BS Đoàn Thị Khánh Châm, Quản lý Y khoa vùng 2 miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết lũ lụt, nắng nóng cực đoan, nhiệt độ Trái đất ấm lên cùng quá trình đô thị hóa ảnh hưởng lớn tới hệ vi sinh vật. Các sinh vật trung gian truyền bệnh và các loại vi khuẩn, virus có điều kiện sinh sôi dẫn đến nhiều bệnh truyền nhiễm lây lan mạnh, phổ biến là ba bệnh dưới đây:
Cúm
Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy biến đổi khí hậu có khả năng góp phần gây ra các đợt bùng phát cúm diện rộng. Cụ thể, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến đặc điểm sinh học của virus, hành vi con người, và điều kiện môi trường của hệ sinh thái. Khi nhiệt độ thay đổi thất thường trong giai đoạn giao mùa hoặc trong mùa đông, đợt dịch cúm bùng phát sớm hơn và nghiêm trọng hơn. Nguy cơ mắc cúm cũng tăng lên sau lũ lụt hoặc ở khu vực đông dân cư.
Cúm là bệnh do virus gây ra, với 4 chủng phổ biến thuộc hai nhóm A và B. Ngoài sốt, ho thông thường, cúm mùa có thể gây các biến chứng như viêm phổi, viêm cơ tim, suy đa cơ quan và có thể dẫn đến tử vong. Phụ nữ tăng nguy cơ sảy thai, thai chết lưu, thai có nguy cơ dị tật như sứt môi, hở hàm ếch.
Việt Nam đang có 4 loại vaccine phòng cúm của Hà Lan, Pháp, Việt Nam và Hàn Quốc giúp phòng hai chủng cúm A (H3N1), A (H1N1) và cúm B. Vaccine sử dụng cho trẻ từ 6 tháng và người lớn.
Vaccine cần nhắc lại mỗi năm một lần. Thai phụ có thể tiêm ngừa vào bất cứ giai đoạn nào của thai kỳ, tốt nhất tháng thứ 4 trở đi, giúp truyền kháng thể bảo vệ con khi chào đời.
Sởi
Biến đổi khí hậu, lượng mưa tăng và khí hậu cực đoan cũng góp phần khiến các bệnh do virus gây ra, trong đó có sởi. Sởi gây nhiều biến chứng như tiêu chảy cấp, viêm loét giác mạc dẫn đến mù lòa, viêm phổi, viêm não. Trẻ mắc sởi dễ suy giảm hệ miễn dịch khiến bội nhiễm thêm các mầm bệnh khác như phế cầu, tụ cầu, shigella, adenovirus... khiến việc điều trị gặp nhiều khó khăn. Thai phụ nhiễm sởi tăng nguy cơ sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non.
Hiện Việt Nam có các vaccine phòng sởi đơn và phối hợp sởi - rubella, sởi - quai bị - rubella cho trẻ em và người lớn. Trước tình hình dịch sởi lan rộng tại nhiều địa phương, Bộ Y tế cho phép vaccine sởi được sử dụng cho trẻ từ 6 tháng tuổi và được tính là mũi sởi 0 tức mũi chống dịch. Đến 9 tháng tuổi, trẻ cần tiếp tục tiêm ngừa theo phác đồ thông thường. Phụ nữ nên tiêm vaccine sởi trước mang thai ba tháng để truyền kháng thể thụ động cho con, bảo vệ bé khi chưa đến tuổi chủng ngừa.
Sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, lây truyền từ người sang người thông qua vết đốt của muỗi vằn cái mang virus, chủ yếu là muỗi Aedes aegypti.
Muỗi ưa chuộng khí hậu nóng ẩm nên nhiệt độ Trái đất ấm lên đang đẩy nhanh tốc độ muỗi sinh sôi và lây truyền bệnh. Bên cạnh đó, quá trình đô thị hóa, mưa nhiều và lũ lụt hằng năm gây phát sinh nhiều nơi chứa nước đọng như công trình, bãi phế liệu, bãi rác. Hạn hán, xâm nhập mặn khiến nước ngọt khan hiếm, buộc người dân phải tích trữ nước cũng tạo môi trường thuận lợi cho muỗi sinh sôi.
Theo nghiên cứu, Trái đất nóng lên 1 độ C sẽ làm tăng khoảng 7%-11% nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết. Hai năm 2023 và 2024, Trái đất được ghi nhận đã tăng chạm ngưỡng gần 1,5 độ C. Theo một nghiên cứu của các nhà nghiên cứu tại Đại học Harvard và Stanford, gần 1/5 số ca sốt xuất huyết ở Mỹ Latinh và Caribe tức khoảng 45 triệu ca nhiễm mỗi năm, là do biến đổi khí hậu trong thập kỷ qua.
Sốt xuất huyết có 4 tuýp virus Den-1, Den-2, Den-3 và Den-4, lần mắc sau có nguy cơ trở nặng hơn. Bệnh gây các biến chứng nguy hiểm như sốc, thoát dịch, xuất huyết não, suy đa tạng... và tử vong.
Để phòng bệnh, người dân cần duy trì vệ sinh môi trường sống, tránh để ao tù nước đọng tạo điều kiện cho muỗi sinh sản và phòng muỗi đốt bằng cách mặc quần áo dài tay, ngủ màn kể cả ban ngày.
Hiện Việt Nam đã có vaccine phòng sốt xuất huyết do hãng dược Takeda (Nhật Bản) sản xuất. Vaccine này có hiệu quả bảo vệ hơn 80% và phòng nguy cơ nhập viện hơn 90%. Vaccine dành cho người từ 4 tuổi trở lên, không chỉ định cho phụ nữ có thai và cho con bú, phụ nữ nên hoàn thành lịch tiêm trước 3 tháng hoặc tối thiểu 1 tháng trước mang thai.
Hoàng Thọ