Ngày 24/6, TAND Hà Nội mở phiên tòa dự kiến kéo dài 10 ngày, xét xử 41 bị cáo trong vụ án liên quan Tập đoàn Phúc Sơn và các sai phạm tại 14 dự án tại các tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Quảng Ngãi trong 15 năm (2010-2024).
Nguyễn Văn Hậu (tức Hậu "Pháo", Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Phúc Sơn) là người duy nhất bị truy tố ba tội: Đưa hối lộ, Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng và Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.
Cùng ra tòa có 30 cựu quan chức các tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Quảng Ngãi; 9 nhân viên tập đoàn Phúc Sơn và một giám đốc sàn giao dịch bất động sản. Họ bị truy tố ở một trong các tội Nhận hối lộ, Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng và Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ quyền hạn để trục lợi.
> Danh sách 41 bị cáo
VKSND Tối cao đánh giá đây là vụ án "đặc biệt nghiêm trọng", gây thiệt hại cho Nhà nước tới 1.168 tỷ đồng. Hậu "Pháo" lập Tập đoàn Phúc Sơn năm 2004 tại Vĩnh Phúc khi mới 23 tuổi. Ở tuổi 27, doanh nhân này đã đưa Phúc Sơn chen chân vào loạt dự án nghìn tỷ quan trọng tại nhiều địa phương.
Vĩnh Phúc cũng là địa phương Hậu "Pháo" dành nhiều "tâm huyết" nhất với 14 dự án, gói thầu. 8 trong số này bị VKS xác định có sai phạm.
Mang hàng tạ tiền đi hối lộ
Cáo trạng xác định, năm 2010-2020, Phúc Sơn được tỉnh phê duyệt làm chủ đầu tư 4 đại dự án ở huyện Vĩnh Tường gồm: Dự án chợ đầu mối tổng diện tích 188 ha; Khu đô thị mới Tứ Trưng diện tích 29 ha; Trung tâm thương mại và nhà ở Phúc Sơn 1 rộng hơn 15 ha và Phúc Sơn 2 hơn 114 ha.
Tổng diện tích 4 dự án 347 ha, bằng 2,4% diện tích toàn huyện (144 km2).
Song đến năm 2016, dự án Chợ đầu mối trì trệ, bị đưa vào diện thu hồi. Chủ tịch Hậu, khi này 35 tuổi, đã nhờ vả tới Bí thư Tỉnh ủy Hoàng Thị Thúy Lan. Hậu được bà Lan mở đường bằng việc nói với Chủ tịch tỉnh Lê Duy Thành và Giám đốc Sở Xây dựng Phạm Hoàng Anh giúp tiếp tục làm dự án.
Tuy nhiên, dự án vấp phải phản đối của Bộ Xây dựng do hồ sơ của Phúc Sơn còn thiếu, quy hoạch dự án không có chức năng đất ở. Sở Tài chính, Sở Tài nguyên môi trường và Sở Tài chính tỉnh này đều có ý kiến tương tự.
Song với hậu thuẫn của bà Lan, ông Thành, ông Hoàng Anh, tập đoàn Phúc Sơn của Hậu không chỉ được kéo dài tiến độ mà còn được điều chỉnh quy hoạch, mật độ xây dựng nhà ở...
Được giao mặt bằng, Hậu tiếp tục tìm cách giảm tiền sử dụng đất bằng "gõ cửa" đến ông Nguyễn Văn Khước, Giám đốc Sở Tài chính. Ông Khước dắt mối cho Hậu sang gặp cấp phó Hoàng Văn Nhiệm và Chu Quốc Hải (Phó Giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường). Ba quan chức này đã cùng giúp Hậu.
Giá trị quyền sử dụng 5,4 ha đất ở thương mại được xác định hơn 708 tỷ đồng, nhưng đây không phải con số Hậu mong muốn. Nhờ sự "tâm đầu ý hợp" của ba ông Khước, Nhiệm, Hải, giá đất đã được giảm cho Hậu còn 507 tỷ đồng.
Kết quả, Phúc Sơn đã cứu được dự án trên bờ vực thu hồi, lời 200 tỷ đồng tiền sử dụng đất. Doanh nghiệp được tỉnh phê duyệt chuyển nhượng, kinh doanh 854 lô đất và 27 căn nhà.
Đến năm 2022, Hậu đã thông qua sàn giao dịch bất động sản của Công ty Nam Á do Trần Hữu Định làm giám đốc, bán 1.317 lô và thu về hơn 3.500 tỷ đồng. Doanh thu này bị Hậu và cấp dưới "giấu" đi hơn 2.000 tỷ đồng bằng sổ sách giả mạo và sử dụng 2 hệ thống sổ kế toán, gây thiệt hại về thuế cho Nhà nước hơn 504 tỷ đồng, cáo trạng nêu.
