VAMM vừa kiến nghị Bộ Tài nguyên Môi trường và Bộ Giao thông Vận tải lộ trình kiểm soát khí thải, triển khai Luật trật tự, an toàn giao thông đường bộ. Theo đó, những xe máy sản xuất trước năm 2010 sẽ áp dụng kiểm định khí thải mức 1 (CO:4,5% và HC: 1,500ppm); xe sản xuất sau năm 2010 kiểm định khí thải mức 2 (CO:4,5% và HC:1,200ppm) theo TCVN 6438:2018.
Ông Lê Vệ, đại diện VAMM, cho biết những xe máy sản xuất trước năm 2010 chưa bắt buộc tuân thủ theo Tiêu chuẩn kỹ thuật nên được đề xuất áp dụng tiêu chuẩn kiểm định khí thải mức 1 (thấp hơn mức 2), giúp người dân dễ dàng tuân thủ, nhất là người có thu nhập thấp. Xe sản xuất sau 2010 đến 30/6/2017 đã áp dụng theo TCKT Euro 2 và xe sản xuất sau 1/7/2017 áp dụng theo TCKT Euro3. Các loại xe này được thử nghiệm tương đương đạt mức 2.
Đủ năng lực kiểm định khí thải xe máy
Theo ông Vệ, Đài Loan áp dụng kiểm định khí thải tại thành phố Đài Bắc từ năm 1993, sau đó nhân rộng ra Cao Hùng và Đài Trung từ năm 1994 và áp dụng trên toàn quốc từ năm 2008. Việt Nam hiện đáp ứng nhu cầu kiểm định khi các doanh nghiệp thuộc VAMM trên toàn quốc có khoảng 1.768 trạm bảo dưỡng, năng lực kiểm định mỗi trạm là 19.600 xe mỗi năm, công suất kiểm định tối đa trên toàn quốc là 34,6 triệu xe một năm. Trong khi đó ước tính đến năm 2027, Việt Nam có 45,3 triệu xe moto, xe gắn máy, trong đó xe sản xuất từ 5 năm trở lên cần kiểm định là 31,4 triệu.
Tuy nhiên, nếu áp dụng tiêu chuẩn khí thải đồng loạt trên toàn quốc thì sẽ có khoảng 332.000 xe (chiếm 0,73% số xe lưu hành) cần thay thế. Việc này ảnh hưởng đến đời sống của người dân, đặc biệt là người nghèo do xe máy vẫn là phương tiện mưu sinh chính hàng ngày. Do đó, VAMM đề xuất thực hiện trước tại các thành phố lớn, nơi bị ô nhiễm không khí, để người dân làm quen kiểm định khí thải, sau đó mới mở rộng ra toàn quốc.
Hà Nội và TP HCM đang có khoảng 8,1 xe máy trên 5 năm lưu hành. Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam có 246 đại lý, trạm bảo dưỡng với công suất kiểm định khoảng 28.000 xe mỗi ngày. Mỗi năm các đại lý có thể đáp ứng được 6,9 triệu xe. Do đó, tần suất kiểm định trung bình 2 năm một lần là phù hợp với năng lực của các đại lý.
Theo ông Lê Vệ, các thành phố lớn có mật độ các cơ sở bảo dưỡng xe máy lớn nên người dân dễ dàng đưa phương tiện đi kiểm định và các cơ sở cũng dễ dàng đầu tư trang thiết bị. Việc kiểm định xe máy để giảm phát thải ở các thành phố lớn đang ô nhiễm môi trường là vấn đề cấp bách hơn các tỉnh vùng sâu.
Sau khi Chính phủ ban hành lộ trình kiểm định khí thải xe máy, doanh nghiệp thuộc Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy sẽ lên phương án đầu tư trang thiết bị tại các cơ sở bảo dưỡng để kiểm định. Mỗi trạm sẽ đầu tư thiết bị đo khí thải tự động trị giá 200-300 triệu đồng, công suất đo được 80 xe máy mỗi ngày. Mỗi xe máy khi kiểm định khí thải mất 5-10 phút, thiết bị đo sẽ tự động in kết quả, tránh được tác động của con người.
Chưa có mức phí và mức xử phạt với xe không kiểm định khí thải
Hiện nay mức giá kiểm định khí thải chưa được ban hành. Theo ông Nguyễn Tô An, Phó cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam, các cơ quan sẽ nghiên cứu, báo cáo Chính phủ trình Quốc hội bổ sung giá dịch vụ kiểm định khí thải vào danh mục giá dịch vụ đăng kiểm để Bộ Giao thông Vận tải có căn cứ ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật và ban hành giá dịch vụ kiểm định khí thải xe máy.
Sau khi Thủ tướng ban hành lộ trình áp dụng kiểm tra khí thải xe mô tô, xe gắn máy, các cơ quan sẽ bổ sung quy định xử phạt chủ phương tiện không thực hiện hoặc quá hạn kiểm định khí thải vào Nghị định xử phạt hành vi vi phạm trong lĩnh vực giao thông đường bộ.
Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ có hiệu lực từ 1/1/2025 quy định xe máy sẽ phải kiểm định khí thải. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 giao Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Giao thông Vận tải trình Thủ tướng ban hành lộ trình áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải của xe máy. Do đó, thời gian thực hiện việc kiểm định và áp dụng mức quy chuẩn khí thải xe môtô, xe gắn máy sẽ thực hiện theo quyết định của Thủ tướng.
Hiện nay, các bộ Tài nguyên Môi trường và Bộ Giao thông Vận tải chưa đề xuất Chính phủ lộ trình và quy chuẩn kỹ thuật kiểm soát khí thải xe máy.
Đoàn Loan