Theo thống kê của Focus2move, doanh số tiêu thụ ôtô mới ở thị trường Đông Nam Á năm 2024 khoảng 3,2 triệu chiếc, đứng thứ 5 trên toàn cầu. Quy mô dân số lớn cùng nhiều nền kinh tế mới nổi, đây là khu vực sở hữu tiềm năng tiêu thụ ôtô trong tương lai.
Nhiều năm qua, Nhật Bản thống trị ngành xe Đông Nam Á về số lượng hãng với những cái tên quen thuộc như Toyota, Honda, Nissan, Suzuki, Mitsubishi... Tiếp đến là các hãng xe Trung Quốc (BYD, Wuling, MG, GAC...), Hàn Quốc (Kia, Hyundai), Mỹ (Ford, GM), Đức (Volkswagen, Mercedes, BMW...).
Giữa rừng thương hiệu nước ngoài, Đông Nam Á cũng có vài hãng xe nội địa như VinFast, Perodua, Proton với lịch sử non trẻ hơn. Trên bình diện toàn khu vực, doanh số các hãng này còn thua xa các đối thủ nhưng ở sân nhà, ba hãng xe của Việt Nam, Malaysia là số một.
Proton
Proton là hãng xe nội địa thành lập sớm nhất ở Malaysia, vào 1983. Đây là thành quả của gần hai thập kỷ thúc đẩy sản xuất nội địa và mong muốn kiến tạo một thương hiệu xe hơi quốc gia của thủ tướng đương thời khi đó, ông Mahathir Mohamad.
Trải qua nhiều thăng trầm, Proton hiện thuộc sở hữu của hai cổ đông chính là tập đoàn DRB-Hicom (50,1%) và Geely (49,9%). Trong đó, DRB-Hicom là công ty của tỷ phú Malaysia, Syed Mokhtar Albukhary. Còn Geely là một trong những hãng xe lớn nhất Trung Quốc.
Proton sản xuất những mẫu xe đầu tiên nhờ hậu thuẫn về công nghệ của Mitsubishi. Về sau, những sản phẩm của Proton dần thoát khỏi phụ thuộc hãng nước ngoài và vươn lên thống lĩnh thị trường nội địa. Những năm đầu thập niên 1990, Proton chiếm 74% thị phần dung lượng xe mới bán ra ở Malaysia.
Nhận được sự hưởng ứng tích cực từ người dân nước sở tại, nhưng chất lượng, mẫu mã và tầm ảnh hưởng thương hiệu dần suy giảm trong cuộc cạnh tranh với các hãng xe nước ngoài, khiến doanh số Proton ngày càng đi xuống. Năm 2012, Proton bắt đầu thời kỳ tư nhân hóa và thuộc quyền sở hữu tập đoàn DRB-Hicom.
Doanh số Proton ngày càng giảm, thị phần Proton vào 2016 xuống chỉ còn 12%. Khó khăn về tài chính lẫn thiếu hụt nền tảng công nghệ mới khiến Proton bị dồn vào thế chân tường và cần có đối tác mới. Geely xuất hiện, mua lại gần 50% cổ phần của Proton năm 2017 và bắt đầu hồi sinh thương hiệu này.
Tại Malaysia, Proton hiện có tất cả 7 dòng sản phẩm. Trong đó, chiếc sedan cỡ B-, Saga là sản phẩm bán chạy nhất, giá từ 7.800 USD, rẻ nhất của thương hiệu này. Trong số các mẫu xe gầm cao, chiếc CUV cỡ B - Proton X50 được Geely nhập khẩu từ Malaysia về bán ở Việt Nam và lấy tên là Coolray (538-628 triệu đồng).
Tháng 12/2024, Proton ra mắt mẫu xe thuần điện đầu tiên của hãng, eMas 7. Đây là mẫu xe song sinh với Geely EX5 đang bán tại Trung Quốc. EX5 cũng mới ra mắt tại Việt Nam trong tháng 3, dự kiến bán ở quý II tới.
Năm 2024, Proton bán 147.587 xe tại Malaysia, chiếm 18,1% thị phần toàn ngành, chỉ xếp sau thương hiệu đồng hương Perodua, theo Paultan.
Perodua
10 năm sau khi Proton thành lập, Perodua được khai sinh với sự hợp tác của tập đoàn công nghiệp UMW Holdings và hãng xe Nhật Bản - Daihatsu. Sau nhiều lần tái cơ cấu, cổ đông hiện thời của Perodua gồm UMW Corporation (38%), Daihatsu Nhật Bản (20%), Daihatsu Malaysia (5%), MBM Resources (20%), PNB (10%), Mitsui & Co. Nhật Bản (4,2%) và Mitsui & Co. châu Á Thái Bình Dương (2,8%).
