Sáng 13/6, Quốc hội thảo luận dự thảo nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho TP Hải Phòng.
Chính phủ đề xuất cho phép Hải Phòng thành lập khu thương mại tự do. Nhiều cơ chế ưu đãi vượt trội được dự kiến áp dụng, như miễn tiền thuê đất, miễn kiểm tra chuyên ngành với hàng hóa đủ tiêu chuẩn. Chuyên gia, nhà khoa học, người nước ngoài làm việc tại khu thương mại tự do được miễn thị thực, cấp thẻ tạm trú 10 năm. Họ cũng được giảm 50% thuế thu nhập cá nhân.
Doanh nghiệp được áp dụng mức thuế 10% trong 30 năm, miễn thuế 4 năm và giảm 50% thuế phải nộp 9 năm tiếp theo. Sau thời hạn ưu đãi, mức thuế áp dụng là 15%.
Các ưu đãi này, theo các đại biểu, cao hơn nhiều so với chính sách áp dụng tại Đà Nẵng. Ông Phạm Văn Hòa, đại biểu tỉnh Đồng Tháp, lo ngại việc này sẽ dẫn tới tình trạng "nơi đông đúc, chỗ lại trống trơn".
"Đưa ra cơ chế ưu đãi vượt trội cho Hải Phòng thì cần tính áp dụng tương đương cho Đà Nẵng, chẳng hạn tiền thuê đất, mặt nước ở hai khu thương mại tự do khác nhau khiến cạnh tranh không bình đẳng trong nước", ông nói.
Cùng quan điểm, ông Trần Chí Cường, Phó chủ tịch Đà Nẵng đề nghị Quốc hội xem xét áp dụng chính sách tương tự cho cả Đà Nẵng và những khu thương mại tự do có thể phát triển sau này. Việc này để tránh chênh lệch giữa các địa phương, đảm bảo nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Sửu, Phó trưởng đoàn đại biểu TP Huế đề nghị rà soát, siết chặt các tiêu chí, điều kiện để được hưởng ưu đãi tại khu thương mại tự do để ngăn tình trạng trục lợi chính sách.
Về lâu dài, ông Trần Chí Cường đề nghị Quốc hội xem xét ban hành luật về khu thương mại tự do.
Theo tính toán của TP Hải Phòng, quy mô khu thương mại tự do khoảng 6.470 ha, tương đương gần 12,5 lần diện tích bình quân của một khu công nghiệp ở thành phố, khoảng 30% diện tích khu kinh tế. Thành phố đã quy hoạch 3 vị trí để phát triển khu thương mại tự do trên địa bàn.
Giải trình sau đó, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhất trí quan điểm thiết kế cơ chế tương đương cho Đà Nẵng, nhất là trong bối cảnh địa phương này là địa điểm dự kiến xây dựng trung tâm tài chính quốc tế. Ông Thắng đề xuất bổ sung nội dung này vào nghị quyết chung của kỳ họp, hoặc Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết.
Với Hải Phòng, Bộ trưởng Thắng khẳng định các cơ chế ưu đãi đưa ra bảo đảm phát huy tiềm năng, thế mạnh, đáp ứng phát triển của thành phố hiện hữu và sau khi hợp nhất với tỉnh Hải Phương. Từ đó, tạo nền tảng để Hải Phòng (sau hợp nhất) tiếp tục trở thành một cực tăng trưởng của vùng đồng bằng sông Hồng.
Theo dự thảo, Hải Phòng có thể được thu hồi thửa đất nằm xen kẹt trong khu dân cư để tạo quỹ đất đấu giá, phát triển đô thị, thương mại dịch vụ. Việc thu hồi phù hợp với quy hoạch sử dụng đất hoặc quy hoạch chung, phân khu được duyệt.
Ngoài ra, đất thu hồi không thuộc khu vực đất thực hiện dự án, công trình đã được xác định trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được phê duyệt, công bố công khai. Đất dự kiến thu hồi không có tranh chấp, khiếu nại, vi phạm. HĐND thành phố quy định tiêu chí xác định thửa đất nằm xen kẹt trong khu dân cư, đảm bảo lợi ích của người dân, xã hội.
Ông Trần Đình Gia, Phó đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh, cho rằng cơ chế thu hồi đất xen kẹt sẽ khắc phục bất cập thu hồi đất thực tế, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, khu đô thị thương mại dịch vụ, tránh ảnh hưởng tới phát triển kinh tế xã hội.
Không riêng Hải Phòng, nhiều địa phương khác cũng có nhu cầu giải quyết diện tích đất xen kẹt, để tạo nguồn thu, tránh lãng phí và đảm bảo mỹ quan đô thị. Tuy nhiên, ông đề nghị cần có tiêu chí rõ ràng với trường hợp thu hồi đất xen kẹt đưa vào đấu giá, đảm bảo quyền lợi người dân, Nhà nước.
Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Trường Giang nói quy định hiện nay, đất xen kẹt là đất công nằm kẹt trong khu dân cư thì được ưu tiên sử dụng vào các công trình công cộng. Còn theo dự thảo, đất xen kẹt là thửa đất do người dân quản lý nằm xen với đất công.
Do đó, ông đề nghị xác định đây là thửa đất của dân, hộ gia đình trong khu dân cư và làm rõ tỷ lệ xen giữa đất của dân, Nhà nước, từ đó mới thu hồi và giao HĐND quy định cụ thể các tiêu chí xác định thửa đất xen kẹt này.
Theo báo cáo giải trình, tiếp thu của Bộ Tài chính, tốc độ đô thị hóa nhanh và dân số gia tăng đã tạo áp lực lớn lên nhu cầu nhà ở, hạ tầng đô thị của Hải Phòng. Theo tính toán, nhu cầu đất để phát triển nhà ở giai đoạn 2021-2025 ước tính khoảng 4.291 ha và giai đoạn 2026-2030 là 4.970 ha.
Trong khi đó, Hải Phòng hiện có nhiều quỹ đất nông nghiệp, diện tích nhỏ, nằm xen kẹt trong các khu dân cư, phù hợp với quy hoạch làm đất ở nhưng không đủ quy mô xây dựng khu đô thị, hiệu quả kinh tế thấp, nên không hấp dẫn nhà đầu tư, gây lãng phí nguồn lực về đất đai.
Giải trình về nội dung này, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng việc thí điểm thu hồi đất xen kẹt để đưa vào đấu giá sẽ tạo điều kiện để thành phố chủ động thu hồi, tạo quỹ đất sạch để đấu giá, tận dụng nguồn lực đất đai, tăng thu ngân sách.
Chính phủ cũng kỳ vọng chính sách này tạo môi trường thông thoáng, tăng cạnh tranh trong thu hút đầu tư các dự án góp phần chỉnh trang khu đô thị, khu dân cư nông thôn và giải quyết được nhu cầu về nhà ở cho người dân, đảm bảo an sinh, xã hội. Tuy vậy, ông Thắng đồng tình với các đại biểu cần có nguyên tắc áp dụng chính sách này để đảm bảo triển khai, tránh lợi dụng chính sách.
Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua dự thảo Nghị quyết thí điểm cơ chế đặc thù phát triển TP Hải Phòng vào ngày 27/6.
Anh Minh - Sơn Hà