Ngày 25/6, Quốc hội thông qua Luật Ngân sách nhà nước sửa đổi, trong đó đã điều chỉnh nguyên tắc phân chia nguồn thu giữa ngân sách trung ương và địa phương theo hướng tăng tính chủ động và phù hợp với đặc thù của từng nơi.
Các địa phương không nhận bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương được hưởng 80% khoản thu này, phần còn lại 20% thuộc ngân sách trung ương. Với các địa phương có nhận bổ sung cân đối, tỷ lệ tương ứng là 85% cho ngân sách địa phương và 15% cho ngân sách trung ương.
Theo đó, TP HCM, địa phương không nhận bổ sung cân đối ngân sách từ trung ương sẽ được giữ 80% tiền sử dụng đất và tiền thuê đất, phần còn lại 20% nộp về ngân sách trung ương. Riêng Hà Nội, do có cơ chế riêng theo Luật Thủ đô, tiếp tục được giữ lại 100% các khoản thu này.
Trước đó, tại buổi làm việc với đoàn công tác của Tổng Bí thư Tô Lâm ngày 18/6, Phó bí thư Thường trực Thành ủy TP HCM Nguyễn Thanh Nghị đề xuất cho địa phương giữ lại toàn bộ nguồn thu từ các quỹ đất trong 5 năm tới để bổ sung nguồn lực phát triển hạ tầng khi sáp nhập. Tuy nhiên, theo Chính phủ, xét trong toàn cục hiện nguồn thu ngân sách của TP HCM chiếm 1/3 cả nước, trong khi đất đai là nguồn lực toàn dân. Do đó, để hài hòa, có thể xem xét tỷ lệ 80-20, tức 80% để lại thành phố và 20% nộp về trung ương.
Trình bày báo cáo giải trình trước Quốc hội hôm nay, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết việc điều chỉnh này nhằm tạo điều kiện cho các địa phương chủ động hơn trong việc sử dụng nguồn thu vượt dự toán, đồng thời thúc đẩy tiến độ các chương trình, dự án trọng điểm.
Luật cũng bổ sung nhiều nội dung để tăng tính linh hoạt trong điều hành ngân sách, trong đó có quy định cho phép sử dụng Quỹ dự trữ tài chính để tạm ứng cho các dự án hạ tầng quan trọng trên địa bàn tỉnh, thành. Số tiền tạm ứng tối đa không vượt quá 50% quỹ dự trữ đầu năm và phải hoàn trả trong vòng 36 tháng.
Luật sửa đổi lần này đồng thời phân định rõ trách nhiệm của các cấp trong điều hành ngân sách. Thủ tướng được bổ sung thêm quyền quyết định phân bổ ngân sách, trong khi chính quyền địa phương được trao quyền cao hơn trong việc điều chỉnh dự toán, thực hiện chi tiêu, qua đó rút ngắn thủ tục và tăng hiệu quả quản lý.
Bộ trưởng Tài chính cho biết, luật mới giúp cắt giảm thủ tục hành chính, tăng tính chủ động và trách nhiệm của các cơ quan trong chi tiêu ngân sách, đồng thời yêu cầu Quốc hội, Chính phủ, HĐND, UBND các cấp tăng cường giám sát, xử lý nghiêm các sai phạm nếu có, chống tiêu cực và lãng phí trong chi tiêu công.
Hiện nay, TP HCM được giữ 100% các khoản thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phát sinh trên địa bàn, sau khi thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định, trừ các khoản thuộc ngân sách Trung ương thụ hưởng theo phân cấp. Tuy nhiên, mức này không được quy định cố định trong Luật Ngân sách Nhà nước mà được xác định theo tỷ lệ điều tiết ngân sách hàng năm do Quốc hội phê duyệt trong Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước. Giai đoạn 2022-2025, tỷ lệ điều tiết tổng thu ngân sách cho TP HCM là 21%.
Luật Ngân sách (sửa đổi) có 79 điều, hiệu lực từ năm ngân sách 2026. Riêng các quy định về lập dự toán, chấp hành ngân sách Nhà nước và phân cấp cho tỉnh, xã với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số từ ngày 1/7.
Quyết toán ngân sách năm 2024 và quy trình lập dự toán ngân sách năm 2026 vẫn áp dụng theo Luật Ngân sách 2015.
Phương Uyên