Daihatsu đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của Perodua từ khi thành lập cho đến nay. Thương hiệu Nhật hậu thuẫn công nghệ, thiết kế và dìu dắt Perodua từ một hãng xe non trẻ vươn lên thống trị toàn ngành xe nội địa Malaysia.
Thương hiệu Nhật Daihatsu có thế mạnh ở các dòng xe cỡ nhỏ, chi phí sở hữu thấp, bền và tiết kiệm nhiên liệu. Perodua cũng đi theo con đường này và dần trở thành hãng xe nội địa được ưa chuộng nhất.
Năm 2024, Perodua bán tổng cộng 358.102 xe, chiếm 43,8% thị phần, dẫn đầu toàn ngành xe tại Malaysia. Toyota, đối thủ nước ngoài bán nhiều xe nhất, đạt 100.701 xe, đứng thứ ba thị trường, chiếm 13,3% thị phần. Xếp thứ hai là Proton.
Dải sản phẩm của Perodua hiện có 6 mẫu, gồm Axia - hatchback cỡ A, Myvi - hatchback cỡ B, Bezza - sedan cỡ B, Ativa - CUV cỡ A+ và Alza (MPV cỡ B).
Mẫu xe bán chạy nhất của Perodua ở thị trường nội địa là chiếc Bezza với doanh số hơn 100.000 chiếc năm 2024. Bezza có giá khởi điểm 7.780 USD với động cơ 1.0 và hộp số sàn 5 cấp.
Hiện Perodua sở hữu hai nhà máy sản xuất xe với công suất hàng năm khoảng hơn 320.000 chiếc. Tỷ lệ nội địa hóa các dòng xe của hãng này khoảng 90%.
VinFast
Năm 2017, VinFast thành lập, đánh dấu là hãng xe Việt đầu tiên có nhà máy quy mô lớn cùng những chiến lược dài hạn cho thị trường trong lẫn ngoài nước. Hãng xây dựng nhà máy ở Hải Phòng trong vòng 21 tháng, công suất thiết kế giai đoạn 1 đạt 250.000 xe/năm, giai đoạn 2 là 500.000 xe/năm, tốc độ sản xuất 38 xe/giờ.
Giai đoạn đầu, VinFast bán ba dòng xe xăng là Fadil - hatchback cỡ A, Lux A2.0 - sedan cỡ E và Lux SA2.0 - SUV cỡ E. Trong đó, Fadil từng thiết lập mức bán kỷ lục trong năm 2021 với hơn 21.000 xe, dẫn đầu toàn ngành xe Việt. Sau đó, hãng khai tử Fadil và toàn bộ dải sản phẩm động cơ đốt trong vào giữa 2022 để chuyển sang sản xuất xe thuần điện.
Sau hơn hai năm chỉ bán xe điện, doanh số VinFast từ hàng thấp nhất vươn lên dẫn đầu thị trường. Năm 2024, VinFast bán hơn 87.000 xe, chiếm khoảng 17,6% thị phần toàn ngành, đẩy những hãng xe lớn như Hyundai (13,6%) Toyota (13,5%) xuống dưới.
VinFast hiện bán tổng cộng 6 sản phẩm và đều là gầm cao, gồm VF 3, VF 5, VF 6, VF 7, VF 8, VF 9, trải đều từ phân khúc siêu nhỏ (microcar) A+ đến E. Hãng sắp ra mắt các mẫu xe mới chuyên kinh doanh dịch vụ như Minio, Herio, Nerio và Limo (gọi chung là dòng Green).
Mẫu xe bán chạy nhất của VinFast trong 2024 là VF 5 với doanh số khoảng 32.000 chiếc. VF 5 bán ra với một phiên bản, giá 529 triệu đồng. Hiện VF 3 thay thế VF 5 trở thành mẫu xe ăn khách nhất với doanh số 9.200 xe sau hai tháng đầu 2025.
Điểm chung của VinFast, Proton và Perodua là doanh số thống trị thị trường nội địa. Tuy nhiên khi tham chiến ở các thị trường ngoại quốc, doanh số còn rất ít ỏi. Riêng VinFast, hoạt động xâm nhập các thị trường Đông Nam Á chỉ mới bắt đầu.
Thành Nhạn