Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM vừa đề xuất, kiến nghị Ban Chỉ đạo phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị TPHCM và UBND thành phố về việc phát triển mạng lưới đường sắt đô thị trên địa bàn. Theo đó, TPHCM sau khi sáp nhập được quy hoạch 27 tuyến đường sắt với tổng chiều dài hơn 1.000km.
Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM kiến nghị thuê tư vấn quốc tế có năng lực và kinh nghiệm quy hoạch hệ thống đường sắt cho các đô thị lớn trên thế giới để rà soát quy hoạch tổng thế hệ thống đường sắt trên địa bàn. Trong đó, các tuyến đường sắt phát sinh sau khi sáp nhập TPHCM, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu cần được bổ sung vào nội dung điều chỉnh quy hoạch chung TPHCM và các quy hoạch phân khu liên quan.
Cơ quan này cũng đề xuất xây dựng kế hoạch đầu tư các tuyến đường sắt theo 3 giai đoạn (2025-2030, 2030-2035, 2035-2045). Thành phố cần xác định thứ tự ưu tiên và nguồn vốn đầu tư theo hướng đa dạng hóa, kết hợp nguồn vốn công và tư.
Theo Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, giai đoạn 2025-2030, địa phương cần ưu tiên đầu tư 7 tuyến đường sắt gồm tuyến đường sắt đô thị số 2 tại khu vực TPHCM gồm đoạn Tham Lương - Bến Thành và đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm; tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành; tuyến đường sắt tốc độ cao từ quận 7 cũ đến khu vực Cần Giờ; tuyến đường sắt đô thị số 1 của khu vực Bình Dương cũ; tuyến đường sắt số 3 khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu cũ; tuyến đường sắt hành khách và hàng hóa từ trung tâm TPHCM kết nối Bàu Bàng, Cái Mép, Cần Thơ.
Ngoài ra, TPHCM cần sớm thực hiện phát việc phát triển mô hình TOD (phát triển đô thị theo trục giao thông công cộng) với tầm nhìn dài hạn để đảm bảo lợi ích của người dân, lợi ích của nhà đầu tư và lợi ích của Nhà nước. Thành phố cần khẩn trương xây dựng khung tiêu chuẩn kỹ thuật, dải tốc độ thiết kế phù hợp cho các tuyến đường sắt trên địa bàn.
Về phương thức đầu tư, Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM cho rằng, thành phố cần cân nhắc mô hình nhà đầu tư tư nhân xây dựng và chuyển giao dự án đường sắt cho Nhà nước. Ngoài ra, chi phí vận hành và bảo trì mỗi năm đối với các tuyến đường sắt đô thị thường rất cao, địa phương nên khuyến khích nhà đầu tư tư nhân tham gia suốt vòng đời dự án.
Một phương thức khác cần khuyến khích là mô hình liên minh tổ hợp giữa nhà đầu tư tư nhân và doanh nghiệp Nhà nước cùng tham gia xây dựng đường sắt và mô hình TOD. Điều này sẽ đảm bảo Nhà nước có thể kiểm soát và hạn chế rủi ro trong quá trình đầu tư, xây dựng, vận hành.
Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM kiến nghị đưa một số nội dung liên quan cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển hệ thống đường sắt vào dự thảo nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 của Quốc hội. Trong đó, đối tượng của Nghị quyết 98 cần điều chỉnh với phạm vi bao gồm toàn bộ tuyến đường sắt đi qua TPHCM sau sáp nhập
Lĩnh vực đầu tư xây dựng đường sắt và phát triển mô hình TOD cần được bổ sung vào danh mục ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược. Ngoài ra, TPHCM cần đề xuất bổ sung các tuyến đường sắt trên địa bàn phát sinh sau sáp nhập vào danh mục ban hành Nghị quyết 188 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội và TPHCM.