Đây là những cá nhân hiếm hoi mang trong mình đột biến gene ảnh hưởng trực tiếp cơ chế sinh học của giấc ngủ. Những thay đổi di truyền này giúp họ ngủ ngắn nhưng vẫn đạt được hiệu quả phục hồi như một giấc ngủ trọn vẹn, thậm chí đôi khi còn mang lại lợi ích sức khỏe vượt trội so với người bình thường.
Người đàn ông tuyên bố chưa từng ngủ
Al Herpin sống tại Trenton, New Jersey vào đầu thế kỷ 20, được biết đến rộng rãi với biệt danh "Người đàn ông không ngủ". Theo các ghi chép, Herpin tuyên bố ông chưa từng ngủ kể từ khi chào đời. Thay vì ngủ, ông chỉ nằm nghỉ ngơi trên ghế hoặc giường, nhưng vẫn hoàn toàn tỉnh táo và không có dấu hiệu mệt mỏi.
Các bác sĩ địa phương từng theo dõi ông trong nhiều ngày liền mà không phát hiện bất kỳ giai đoạn ngủ nào rõ rệt. Dù thời kỳ đó chưa có các thiết bị như điện não đồ để đo lường giấc ngủ, các bác sĩ và phóng viên đều ghi nhận ông có sức khỏe ổn định, tinh thần minh mẫn và sống thọ đến khoảng 94 tuổi. Nhiều báo, bao gồm New York Times, đã đăng tải về trường hợp của ông như một hiện tượng y học bí ẩn, không thể giải thích theo kiến thức khoa học lúc bấy giờ.
Người phụ nữ 82 tuổi chỉ ngủ 3 tiếng mỗi đêm
Từ nhỏ, Lynne White đã chỉ ngủ khoảng ba giờ mỗi đêm. Dù thời lượng ngủ rất ngắn, bà chưa từng gặp phải các vấn đề liên quan đến mệt mỏi, trí nhớ hay khả năng tập trung. Đến tuổi 82, bà vẫn duy trì trí nhớ tốt, tinh thần minh mẫn và sức khỏe ổn định.
Các nhà khoa học tại Đại học California, San Francisco đã tiến hành giải mã gene của bà và phát hiện bà mang đột biến ADRB1, một gene có vai trò kiểm soát chu kỳ ngủ - thức. Đột biến này giúp não nhanh chóng bước vào trạng thái phục hồi sâu chỉ trong thời gian ngắn, nhờ đó giảm đáng kể nhu cầu ngủ kéo dài. Lynne White là một trong những cá nhân đầu tiên được xác định sở hữu đặc điểm sinh học thuộc nhóm ngủ ngắn tự nhiên (FNSS - Familial Natural Short Sleep), mở ra hướng nghiên cứu mới về giấc ngủ hiệu quả.
Người đàn ông thức 11 ngày liên tục
Năm 1963, Randy Gardner, một thiếu niên 17 tuổi ở San Diego, Mỹ, thực hiện thí nghiệm cá nhân kéo dài 264 giờ (tức 11 ngày) không ngủ để tìm hiểu ảnh hưởng của việc thiếu ngủ đến cơ thể và tâm trí. Anh được một nhóm các nhà nghiên cứu giám sát, trong đó có tiến sĩ William Dement, một chuyên gia về giấc ngủ nổi tiếng tại Đại học Stanford.
Trong suốt quá trình, Gardner không dùng bất kỳ chất kích thích nào. Các ghi nhận cho thấy đến ngày thứ 4, anh bắt đầu mất khả năng tập trung, cáu kỉnh và gặp khó khăn trong việc ghi nhớ. Sau ngày thứ 9, Gardner xuất hiện ảo giác và hoang tưởng nhẹ. Tuy nhiên, anh vẫn giữ được khả năng thực hiện các tác vụ đơn giản, như chơi bóng bàn với bạn cùng lớp. Khi kết thúc thử nghiệm, anh ngủ liền 14 tiếng và hoàn toàn phục hồi cả về thể chất lẫn tinh thần.
Trường hợp này cho thấy cơ thể con người có thể chịu đựng được tình trạng mất ngủ trong thời gian ngắn mà không tổn hại lâu dài. Tuy nhiên, việc thiếu ngủ kéo dài sẽ gây nguy hiểm nghiêm trọng cho sức khỏe và không thể duy trì an toàn ở người bình thường.
Giải mã gene ngủ ngắn tự nhiên
Nghiên cứu hiện đại cho thấy những người ngủ rất ít nhưng vẫn khỏe mạnh thường mang đột biến ở các gene quan trọng liên quan đến điều hòa giấc ngủ. Chẳng hạn, đột biến ở gene DEC2 (còn gọi là BHLHE41) làm giảm khả năng ức chế hệ orexin, hệ thống kích thích tỉnh táo trong não, từ đó khiến người mang gene này ít cảm thấy buồn ngủ và có thể duy trì sự tỉnh táo lâu hơn.
Với ADRB1, đột biến giúp tăng hoạt động của vùng não giữa (pons), cho phép não chuyển nhanh vào trạng thái phục hồi sâu, dù chỉ trong thời gian ngủ rất ngắn. Trong khi đó, các đột biến tại gene NPSR1 và GRM1 lại ảnh hưởng đến chu kỳ thức - ngủ một cách tự nhiên, giúp người mang gene này rút ngắn thời gian ngủ mà không làm suy giảm chức năng nhận thức hoặc trí nhớ.
Đặc biệt, phát hiện mới năm 2025 chỉ ra đột biến SIK3-N783Y có khả năng làm ngắn thời lượng ngủ mà không gây tổn hại đến chức năng não, được xác nhận qua cả mô hình chuột và quan sát ở người. Các nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy những cá thể mang đột biến này không chỉ ngủ ít hơn mà còn sống lâu hơn, ít căng thẳng hơn và có khả năng chống lại quá trình lão hóa thần kinh tốt hơn. Nói cách khác, ở một nhóm người rất hiếm gặp, giấc ngủ ngắn không chỉ giúp phục hồi mà còn có thể đem lại lợi ích sinh học đáng kể.
Thục Linh (Theo UCSF, Science Daily, Sleep Foundation, Daily Mail)