"Quy trình kiểm định rất chặt chẽ vậy tại sao bình chữa cháy giả lại lọt qua nhiều cửa để tuồn ra thị trường", anh Tuấn, cư dân tại một chung cư ở phường Từ Liêm, thắc mắc.
Kiểm tra nhiều bình Tomoken ở chung cư, anh thấy đều sản xuất 2022, được dán tem kiểm định. Khi quét mã QR dán trên bình cho hiện ra giấy chứng nhận kiểm định cùng bảng thống kê phương tiện đã được kiểm định; kèm giấy xuất xưởng của Tomoken và biên bản bàn giao.
Nêu những bất an đến Ban quản lý tòa nhà, anh Tuấn được giải thích đã dùng những bình này để tổ chức diễn tập phòng cháy chữa cháy ít nhất hai lần tại chung cư. Kết quả cho thấy bình "dập được lửa khay xăng" trong tình huống giả định.
Tuy nhiên, Ban quản lý vẫn chưa khẳng định được "đây là bình chữa cháy thật hay giả" để có phương án xử lý, bởi đơn vị quản lý phòng cháy chữa cháy chưa có hướng dẫn cụ thể.
Còn anh Tuấn vẫn nguyên câu hỏi về chất lượng của những chiếc bình đang được trang bị tại chung cư của mình: "Hầu hết diễn tập đều là đám cháy mô phỏng ở mức độ nhỏ nên chưa thể khẳng định được chất lượng của bình Tomoken. Vậy trong trường hợp xảy ra cháy thật, quy mô lửa lớn hơn, liệu có dập được lửa?".
Theo điều tra ban đầu của Công an tỉnh Phú Thọ, Giám đốc Công ty TNHH PCCC Tomoken Việt Nam Phan Thế Hoài cùng em trai Phan Bạch Thông, Giám đốc điều hành Công ty TNHH PCCC Tomoken Quảng Ninh đã "tự nghĩ ra công thức sản xuất bình bột chữa cháy xách tay giả".
Từ 2023 đến nay, Công ty Tomoken Quảng Ninh đã bán hơn 2,2 triệu bình chữa cháy các loại như bình bột, bình bọt, bình khí. Trong đó 1,6 triệu bình bột (loại 6 và 8 kg) là hàng giả, thu về gần 528 tỷ đồng. Như vậy, không phải tất cả sản phẩm đưa ra tiêu thụ đều là hàng giả mà tùy theo từng lô.
Các bình giả bị công an cho rằng "không có tác dụng dập tắt đám cháy loại B theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về phương tiện phòng cháy chữa cháy".
Cuối tháng 10, một chủ cửa hàng bán thiết bị phòng cháy chữa cháy ở Hà Nội cho hay đã ngừng kinh doanh các bình bột chữa cháy Tomoken, loại 6 và 8 kg. Hiện, một số đại lý lớn đã bị công an niêm phong hai dạng bình này.
Cùng thời điểm điều tra vụ án liên quan bình Tomoken, nhà chức trách cũng phát hiện thêm một công ty làm bình chữa cháy giả.
Công an Hà Nội xác định, từ năm 2018 đến nay, Công ty sản xuất thương mại và dịch vụ Vietlink và đối tác là Công ty CP điện và chiếu sáng An Phú, đã sản xuất, tuồn ra thị trường 3,2 triệu bình chữa cháy giả mang thương hiệu Dragon, thu 1.100 tỷ đồng.
Đa số các mẫu không có chất chữa cháy, không có hai hoạt chất chính quyết định hiệu quả chữa cháy là NH4H2P04, (NH4)2SO4.
Một chủ hàng ở Hà Nội cho hay Tomoken và Dragon là hai thương hiệu bình lớn, được nhiều người ưa chuộng. Về nguyên tắc, bình phải có tem kiểm định, nếu không sẽ không được bán ra. Khi quét mã QR trên bình sẽ hiện ra thông tin chi tiết.
Anh An, kinh doanh căn hộ chung cư mini ở Hà Nội, cho biết các bình chữa cháy tại nhà anh đều là Dragon, mua năm 2022. Khi biết thương hiệu này bị công an phát hiện làm hàng giảm, anh gọi cho đại lý bán để tìm hướng giải quyết thì được hướng dẫn "chờ thêm" vì chưa biết hàng mua "thuộc lô làm giả hay là thật".
An nói tác dụng của bình chữa cháy là dập tắt hoặc khống chế đám cháy ngay khi mới phát sinh để ngăn ngọn lửa lan rộng; từ đó bảo vệ tính mạng, tài sản trước khi lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp đến. "Thế nhưng bình giả sẽ không thể chữa cháy được, hậu quả khôn lường".
