Tầm soát ung thư đại trực tràng như thế nào

Trả lời:

Ung thư đại trực tràng bắt nguồn từ đại tràng và trực tràng - hai phần của ruột già. Đa số trường hợp bệnh xuất phát từ sự tăng sinh bất thường của tế bào niêm mạc ruột, hình thành các polyp. Theo thời gian, một số polyp có thể biến đổi thành tế bào ung thư.

Ở giai đoạn sớm, triệu chứng bệnh không rõ ràng hoặc dễ bị nhầm lẫn với các bệnh tiêu hóa thông thường. Tầm soát định kỳ giúp bác sĩ phát hiện sớm và cắt bỏ các polyp tiền ung thư (nếu có), ngăn ngừa tiến triển thành ung thư.

Một số phương pháp xét nghiệm tầm soát ung thư đại trực tràng phổ biến gồm:

Xét nghiệm máu ẩn trong phân (gFOBT) là phương pháp sử dụng phản ứng hóa học để phát hiện máu vi thể trong phân - dấu hiệu có thể liên quan đến polyp hoặc ung thư. Bệnh nhân được lấy mẫu phân, bác sĩ dùng giấy chỉ thị màu có hóa chất (nhựa guaiac, oxy già). Nếu có máu, giấy sẽ chuyển sang màu xanh dương, bác sĩ chỉ định nội soi đại trực tràng để tìm nguyên nhân. Phương pháp này dễ thực hiện, có thể lấy mẫu tại nhà nhưng dễ xảy ra dương tính giả hoặc âm tính giả.

Xét nghiệm miễn dịch trong phân (FIT) cũng nhằm tìm máu ẩn trong phân, nhưng sử dụng kháng thể đặc hiệu với huyết sắc tố người, cho kết quả chính xác hơn gFOBT. Phương pháp này không bị ảnh hưởng bởi thức ăn hoặc thuốc. Có thể thực hiện hằng năm hoặc định kỳ 1-2 năm một lần để tăng khả năng phát hiện sớm ung thư đại trực tràng. Bác sĩ chỉ định thêm nội soi nếu kết quả dương tính.

Xét nghiệm DNA trong phân (mt-sDNA) kiểm tra DNA trong tế bào bong ra từ niêm mạc ruột nhằm tìm kiếm đột biến gene hoặc bất thường di truyền gợi ý ung thư hoặc tiền ung thư. Người bệnh tự thu mẫu phân tại nhà, gửi đến phòng xét nghiệm để phân tích. Phương pháp nên được thực hiện mỗi ba năm.

Xét nghiệm CEA (Carcinoembryonic Antigen) hay chất chỉ điểm khối u trong máu. Nồng độ CEA tăng có thể gặp trong ung thư đại trực tràng hoặc các ung thư tiêu hóa khác. Xét nghiệm CEA không dùng để tầm soát đơn lẻ mà thường được bác sĩ chỉ định để theo dõi đáp ứng điều trị, phát hiện tái phát sau điều trị ung thư.

Xét nghiệm di truyền ung thư đại trực tràng hỗ trợ phát hiện đột biến gene di truyền từ cha mẹ sang con như hội chứng Lynch (ung thư đại trực tràng không polyp di truyền), hội chứng đa polyp tuyến gia đình (FAP).

Hầu hết mọi người nên bắt đầu tầm soát ung thư đại trực tràng từ tuổi 45 và lặp lại định kỳ mỗi 5-10 năm. Bác sĩ chỉ định tầm soát ung thư đại trực tràng sớm hơn (35-45 tuổi) với tần suất thường xuyên hơn cho người có nguy cơ cao như một trong các yếu tố: có tiền sử gia đình mắc ung thư đại tràng hoặc polyp, người bệnh từng bị polyp, u đại tràng. Người từng hóa trị, xạ trị vùng bụng, mắc bệnh viêm ruột mạn tính như Crohn hoặc viêm loét đại tràng, hội chứng di truyền (Lynch, FAP)... cũng cần tầm soát sớm.

Ung thư đại trực tràng đang có xu hướng trẻ hóa, xuất hiện ở người dưới 30 tuổi. Bạn đã 50 tuổi, có thể bắt đầu tầm soát ung thư đại trực tràng. Bạn nên đến các bệnh viện đa chuyên khoa, có khoa ung bướu, tiêu hóa và nội soi cùng đơn vị giải phẫu bệnh để được khám, tư vấn, thực hiện tầm soát.

PGS.TS.BS Ngô Thị Tính
Khoa Ung bướu
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội