi nấu ăn cho nó và sống cùng nó 24 giờ một ngày. Đôi khi nó nói: 'Tuần này con không muốn tập luyện'. Nhưng tôi vẫn khăng khăng bắt nó chuẩn bị cho giải đấu tiếp theo", ông từng kể lại.
Trước đó vài năm, khi mọi thứ vẫn còn suôn sẻ, ngồi trong phòng khách với chú chó Shih Tzu trắng trên tay, ông Stefano nói với tờ New York Times rằng: "Bạn không thể tạo ra một tay vợt giỏi chỉ với một giờ tập luyện mỗi ngày. Bạn không thể có nhà vô địch nếu không có sự đồng hành của cha mẹ".
Nhưng trong câu chuyện của Jennifer, luôn tồn tại một gánh nặng – gánh nặng của tuổi thanh xuân. "Chỉ vì tôi nghỉ năm tuần để tập trung vào việc học, điều đó có nghĩa là tôi kiệt sức sao? Hãy thực tế đi. Giả sử một ngày nào đó tôi quyết định ghét quần vợt và muốn bỏ cuộc. Vậy thì tôi sẽ cần đến việc học. Và nếu tôi thích ở nhà với bạn bè, tạm rời xa quần vợt, thì có gì sai chứ?".
Vụ việc của Jennifer Capriati đã khiến Hiệp hội quần vợt nữ (WTA) phải xem xét lại các quy định về các tay vợt trẻ, dẫn đến việc áp dụng giới hạn độ tuổi và số lượng giải đấu cho các VĐV dưới 18 tuổi từ năm 1995.
Không phải lúc nào cũng là câu chuyện "cha và con trai". Đôi khi, xung đột thế hệ mở rộng ra cả phạm vi giữa những người cha và các cô con gái, và khó có thể diễn tả nổi bằng lời. Danh ca Bob Dylan từng hát "Con cái của bạn không nằm trong tầm kiểm soát của bạn," như lời bài hát The Times They Are A-Changin’. Nhưng trong quần vợt, điều đó dường như là một ý niệm kỳ cục.
Jim, một cựu thương gia buôn bán trang sức ở Florida, vào năm 1992 đã đưa gia đình đến miền nam nước Pháp để cô con gái 15 tuổi Mary Pierce – cựu tay vợt nữ từng đứng thứ ba thế giới – có thể tiếp tục phát triển sự nghiệp. Do hàng loạt bất đồng và thất vọng vì cho rằng các HLV và quan chức quần vợt Mỹ thiếu sự hỗ trợ, ông tin rằng con gái sẽ có cơ hội tốt hơn ở nơi khác.
"Tôi chưa bao giờ nhận được một phần thưởng nào từ Liên đoàn quần vợt Mỹ", Jim, người gốc Bắc Carolina, chia sẻ. "Nhưng tôi quá cứng rắn để ngừng giúp đỡ con cái. Khi còn nhỏ, tôi đã bỏ nhà đi và không ai giúp tôi làm bất cứ điều gì. Con bé có một cơ hội trong đời. Tôi không muốn nó nhìn lại và tự hỏi tại sao cha không giúp đỡ nó".
Năm 2020, tờ Guardian (Anh) đã phác họa chân dung của Mary Pierce, người phụ nữ từng vô địch hai giải Grand Slam, sở hữu ba cuốn hộ chiếu và có một người cha độc đoán. Jim chế giễu đối thủ, tranh cãi với phụ huynh của họ, rồi công khai quát mắng con gái. Và ông còn thích khoe khoang về điều đó.
Tại Orange Bowl năm 1987, một trong những giải đấu quần vợt trẻ danh giá nhất, Jim từng hét lên: "Mary, hạ gục con khốn đó!". Đến năm 1992, sự việc đạt đỉnh điểm: ông bị đuổi khỏi sân sau khi đấm hai CĐV Hà Lan. WTA đã ban hành "luật Jim Pierce", quy định rằng một thành viên trong đoàn tùy tùng của VĐV có thể bị cấm tham gia bất kỳ sự kiện nào.
