Hôm 22/3, Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc nhất trí thúc đẩy hợp tác "hướng tới tương lai" sau cuộc họp ba bên tại Tokyo. Nội dung trọng tâm là các biện pháp "hiểu nhau hơn", "bảo vệ sinh kế" và giải quyết những thách thức "chung cho tất cả các thế hệ".
Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị cho biết Trung Quốc ủng hộ hình thành một nền kinh tế khu vực chung. Ông đề xuất nối lại các cuộc đàm phán về khuôn khổ kinh tế cho ba nước và thúc đẩy việc mở rộng Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Theo ông, hợp tác ba bên trong nhiều lĩnh vực sẽ "đóng vai trò là động lực chính thúc đẩy hợp tác Đông Á".
Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Takeshi Iwaya cho biết điều quan trọng với 3 nước là cùng dẫn dắt khu vực và cộng đồng quốc tế từ chia rẽ sang hợp tác.
Ba bộ trưởng cam kết hợp tác để đảm bảo thành công của các cuộc đàm phán theo diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương do Hàn Quốc chủ trì năm nay. Ngoài ra, cuộc họp lần này cũng nhằm đẩy nhanh công tác chuẩn bị để tổ chức hội nghị thượng đỉnh 3 bên dự kiến vào cuối năm nay, trong bối cảnh bất ổn nội tại và những thách thức từ ông Donald Trump, theo AP.
Lần gần nhất 3 nước họp ngoại trưởng là tháng 11/2023 tại Busan (Hàn Quốc) và tổ chức hội nghị thượng đỉnh tại Seoul vào tháng 5/2024. Hãng tin Kyodo đánh giá cuộc họp ngoại trưởng lần này cho thấy mối quan hệ đang cải thiện giữa Nhật Bản và Trung Quốc, Hàn Quốc dù họ vẫn còn các bất đồng về lịch sử và lãnh thổ.
Động lực tạo bước ngoặc cho hợp tác song phương và ba bên này một phần nhờ nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Bóng ma thương chiến rình rập trong khi mỗi nền kinh tế thành viên đều đang có thách thức nội tại.
Ví dụ, Trung Quốc đang vật lộn với cuộc khủng hoảng bất động sản. Hàn Quốc rơi vào tình trạng hỗn loạn chính trị khi Tổng thống Yoon Suk Yeol chờ phán quyết luận tội về lệnh thiết quân luật ngắn hạn của ông vào tháng 12.
Tại cuộc họp, ông Vương nhấn mạnh tầm quan trọng của "chủ nghĩa đa phương và thương mại tự do hướng tới sự phát triển toàn diện của toàn cầu hóa kinh tế". Do đó, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẵn sàng xây dựng mối quan hệ hợp tác ba bên.
Trước đó, mối quan hệ hợp tác giữa hai nền kinh tế lớn Á - Âu khác cũng có tín hiệu ấm lên. Ngày 28/2 tại New Delhi, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen cam kết hoàn tất hiệp định thương mại tự do "mang lại lợi ích chung" vào cuối năm 2025.
"Tôi muốn chuyến thăm này đánh dấu sự khởi đầu của kỷ nguyên mới. Thủ tướng Modi và tôi có cùng quan điểm: đã đến lúc nâng tầm quan hệ Đối tác Chiến lược EU - Ấn Độ", bà von der Leyen tuyên bố.
Châu Âu là đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ, với kim ngạch hai chiều tăng khoảng 90% trong thập kỷ qua, đạt 137,5 tỷ USD trong năm tài chính 2023-2024. Nhưng gần 20 năm qua, chưa có thỏa thuận thương mại nào được ký kết. Các cuộc đàm phán thương mại tự do Ấn Độ - EU đã được nối lại vào năm 2021, sau khi bị đình trệ trong 8 năm. Dù vậy, tiến độ vẫn chậm do vấp phải nhiều rào cản lớn.
Vướng mắc chính là thuế quan, do Ấn Độ có chính sách bảo hộ mạnh mẽ. Nước này cũng chỉ trích EU áp đặt các tiêu chuẩn môi trường và lao động "vô lý" và "xâm phạm". Ngoài ra, hai bên còn bất đồng lập trường về xung đột Ukraine. Nhưng bối cảnh quốc tế thay đổi khiến họ cần nhau hơn.
"Chúng tôi đã chuẩn bị một bản thiết kế cho sự hợp tác trong các lĩnh vực thương mại, công nghệ, đầu tư, đổi mới, tăng trưởng xanh, an ninh, kỹ năng và di động", Thủ tướng Modi nói. Trong khi đó, bà von der Leyen kêu gọi một thỏa thuận thương mại và đầu tư "tham vọng", có thể bao gồm các ngành công nghiệp từ pin và dược phẩm đến chất bán dẫn, hydro sạch và quốc phòng.
Tờ Le Monde chỉ ra cả EU và Ấn Độ đều muốn đóng vai trò là nhân tố ổn định trong một thế giới đa cực và thúc đẩy quan hệ song phương giúp hai bên hưởng lợi. Với châu Âu, sự trở lại của ông Donald Trump khiến quan hệ xuyên Đại Tây Dương trở nên bấp bênh, buộc Brussels phải tìm kiếm đối tác mới.
"Chúng ta đều sẽ chịu thiệt hại trong một thế giới bị chia cắt bởi chủ nghĩa cô lập, nhưng chúng ta đều có lợi khi hợp tác và làm việc cùng nhau," bà von der Leyen nói. Theo Chủ tịch EC, cạnh tranh giữa các cường quốc cũng là cơ hội để châu Âu và Ấn Độ tái định hình quan hệ đối tác.
Còn với Ấn Độ, nước này không thể coi bất kỳ mối quan hệ nào là trường tồn, dù đó là với Nga, Trung Quốc hay Mỹ. Ba cường quốc từng thay đổi vai trò từ đồng minh, bạn bè đến đối thủ và cả trạng thái "vừa là bạn, vừa là thù". "Thực tế này đòi hỏi Ấn Độ phải mở rộng các mối quan hệ chiến lược," nhà bình luận Raja Mohan viết trên tờ The Indian Express.
Ông chỉ ra châu Âu là mắt xích còn thiếu trong chiến lược của Ấn Độ. "Brussels và New Delhi vốn nhấn mạnh vào 'tự chủ chiến lược', nhưng từ lâu vẫn dựa vào Mỹ như trụ cột chính trong chính sách toàn cầu của mình. Hiện dù không thể từ bỏ mối quan hệ với Mỹ, cả Ấn Độ và EU đều phải nỗ lực củng cố quan hệ song phương nhằm đối phó với sự khó lường của ông Trump", Mohan phân tích.
Theo Amaia Sanchez-Cacicedo, chuyên gia thuộc chương trình châu Á tại Viện Montaigne, châu Âu không còn lựa chọn nào khác. "Củng cố quan hệ với các cường quốc mới nổi không còn là một việc mang tính thử nghiệm hay sáng tạo đối với EU nữa mà đã trở thành một yêu cầu bắt buộc", bà nhận định.
Phiên An (theo Kyodo, AP, Reuters, Le Monde)