Đây là các nội dung thuộc hai dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia sinh trắc học giọng nói và Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia sinh trắc học mống mắt, đang được Bộ Công an lấy ý kiến trong 2 tháng từ 14/10 đến 14/12.
Theo cơ quan soạn thảo, nhận dạng mống mắt là phương pháp sinh trắc học tiên tiến và chính xác nhất hiện nay trong việc xác minh danh tính con người. Trong khi, giọng nói cùng các yếu tố thanh quản, thanh âm cách phát âm, tốc độ, ngữ điệu... đều tạo nên đặc trưng âm học mỗi cá nhân.
Hai phương pháp đều được nhiều quốc gia áp dụng, giữ vai trò then chốt trong định danh số hiện đại.
Luật Căn cước 2023 có hiệu lực từ 1/7/2024 đã quy định khi làm căn cước, người dân sẽ cần tích hợp vào thẻ Căn cước các dữ liệu sinh trắc khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN và giọng nói.
Song quá trình vẫn chưa được chuẩn hóa, chưa liên thông và đồng bộ, gây khó khăn trong quá trình trao đổi, chia sẻ và tích hợp dữ liệu giữa các hệ thống khác nhau, hạn chế khả năng liên thông của các cơ sở dữ liệu
Do đó, việc xây dựng quy chuẩn cho quá trình thu thập các dữ liệu sinh trắc này là cần thiết.
Sinh trắc giọng nói được tái thu thập theo chu kỳ trưởng thành
Bộ Công an dự kiến độ tuổi lấy mẫu giọng nói lần đầu, là khi công dân đủ 6 tuổi. Các lần lấy mẫu cập nhật dữ liệu vào độ tuổi: 14-25 tuổi, 25-40 tuổi và 40-60 tuổi.
Trong điều kiện sức khỏe, tâm lý, giọng nói bình thường, không có bệnh tai mũi họng, người dân được lấy mẫu giọng nói trong cabin hoặc phòng thu âm, với hệ thống micro, thu âm đạt chuẩn, không dùng micro điện thoại, webcam hoặc laptop. Mỗi người được thu liên tục 20-30 giây, bằng cách đọc mẫu đoạn văn có sẵn. Với người không có khả năng đọc, sẽ nói tự do trong chủ đề gợi ý.
Công dân thực hiện lại nếu hệ thống báo chưa đạt, và có thể yêu cầu nghe lại giọng nói đã thu âm của mình khi có nhu cầu.
Tương tự, việc thu thập dữ liệu mống mắt, sẽ được thu thập ngay trong quá trình làm Căn cước, đối với cả hai mắt. Người lấy mẫu đảm bảo không có các bệnh về mắt ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình lấy mẫu. Nên tháo kính khi chụp ảnh (kể cả kính áp tròng) nhằm tối ưu hóa chất lượng hình ảnh và giảm thiểu tỷ lệ sai lệch, cơ quan soạn thảo khuyến cáo.
Camera ánh sáng hồng ngoại sẽ được sử dụng để thu thập các ảnh chụp mống mắt, giúp giảm nhiễu màu sắc, ánh sáng, và cho phép trích xuất chi tiết vân rõ nét.
Cơ quan soạn thảo đánh giá dữ liệu sinh trắc học giọng nói, mống mắt đều là thông tin cá nhân nhạy cảm, phải được cơ quan có trách nhiệm lưu trữ tại hệ thống bảo mật 3 lớp (mã hóa, phân quyền, ghi nhật ký). Thời hạn lưu trữ tối thiểu là 10 năm hoặc theo quy định của Bộ Công an. Dữ liệu phải có bản sao lưu dự phòng, đồng bộ với Cơ sở dữ liệu Căn cước.
Dự thảo cũng đề xuất dữ liệu sinh trắc học giọng nói, mống mắt chỉ được chia sẻ trong 4 trường hợp: cơ quan trưng cầu giám định phục vụ công tác tố tụng; công tác đồng bộ hệ thống dữ liệu dân cư; phục vụ hệ thống xác thực sinh trắc học nhà nước; hoặc lực lượng khoa học công nghệ, kỹ thuật nghiệp vụ phục vụ công tác công an.
Tính ưu việt của nhận dạng bằng sinh trắc mống mắt
Theo Bộ Công an, khác với các công nghệ truyền thống như nhận dạng vân tay
hay khuôn mặt, nhận dạng mống mắt dựa trên cấu trúc sinh học phức tạp và duy
nhất của mống mắt - phần vòng tròn có màu sắc nằm giữa lòng trắng mắt và đồng
tử.
Mỗi người đều có một mống mắt khác nhau, ngay cả những cặp song sinh giống
hệt nhau về gen cũng không có cùng mẫu mống mắt.
Mống mắt hình thành và ổn định từ khoảng 10 tháng sau sinh và hầu như không thay đổi trong suốt cuộc đời, khiến nó trở thành một đặc điểm định danh bền vững và đáng tin cậy, với độ chính xác tới 99,9%, cao nhất hiện nay.
Ngoài ra, ưu điểm lớn nhất của công nghệ nhận dạng mống mắt là tính không tiếp xúc, có thể xác thực với khoảng cách từ 10-30cm, thậm chí xa hơn, gia tăng mức độ tiện lợi, đảm bảo vệ sinh.
Phương pháp này đang được quốc tế tin cậy trong các lĩnh vực yêu cầu bảo mật cao, đặc biệt trong các hệ thống cần định danh nhanh chóng, chính xác và khó làm giả như an ninh quốc phòng, kiểm soát biên giới, ngân hàng, y tế và truy cập thiết bị cá nhân.
Cơ quan soạn thảo dẫn chứng, một số sân bay quốc tế như Schiphol (Hà Lan), Heathrow (Anh) hay Dubai đã sử dụng hệ thống này để kiểm soát hành khách nhập cảnh, giúp rút ngắn thời gian kiểm tra mà vẫn đảm bảo độ chính xác cao.
Ấn Độ là quốc gia tiên phong với chương trình Aadhaar - hệ thống định danh sinh trắc học quy mô lớn nhất toàn cầu và hỗ trợ truy cập dịch vụ công một cách hiệu quả.
Mỹ ứng dụng công nghệ này trong chương trình US-VISIT tại các sân bay quốc tế, mỗi năm kiểm tra danh tính hơn 300 triệu hành khách.
Tại châu Âu, các quốc gia như Anh, Đức, Hà Lan đã tích hợp mống mắt vào hệ thống kiểm soát biên giới tự động, giúp rút ngắn thời gian làm thủ tục đến 30% và nâng cao hiệu quả sàng lọc an ninh.
Ở Trung Đông, UAE cho phép giao dịch ngân hàng và xuất nhập cảnh chỉ bằng mống mắt, không cần thẻ hay hộ chiếu.
Sinh trắc giọng nói có tính ổn định thấp hơn, song hiện độ chính xác đã được nâng cao đáng kể, mở rộng phạm vi ứng dụng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, y tế, vận tải, quốc phòng và an ninh.
Hải Thư