Để tập đoàn Phúc Sơn có được hàng nghìn tỷ đồng lãi và gian lận từ các dự án này, "công lớn" thuộc về từ phía một số quan chức tỉnh, những người không lắc đầu trước nhờ vả của Hậu. Đáp lại ân tình này, Hậu đã 24 lần xách valy tiền tới phòng làm việc, nhà riêng của họ để cảm ơn.
Người nhận nhiều nhất là Bí thư Tỉnh ủy Hoàng Thị Thúy Lan với tổng 25 tỷ đồng và một triệu USD. Nếu ở mệnh giá cao nhất, khối lượng tiền nữ bí thư tỉnh ủy này nhận, có thể nặng tới 60 kg.
Chủ tịch tỉnh Lê Duy Thành nhận 20 tỷ đồng và 1,3 triệu USD, quy ra nặng khoảng 56 kg tiền mặt ở mệnh giá cao nhất.
Lãnh đạo huyện nhận tiền giúp Hậu Pháo "nắn đê lành thành đê hỏng"
Không chỉ thâu tóm dự án nghìn tỷ tại Vĩnh Tường, Hậu "Pháo" bị xác định dùng cùng thủ đoạn tiền và quan hệ để trúng thầu gian lận 4 gói đầu tư công ở huyện này, tổng trị giá hơn 1.200 tỷ đồng. Trong đó, hai gói thầu tại dự án nâng cấp đê tả sông Hồng có giá trị cao nhất, 1.092 tỷ đồng, được Hậu thâu tóm khi mới 29 tuổi.
Sức ảnh hưởng của Hậu vào năm 2010 đã đủ để được Chủ tịch huyện Vĩnh Tường Bùi Minh Hồng cho dự cuộc họp của huyện bàn về dự án sửa đê. Song do dự án quan trọng, mức đầu tư lớn, huyện tổ chức đấu thầu rộng rãi.
Với năng lực và kinh nghiệm của tập đoàn Phúc Sơn, nếu tham gia không thể trúng thầu nên Hậu tìm đến ông Phạm Văn Vọng, Bí thư Tỉnh ủy và Phùng Quang Hùng, Chủ tịch tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn này nhờ vả được tỉnh chỉ định thầu. Lần này, Hậu lại thành công.
Trả lời đề xuất của Vĩnh Phúc, Chính phủ yêu cầu: Chỉ định thầu chỉ áp dụng với tuyến đê sạt lở, tình trạng khẩn cấp.
Báo cáo của Sở Nông nghiệp & Phát triển nông thôn thời điểm đó xác định tuyến đê của Vĩnh Phúc "bình thường".
Song để tạo điều kiện cho Phúc Sơn được chỉ định thầu, huyện Vĩnh Tường chỉ đạo các đơn vị liên quan lập các báo cáo gian dối "đê đang hư hỏng, trường hợp cấp bách cần sửa ngay", cáo trạng nêu.
Tháng 11/2011, dự án được Tỉnh ủy thông qua, chỉ định cho tập đoàn Phúc Sơn thực hiện. Hậu còn được ông Đàm Hữu Tuấn, Trưởng Ban Quản lý dự án huyện Vĩnh Tường tiết lộ thông tin, dự toán các gói thầu cho Hậu hợp thức hóa năng lực.
Nhận dự án, Hậu không thực hiện mà thuê 5 nhà thầu phụ và 11 đơn vị vật tư, yêu cầu họ cắt lại phần trăm từ tiền được tỉnh chi trả, tổng 29 tỷ đồng, được xác định là thiệt hại cho Nhà nước.
Cùng thủ đoạn dùng tiền "mua chuộc" quan chức, Hậu Pháo dành thêm suất thực hiện hai gói thầu ở dự án Đường nội thị và xây dựng trường Cao đẳng múa, đều ở huyện Vĩnh Tường, gây thiệt hại hơn 8 tỷ đồng cho Nhà nước.
Trong 4 gói thầu này, VKS xác định Hậu đã chi 4,9 tỷ đồng và 30.000 USD cho các quan chức.
Thỏa thuận cắt 5% để trúng thầu
Cùng thời điểm thực hiện các dự án ở Vĩnh Phúc, tiếng tăm của Hậu đã "bay" tới tận Quảng Ngãi. Cuối năm 2011, đoàn lãnh đạo tỉnh gồm chủ tịch, phó chủ tịch tỉnh và giám đốc sở ngành trong lần ra Hà Nội đã tới nhà riêng của Hậu ở Vĩnh Phúc để ăn cơm.
Đầu năm sau, khi tỉnh có dự án đường nam sông Trà Khúc, Hậu là cái tên đầu tiên họ nhớ đến. Tháng 3/2012, Hậu mang 20.000 USD vào gặp chủ tịch tỉnh, Cao Khoa.
Tháng 4/2012, sau khi dự án được giao cho Sở Giao thông vận tải làm Chủ đầu tư, ông Khoa trao đổi với giám đốc sở Đặng Văn Minh về việc tạo điều kiện cho Hậu làm dự án này.
Theo chỉ đạo này, khi Quảng Ngãi mở gói thầu tháng 11 cùng năm, Phúc Sơn được ông Minh tiết lộ thông tin và các dự toán gói thầu "đảm bảo giúp Hậu pháo trúng thầu".
Hậu dùng chiêu "xào nấu" hồ sơ năng lực doanh nghiệp để hợp thức hóa và thuê 3 công ty làm quân xanh. Tâp đoàn Phúc Sơn trúng thầu được tỉnh Quảng Ngãi thanh toán 620 tỷ đồng.
Đúng giao hẹn, Hậu trích 5% để cảm ơn các lãnh đạo tỉnh này.
VKS xác định, Hậu gom tiền đưa Minh để ông tự chia cho lãnh đạo tỉnh, tổng 22 tỷ đồng và 200.000 USD.
Hai năm sau, Quảng Ngãi có dự án nâng cấp quốc lộ 1. Hậu được ông Minh chủ động gặp và gợi ý cho Hậu làm, dù biết rõ tập đoàn này không đủ năng lực tài chính, không đủ năng lực kinh nghiệm thi công. Dự án 280 tỷ, được Hậu lại quả cho ông Minh 600 triệu đồng và 40.000 USD. Ông Minh đổi số ngoại tệ này sang tiền đồng, xây 8 căn nhà tình nghĩa.
Tại Phú Thọ, VKS xác định năm 2008, Hậu tìm đến Nguyễn Tiến Khôi, Giám đốc khu di tích lịch sử Đền Hùng, xin làm các gói thầu thuộc dự án Trung tâm lễ hội. Khôi dẫn Hậu gặp Bí thư Tỉnh ủy Ngô Đức Vượng và Chủ tịch tỉnh Nguyễn Doãn Khánh đặt vấn đề. Hậu lại được giúp đỡ.
Hậu được ban quản lý dự án đối đãi như người nhà, tuồn thông tin bản vẽ, thiết kế. Trong khi Hậu đôn đốc nhân viên hợp thức hóa hồ sơ năng lực, khống báo cáo tài chính.
Kết quả, công ty của Hậu trúng 3 gói thầu tổng 265 tỷ đồng nhưng không thực hiện mà "bán" cho các nhà thầu phụ với yêu cầu cắt lại phần trăm cho Hậu hơn 33 tỷ đồng.
Sai phạm cuối cùng xảy ra tại dự án cấp nước phòng cháy rừng cho khu di tích Đền Hùng vào năm 2011, khi Chủ tịch Khánh đã lên làm Bí thư Tỉnh ủy. Vẫn lệ cũ, Hậu trúng gói thầu 105 tỷ đồng, để nhà thầu phụ thực hiện và nhận của họ 22 tỷ đồng.
VKS xác định, tại Phú Thọ, Hậu trúng 4 gói tổng trị giá 370 tỷ đồng, gây thiệt hại 55 tỷ đồng cho Nhà nước. Hậu đã chi 3,8 tỷ đồng cho các bị can là quan chức.
Tổng số tiền Chủ tịch Phúc Sơn bị cáo buộc đưa hối lộ trong vụ án là hơn 132 tỷ đồng, số tiền có thể nặng 264 kg nếu ở mệnh giá 500.000 đồng.
Trong giai đoạn điều tra và truy tố, VKS xác định đã thu 41 tỷ đồng, 534 lượng vàng SJC, hơn 1,1 triệu USD. Các bị cáo và người liên quan nộp tiền khắc phục hơn 188 tỷ đồng và 900.000 USD.
Các bị cáo bị kê biên 1.440 bất động sản, trong đó riêng Hậu có 1.419 thửa; phong tỏa 43 tài khoản ngân hàng tổng số dư 256 tỷ đồng.
Một số cựu quan chức đã nộp lại tiền hưởng lợi, trong đó cựu chủ tịch Vĩnh Phúc Lê Duy Thành nộp 25,5 tỷ đồng và 1,63 triệu USD, nhiều hơn số nhận hối lộ bị quy kết là 20 tỷ đồng và 1,3 triệu USD.
Cựu Bí thư Vĩnh Phúc Hoàng Thị Thúy Lan nộp 20 tỷ đồng, cựu Phó bí thư Phạm Hoàng Anh nộp 18 tỷ đồng dù chỉ bị cáo buộc nhận hối lộ 853 triệu đồng. Chủ tịch Hậu cũng đã nộp hơn 84 tỷ đồng. Đây hiện là những bị cáo khắc phục nhiều tiền nhất.
Các bị cáo là cựu cán bộ các địa phương được ghi nhận có thành tích công tác, gia đình cách mạng, một số người cao tuổi, ốm bệnh...được cơ quan công tố xét là tình tiết giảm nhẹ.
Thanh Lam - Phạm Dự