Bác sĩ Trần Thành Trai qua đời ngày 31/5, thọ 88 tuổi, sau thời gian dài chống chọi di chứng tai biến mạch máu não. Trong sự nghiệp, ông từng tham gia kíp mổ tách cặp song sinh Việt - Đức năm 1988. Ít ai biết, hơn một năm trước đó, ông là người chỉ huy mổ tách song sinh Trần Hoàng Song và Trần Hoàng Pha - ca tách đôi dính liền đầu tiên của Việt Nam sau 1975, trong điều kiện y tế thiếu thốn.
Mãi cho đến cuối đời, bác sĩ Trai vẫn luôn mong muốn gặp lại Song - Pha. Tuy nhiên, do những điều kiện đặc biệt, bác sĩ chưa thể hoàn thành ước nguyện này.
Song - Pha chào đời ngày 2/2/1986 tại huyện Phú Tân, Cà Mau. Gia cảnh khó khăn, đường sá xa xôi, người mẹ sinh con tại nhà, cha là người trực tiếp đỡ đẻ. Khi đón hai đứa trẻ dính liền ngực và bụng, gia đình hoảng loạn. Một tháng sau, họ gom góp tiền đưa con lên bệnh viện tỉnh rồi chuyển đến Bệnh viện Nhi đồng 1, TP HCM.
Tại đây, bệnh viện thành lập tổ chuyên trách theo dõi cặp đôi suốt 18 tháng. Các bác sĩ xác định hai bé bị dính do vùng đất từng bị nhiễm dioxin. Thời ấy thiếu thiết bị lẫn kinh nghiệm, nhưng bác sĩ nhận định nếu không mổ, hai trẻ có thể tử vong vì biến chứng.
Ngày 17/5/1987, ca phẫu thuật tách dính hai trẻ được thực hiện với êkíp hơn 20 người, do bác sĩ Trần Thành Trai, Trưởng khoa Ngoại Bệnh viện Nhi Đồng 1 khi ấy, làm trưởng kíp. Ngoài gây mê, công đoạn khó nữa là cầm máu - thuở đó là công đoạn rất khó khăn, nỗi ám ảnh với nhiều bác sĩ bởi y học trong nước chưa có phương tiện hỗ trợ. Tư liệu bệnh viện ghi lại diễn biến ca mổ, khi tách phần gan máu chảy rất nhiều, nếu không cầm kịp, hai bé sẽ kiệt sức vì mất máu. Bác sĩ Trai dùng máy đốt điện do Mỹ để lại sau năm 1975 nối từng mạch máu của trẻ.
Gần 16h cùng ngày, sau 8 tiếng thực hiện, ca mổ tách thành công. Bác sĩ Trai từng chia sẻ đây là ca phẫu thuật đáng nhớ nhất trong sự nghiệp không phải vì độ khó, mà bởi "chúng tôi dám làm khi trong tay gần như không có gì".
Sau phẫu thuật, cặp song sinh được theo dõi tại bệnh viện đến hơn 4 tuổi rồi về quê theo nguyện vọng người thân. Do gia đình không đủ điều kiện chăm sóc, hai bé có dấu hiệu sụt cân nên bác sĩ Trai nhận về nhà mình nuôi dưỡng, chăm sóc khoảng một năm. Tuy nhiên, ông quá bận ở bệnh viện, vợ không đủ thời gian nuôi nấng Song - Pha trong khi gia đình đã có ba con.
Năm 1991, bác sĩ Trai được mời sang Mỹ công tác dài ngày. Không thể để hai bé ở nhà, ông đưa Song - Pha tới làng Hòa Bình (Bệnh viện Từ Dũ) - nơi tiếp nhận trẻ khuyết tật, và được Giám đốc bệnh viện khi ấy là GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng đồng ý tiếp nhận.
Tại đây, cuộc đời hai cậu bé rẽ sang hướng khác. Một tỷ phú gốc Tây Ban Nha, tên là Xavier Checa, sống tại Pháp, đến thăm làng Hòa Bình và ấn tượng với hai đứa trẻ hiếu động. Ông đề nghị nhận cặp song sinh làm con nuôi và đưa về Pháp.
Cha ruột của Song - Pha, ông Trần Hoàng Thành, kể gia đình ban đầu do dự, nhưng do nghèo khó, đông con (có 11 người con) nên chấp nhận để hai đứa sang Pháp. Điều kiện gia đình đưa ra với ông tỷ phú là khi các bé tròn 20 tuổi sẽ được về thăm quê và xây một trường học tại Cà Mau.
Trước khi rời Việt Nam, vị tỷ phú để lại địa chỉ: 62 Rue De Flandre, 75019 Paris, cùng số điện thoại. Song được đổi tên thành Mathias Checa, Pha là Lucien Checa. Ông Thành chỉ kịp chụp bức ảnh kỷ niệm khi ông Checa bế hai bé tại sân bay - cũng là lần cuối cùng gia đình gặp lại.
Từ đó đến nay, đã 34 năm trôi qua, họ không có tin tức gì thêm.
Về phần mình, trong thời gian công tác, bác sĩ Trai nhiều lần tìm kiếm tung tích cặp song sinh nhiều duyên nợ và gắn bó. Có lần, ông đón một bác sĩ Pháp sang Việt Nam mổ hở hàm ếch cho trẻ em. Bác sĩ này kể vừa thực hiện phẫu thuật chỉnh thẩm mỹ phần ngực cho cặp sinh đôi người Việt là con nuôi của tỷ phú người Pháp - từng được mổ tách khi còn nhỏ.
Bác sĩ Trai cho xem ảnh mình chụp Song - Pha năm xưa, đồng nghiệp người Pháp kinh ngạc: "Hóa ra ông chính là người đã mổ tách hai bé?". Người này cho biết sức khỏe của hai đứa trẻ rất tốt, "chúng nghịch đến mức muốn phá phòng khám của tôi".
Sau này khi có dịp sang Paris dự hội nghị y khoa, bác sĩ Trai lần theo manh mối tìm lại cặp song sinh, tới cả phòng khám người đồng nghiệp ở Pháp, nhưng không có kết quả. Mọi thông tin liên lạc cũng như nhân thân hai đứa trẻ kể cả khi chữa bệnh ở Pháp đều không được chia sẻ.
"Nếu tìm thấy chúng ở Paris, tôi muốn cùng hai đứa đứng trước tháp Eiffel, chụp một bức hình kỷ niệm", bác sĩ Trai từng nói. Ước nguyện ấy chưa thành, nhưng ông luôn tin, một ngày nào đó, Song - Pha sẽ trở về quê hương.
An Minh - Minh Bằng