Đi làm thu nhập hàng chục triệu đồng, vì sao lương hưu không tương xứng?

Chị Nguyễn Thị Mai, 43 tuổi, là nhân viên một công ty truyền thông ở quận Hai Bà Trưng (Hà Nội), cho biết, sau gần 20 năm làm việc, mức lương làm căn cứ để đóng BHXH của chị chỉ hơn 9 triệu đồng/tháng. Trong khi lương thực tế của chị luôn dao động 18-20 triệu đồng/tháng nhiều năm nay.

"Doanh nghiệp áp dụng hình thức trả lương theo thỏa thuận và kết quả công việc, nhưng đóng BHXH theo mức lương hệ số nhà nước quy định. Điều này dẫn đến thiệt thòi cho người lao động. Tôi mong quy định đóng BHXH sát với thu nhập thực tế để về già lương hưu đủ sống”, chị Mai chia sẻ.

Mức lương làm căn cứ đóng BHXH chênh lệch nhiều so với thu nhập thực

Theo quy định, việc đóng BHXH dựa trên lương và các khoản phụ cấp lương. BHXH Việt Nam chỉ ra thực trạng tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của người lao động hiện khá thấp so với thu nhập thực tế.

Nguyên nhân là do nhiều doanh nghiệp thực thi không đầy đủ quy định, tách thu nhập của người lao động thành nhiều khoản phụ cấp, trợ cấp để "né", trong khi cơ quan BHXH lại không đủ cơ sở pháp lý để buộc DN phải đóng các khoản này.

Do đó, tại nhiều nơi, căn cứ đóng BHXH của người lao động chỉ bằng 50-60% thu nhập thực tế, ảnh hưởng đến các quyền lợi, nhất là chế độ hưu trí về sau.

Tại góp ý cho Dự thảo Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc, BHXH Việt Nam đã đề xuất bổ sung những khoản tiền cụ thể không phải đóng BHXH.

Theo đó, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc không bao gồm các chế độ và phúc lợi như thưởng theo quy định tại Điều 104 của Bộ luật Lao động, tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết, người lao động có người thân kết hôn, sinh nhật của người lao động, trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác ghi thành mục riêng trong hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật lao động.

Theo một chuyên gia lao động tiền lương, hiện nay vẫn còn nhiều doanh nghiệp trả lương sản phẩm cho người lao động chưa nghiêm túc trong xây dựng thang, bảng lương và không có quy chế tăng lương định kỳ, chỉ nâng lương khi Chính phủ điều chỉnh lương tối thiểu vùng.

Điều này dẫn đến tình trạng mức lương đóng BHXH chỉ bằng 1/2, thậm chí 1/3 thu nhập thực tế. Người lao động vì lợi ích trước mắt hoặc do ở thế yếu trong quan hệ lao động nên chấp nhận mức đóng này.

Để cải thiện mức lương đóng BHXH, theo chuyên gia, cơ quan chức năng cần kiểm soát tốt thang, bảng lương của DN. Qua đó, tránh việc 1 đơn vị có nhiều thang bảng lương để né đóng BHXH và bảo đảm tổng các khoản phụ cấp dưới 30% tiền lương thực tế.

Mặt khác, theo chuyên gia, BHXH vẫn là khoản tích lũy lâu dài cả đời và mức đóng tối thiểu 15 năm chủ yếu dành cho những trường hợp tham gia BHXH muộn. Còn về bản chất, muốn có lương hưu cao, đảm bảo cuộc sống khi về già thì mức đóng BHXH phải cao, thời gian tham gia phải đủ dài.

Ông Phạm Minh Huân, nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ) cho rằng, trong cơ cấu thu nhập hàng tháng của người lao động có phần cố định và biến động. Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH lấy phần ổn định gồm lương và một số khoản phụ cấp mang tính chất ổn định hàng tháng là phù hợp.

Cũng theo ông Huân, cần quy định rõ, tiền lương làm căn cứ đóng bằng 70-80% thu nhập ổn định của người lao động hàng tháng. Tỷ lệ phần trăm đóng BHXH vẫn phải giữ nguyên mức 25,5% thu nhập hàng tháng như hiện nay. Có như vậy mới đảm bảo lương hưu của người lao động được cải thiện.

Nghỉ trước tuổi không theo Nghị định 178 vẫn được hưởng nguyên lương hưu Chính sách nghỉ hưu trước tuổi không bị trừ tỷ lệ hưởng lương hưu là quy định nhất quán, xuyên suốt từ Nghị định 29/2023 đến Nghị định 178/2024.