Mirjana Lucic và Jelena Dokic từng công khai tố cáo những lạm dụng mà họ cho rằng mình phải chịu đựng từ cha mình. Tự truyện của Dokic năm 2017, mang tên "Unbreakable", được mô tả như "một nghiên cứu về vòng xoáy lạm dụng và sự bất lực tàn nhẫn trong việc thoát khỏi người cha", ông Damir, trong việc kiểm soát cuộc đời cô con gái. Cuốn sách này, một trong nhiều tác phẩm, là lời nhắc nhở về sự can thiệp quá mức của các bậc phụ huynh trong làng quần vợt những năm 1990.
Richard Williams, cha của hai chị em nổi tiếng nhất nước Mỹ - Venus và Serena, từng ngồi ở nhà tại Long Beach, California, xem một trận đấu tại Roland Garros. Giải thưởng 40.000 USD dành cho nhà vô địch đã thu hút sự chú ý của ông. Tạp chí The New Yorker (Mỹ) đã lần tìm nguồn gốc của người đàn ông mà điện ảnh sau này khắc họa qua gương mặt của Will Smith.
Là người da đen sinh ra ở Louisiana trong bối cảnh phân biệt chủng tộc khắc nghiệt, mẹ của Richard, một người phụ nữ nghiêm khắc, đã đặt ông lên tàu để tìm kiếm một cuộc đời mới. Richard chuyển đến California, học quần vợt từ một người đàn ông có biệt danh Old Whiskey, trả phí bằng những chai rượu.
Richard kể rằng mình đã viết một kế hoạch dài hàng chục trang để biến hai cô con gái chưa ra đời thành ngôi sao quần vợt. Theo tờ tạp chí này của Mỹ, khi Venus và Serena chào đời, Richard "treo các bảng hiệu trong sân nhà để nhấn mạnh những bài học về cuộc sống – 'Venus, con phải làm chủ tương lai của mình', và kỹ thuật quần vợt – 'Serena, con cần học cách đánh bóng topspin nhiều hơn'". Ông cấm các cô con gái có bạn trai và để ngăn chặn bất kỳ ý nghĩ nào về việc làm mẹ, Richard xé đầu tất cả búp bê mà Venus mang về nhà.
Ngày nay, các VĐV trẻ được chuẩn bị kỹ lưỡng với chuyên gia dinh dưỡng, HLV tâm lý, thậm chí là đầu bếp riêng. Họ được hệ thống hóa, nhưng cũng dễ tổn thương hơn. Khi phụ huynh kiểm soát điểm yếu đó, nguy cơ khiến con mình sụp đổ là rất lớn. Nhưng đây không phải vấn đề chỉ có ở thời hiện đại.
Suzanne Lenglen, người giành sáu danh hiệu tại Wimbledon và Paris giữa hai cuộc chiến tranh thế giới, được cha mình, Charles, thúc đẩy thành công. Ông giới thiệu con gái với quần vợt khi mới 10 tuổi, áp dụng chế độ tập luyện nghiêm ngặt và buộc cô liên tục đánh trúng một chiếc khăn tay đặt trên sân. Ông còn cho con gái nhấp brandy từ một bình rượu giữa các trận đấu. Khi giải nghệ, Suzanne nói với các nhà báo: "Hãy để tôi được sống một chút". Bà qua đời vì bệnh bạch cầu ở tuổi 39, vào năm 1938.
Gần nửa thế kỷ sau đó, Gloria xây một sân quần vợt sau nhà và huấn luyện con trai Jimmy Connors – cựu tay vợt số một thế giới người Mỹ – mỗi ngày. Bà Gloria từng tiết lộ phương pháp luyện tập kinh khủng: "Tôi bảo nó cố đánh bóng vào cổ họng tôi, và nó học được cách làm vì nó biết nếu tôi có cơ hội, tôi sẽ đánh trả vào cổ họng nó".
Trong một trận đấu sau này của Jimmy, bà còn hét từ khán đài: "Đá vào chỗ hiểm của hắn, Jimmy!".
Luôn có những phụ huynh kiềm chế lời nói, và số khác dần giải phóng những gánh nặng tâm hồn. Vì thế việc con cái oán giận cha mẹ trở thành một motif kinh điển, đong đầy định kiến và đau đớn. Đó là một thế giới đôi khi cần phải nhìn lại.
Hoàng Thông (theo Gazzetta dello Sport)