Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hưng Yên cuối tuần trước phát động phong trào khắc phục tình trạng viết, phát âm nhầm lẫn hai phụ âm đầu "l, n". Việc này căn cứ kết quả khảo sát thực trạng trên địa bàn tỉnh, song không nêu chi tiết.
Mục đích của phong trào là xây dựng môi trường văn hóa giao tiếp lành mạnh, đọc - viết - nói - nghe chuẩn, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt; khuyến khích học sinh tự rèn luyện để tự tin trong giao tiếp, học tập và cuộc sống; góp phần thi đua dạy và học sáng tạo, hiệu quả, phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh.
Về mục tiêu cụ thể, Sở chia làm hai giai đoạn. Từ nay đến năm 2026, 80% giáo viên phát âm sai "l, n" khắc phục được tình trạng này. Với học sinh, tỷ lệ là 50% với các em phát âm, viết sai chính tả. Giai đoạn 2027-2030, tất cả giáo viên phát âm đúng, chuẩn. Riêng học sinh, 80% số em sửa được việc phát âm và viết sai.
Để đạt mục tiêu, ngành giáo dục yêu cầu các trường đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá trong phát triển ngôn ngữ, dạy môn tiếng Việt và Ngữ văn trong trường học.
Chẳng hạn ở cấp mầm non, tùy lứa tuổi, các trường chú trọng để trẻ phát âm chuẩn "l, n" khi thiết kế và tổ chức hoạt động như Nhận biết tập nói, Kể chuyện, Đọc thơ, Làm quen chữ cái...
Ở cấp tiểu học, học sinh cần được rèn đọc đúng các âm, vần, tiếng, từ; viết đúng một số từ mà do đặc điểm phát âm của địa phương thường hay bị nhầm. Sở lưu ý dành nhiều thời gian hơn cho kỹ năng đọc, chiếm tỷ lệ 60-63% trong tổng thể môn này. Tỷ lệ này tương tự ở bậc THCS và THPT.
Cùng đó, các trường lồng ghép chữa nhầm lẫn "l, n" trong các môn và hoạt động khác. Như ở mầm non, trường có thể tích hợp nội dung này vào các giờ ra chơi, đọc đồng dao, thơ ca, múa hát, đố vui, ở tiểu học thì trong các môn tiếng Anh, Âm nhạc, Giáo dục địa phương....
Về phía giáo viên, Sở, trường sẽ tổ chức bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về sửa lỗi phát âm "l, n", giáo dục ý thức sử dụng ngôn ngữ chuẩn mực trong trường, khắc phục tâm lý tự ti hoặc ngại khó,...
Sở cũng yêu cầu thành lập các câu lạc bộ "Em yêu tiếng Việt" ở trường học và sinh hoạt định kỳ; tổ chức các cuộc thi, sân chơi giao lưu để rèn luyện khả năng đọc, viết, nói, nghe chuẩn tiếng Việt phù hợp với thực tiễn, theo phương châm "học mà chơi, chơi mà học".
PGS.TS Nguyễn Lân Trung, nguyên Phó hiệu trưởng trường Đại học Ngoại ngữ (Đại học Quốc gia Hà Nội), hiện là Chủ tịch hội Ngôn ngữ học Việt Nam, hoan nghênh với chủ trương của Sở Giáo dục và Đào tạo Hưng Yên.
"Chủ trương này thể hiện sự quyết tâm lớn, nhằm giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt", ông Trung nói.
Ông Trung đánh giá tình trạng ngọng "l, n" xảy ra phổ biến ở các tỉnh, thành khu vực đồng bằng sông Hồng nhiều năm nay, gây "phản cảm ở các lỗi phát âm chưa chuẩn xác".
Theo TS Nguyễn Hoàng Trung Khoa, Trưởng khoa Ngôn ngữ học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP HCM, tình trạng nói ngọng thường do hai nguyên nhân: yếu tố phương ngữ hoặc rối loạn phát âm. Người lớn lên trong môi trường ngọng "l, n" sẽ dễ bắt chước cách phát âm đó, dẫn đến việc nói ngọng kéo dài từ đời này qua đời khác.
Là người lập kế hoạch chữa ngọng cho học sinh, giáo viên Hà Nội trong giai đoạn 2008-2015, ông Nguyễn Trí Dũng, nguyên Trưởng phòng Giáo dục Tiểu học, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, cho rằng ngọng "l, n" là "căn bệnh trầm kha", gắn với nếp sống và phương ngữ địa phương. Vì vậy, chữa ngọng là việc khó để làm xong trong vài ba năm, mà cần kiên trì trong thời gian dài.
"Chúng tôi cũng từng vấp phải những ý kiến mỉa mai, nói có sửa được đâu, nhưng mức độ ngọng của học sinh, giáo viên hàng năm giảm đi trông thấy", ông Dũng cho hay.
Từ kinh nghiệm của Hà Nội, ông Dũng lưu ý giáo viên không nên tự ti, mặc cảm. Trường học có thể cho giáo viên phát âm chuẩn kèm người bị ngọng, tạo điều kiện về thời gian luyện nói cho thầy cô. Theo ông, việc chữa ngọng không nên đưa vào bình xét thi đua, nhưng cần thực hiện quyết liệt.
Với học sinh, ông Nguyễn Lân Trung cho rằng thầy cô nên tạo môi trường cho các em học cách phát âm, viết đúng chính tả, thường xuyên nhấn mạnh sự khác nhau của hai phụ âm này.
"Thầy trò hãy kiên trì, không mắng mỏ các em. Tôi tin với sự nỗ lực của ngành và xã hội, kết quả sẽ khả quan", ông Trung nói.
Thanh Hằng - Lệ Nguyễn