Bình chữa cháy Tomoken và Dragon bị làm giả như thế nào?
Với bình Tomoken, Công an Phú Thọ xác định loại bị làm giả là bình bột chữa cháy 6 và 8 kg. Giám đốc Công ty TNHH PCCC Tomoken Việt Nam trộn 6 loại nguyên liệu (bột Monoamoni Photphat (MAP), bột Amonium Sulphate (SA), bột Quatz (SiO2), bột silica, tinh dầu Silicon, bột tạo màu) với nước "theo tỷ lệ % tự nghĩ ra".
Hỗn hợp này bị nhà chức trách cho rằng không có cơ sở, căn cứ khoa học chứng minh là bột chữa cháy. Trong số đó bột SiO2 không có tác dụng chữa cháy nhưng lại chiếm tỷ lệ lớn đến 54% trong công thức phối trộn.
Cơ quan điều tra này, ông chủ của Tomoken làm vậy là để giảm chi phí, giảm giá trị và tăng lợi nhuận kinh doanh.
Với bình Dragon, Công an Hà Nội cáo buộc ngay từ thời gian đầu vận hành Vietlink đã mua dây chuyền sản xuất, nhập khẩu nguyên liệu bột chữa cháy từ nước ngoài về với tỷ lệ hàm lượng chất chữa cháy rất thấp. Các loại bột này đều không đảm bảo chất lượng, tiêu chuẩn.
Kết quả trưng cầu giám định tại Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an) xác định, các bình bột, bình chữa cháy nhãn hiệu Dragon là hàng giả. Đa số không có chất chữa cháy, không có hai hoạt chất chính quyết định hiệu quả chữa cháy là NH4H2P04, (NH4)2SO4.
"Vừa qua, khi xảy ra một số vụ cháy nổ xảy trên địa bàn Hà Nội, người dân đã dùng bình chữa cháy Dragon song không dập được lửa. Từ đó ảnh hưởng đến tính mạng, tiền, tài sản của người tiêu dùng", Công an Hà Nội nói tại cuộc họp báo vào tháng 10.
Ngoài ra, Công an Hà Nội xác định các doanh nghiệp làm bình Dragon còn đưa hối lộ và thông đồng với đơn vị kiểm định để tuồn sản phẩm giả ra thị trường. Trách nhiệm của những đơn vị tiếp nhận và chấp thuận hồ sơ kiểm định cho doanh nghiệp đang được làm rõ.
Một vấn đề bộc lộ qua vụ án này là khâu kiểm nghiệm sản phẩm, chất lượng bình chữa cháy. Theo quy định, nhân viên kiểm định phải trực tiếp lấy mẫu ngẫu nhiên sản phẩm để kiểm tra. Tuy nhiên, việc lấy mẫu không tuân thủ quy trình.
Sau những lùm xùm về bình chữa cháy giả, anh Tuấn hy vọng có hướng dẫn chi tiết về cách xử lý từ cảnh sát phòng cháy chữa cháy. "Những người đã mua phải bình giả hoặc đã sử dụng cần được đền bù một cách thỏa đáng", anh đề nghị.
Dưới góc độ pháp lý, luật sư Trần Ngọc Thạch, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội, cho biết trước tiên cần phải phân biệt về hàng giả và hàng kém chất lượng. Trong đó hàng giả là giả mạo nhãn hiệu, bao bì, kiểu dáng, chất lượng của sản phẩm chính hãng.
Để xác định bạn có mua phải hàng giả hay không cần chờ kết luận chính thức từ cơ quan chức năng, bởi cùng nhãn hiệu Tomoken và Dragon nhưng chưa chắc lô hàng đó đã là hàng giả. Nếu khi xác định chính thức đã mua phải bình chữa cháy giả, bạn hoàn toàn có quyền yêu cầu người bán trả lại số tiền bạn đã bỏ ra.
Ngoài ra, người dân, doanh nghiệp có thể yêu cầu người bán bồi thường các thiệt hại phát sinh từ việc sử dụng bình chữa cháy giả, chẳng hạn như thiệt hại về tài sản hoặc sức khỏe, nếu có. Theo Bộ luật dân sự, người gân thiệt hại là người bán hoặc sản xuất, khi có ba yếu tố thiệt hại thực tế, hành vi trái pháp luật và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại. Vì thế, bạn nếu mua phải bình giả nhưng chưa sử dụng vẫn có thể yêu cầu bồi thường lại tiền đã mua theo hợp đồng mua bán, luật sư phân tích.
Phạm Dự