Thảo luận kinh tế - xã hội tại Quốc hội, nhiều đại biểu chia sẻ những khó khăn của đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là cấp cơ sở sau sắp xếp đơn vị hành chính. VnExpress phỏng vấn đại biểu Phạm Văn Thịnh, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh, để hiểu rõ thực tế công việc và nguyện vọng về chính sách đãi ngộ.
- Sau sáp nhập đơn vị hành chính, công việc và áp lực của cán bộ, công chức địa phương thay đổi ra sao, thưa ông?
- Sau khi sắp xếp, quy mô dân cư và phạm vi phục vụ đều mở rộng, trong khi biên chế lại tinh gọn. Điều đó khiến khối lượng công việc tăng mạnh, chi phí sinh hoạt của một bộ phận cán bộ, nhất là những người phải đi lại xa hoặc thuê chỗ ở, cũng tăng đáng kể. Tuy nhiên, mức thu nhập hiện nay chưa thực sự tương xứng với khối lượng và áp lực công việc.
Có thể nói bộ máy hành chính "nhẹ hơn đầu mối nhưng nặng hơn việc", bởi khi sáp nhập, số lượng đơn vị giảm nhưng dân số, địa bàn và hồ sơ hành chính không hề giảm, thậm chí còn tăng. Trong khi đó, yêu cầu về chuyển đổi số, dịch vụ công trực tuyến, minh bạch dữ liệu lại ngày càng cao.
Thực tế, nhiều cán bộ phải kiêm nhiệm hai, thậm chí ba đầu việc; vừa xử lý hồ sơ điện tử, vừa làm hồ sơ giấy, cùng lúc vận hành nhiều hệ thống dữ liệu. Cường độ làm việc và trách nhiệm đều tăng mạnh, trong khi công cụ hỗ trợ và quy định pháp lý chưa theo kịp thực tế.
Một phần áp lực cũng đến từ quá trình chuyển đổi số chưa hoàn thiện. Hệ thống hiện nay còn phức tạp, giao diện rườm rà, cơ sở dữ liệu rời rạc, khiến thao tác mất nhiều thời gian. Tôi tin rằng khi hệ thống được cải tiến - thao tác thân thiện hơn, dữ liệu kết nối đồng bộ, pháp luật rõ ràng và đội ngũ lãnh đạo cơ sở được đào tạo bài bản - năng suất công việc chắc chắn sẽ tăng, áp lực giảm.
Cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng, trước đây hiệu suất làm việc ở khu vực công có nơi còn thấp. Giờ đây, khi Chính phủ giao chỉ tiêu tăng trưởng GRDP đến tận cấp địa phương, áp lực buộc phải thay đổi là điều tất yếu. Thực chất, đây là quá trình khu vực công phải "tăng năng suất", làm việc hiệu quả hơn chứ không chỉ vì sáp nhập.
- Một số đại biểu đề nghị điều chỉnh để cán bộ, công chức "sống được bằng lương". Ông nhìn nhận thế nào?
- Theo tôi, tăng lương là điều cần thiết, nhưng phải gắn với khả năng ngân sách. Vì vậy, Nhà nước nên thực hiện theo hai bước. Trước mắt, cần tăng hợp lý để bù trượt giá và chi phí sinh hoạt ngày càng cao. Về lâu dài, phải trả lương theo vị trí việc làm và hiệu quả thực thi nhiệm vụ. Cán bộ nào gánh trách nhiệm cao, làm tốt, phải được đãi ngộ tương xứng.
Ngoài ra, tôi cho rằng cần có chính sách hỗ trợ về nhà ở công vụ. Nếu mỗi địa phương dành quỹ đất, đầu tư khu nhà ở giá rẻ với hạ tầng xã hội tốt để cán bộ cùng gia đình thuê, thì áp lực tài chính sẽ giảm rất nhiều. Đây không phải việc khó, chỉ cần quyết tâm của người đứng đầu.
Bên cạnh đó, Nhà nước nên xem xét tăng phụ cấp cho các nhóm cán bộ đặc thù - như vùng sáp nhập, vùng sâu, vùng có điều kiện khó khăn hoặc vị trí chịu áp lực công việc cao. Chính sách tiền lương và phụ cấp phải phản ánh đúng đặc thù nghề nghiệp, đúng mức độ đóng góp. Những vị trí thường xuyên chịu áp lực lớn, làm việc ở vùng khó, cần được hưởng mức hỗ trợ xứng đáng. Đó vừa là sự công bằng, vừa là cách ghi nhận đóng góp của họ.
Tôi cho rằng không thể chỉ trông chờ mãi vào tinh thần cống hiến. Người giỏi, có năng lực cần được giữ chân bằng chính sách cụ thể, thiết thực, chứ không thể chỉ bằng khẩu hiệu hay động viên tinh thần.
- Hiện nay, nhiều ý kiến lo ngại về tình trạng "chảy máu nhân lực" trong khu vực công. Ông nói sao về nguy cơ này?
- Đây là nguy cơ hoàn toàn có thật. Lực lượng trẻ, giỏi chuyên môn, thông thạo ngoại ngữ, am hiểu công nghệ đang được khu vực tư nhân và doanh nghiệp FDI mời gọi rất mạnh, với thu nhập cao hơn gấp nhiều lần.
Để giữ chân họ, ngoài việc cải thiện thu nhập, chúng ta phải tạo ra môi trường làm việc minh bạch, chuyên nghiệp, có cơ chế đánh giá công bằng và cơ hội phát triển nghề nghiệp rõ ràng. Nếu không có giải pháp căn cơ, hệ quả sẽ là "mất người giỏi" và "mất động lực" cho những người còn lại. Khi cán bộ tâm huyết rời đi, bộ máy sẽ thiếu sáng tạo, chậm đổi mới, và khó đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người dân và doanh nghiệp.
Cán bộ trẻ luôn muốn cống hiến, nhưng họ cũng cần thấy rằng nỗ lực của mình được ghi nhận và có đường thăng tiến rõ ràng. Giữ người không chỉ bằng tiền, mà bằng niềm tin, cơ hội và sự công bằng.
Tôi cho rằng phải giải bài toán tổng thể, không thể chỉ dừng ở việc "tăng lương". Cần xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, khuyến khích sáng kiến, trao quyền thực chất cho người có năng lực. Khi họ cảm nhận được sự tin tưởng của tổ chức, được tạo điều kiện thể hiện năng lực, được xã hội trân trọng, họ sẽ có lý do để gắn bó lâu dài.
Ngoài ra, phải có lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng - để cán bộ trẻ thấy được con đường thăng tiến, có cơ hội thử thách và được ghi nhận kịp thời. Khi họ tin rằng nỗ lực của mình mang lại giá trị thực, họ sẽ chọn ở lại.
- Theo ông, Chính phủ nên tập trung vào những việc gì để cải cách chính sách tiền lương và cải thiện môi trường làm việc cho cán bộ cơ sở?
- Tôi cho rằng cần thực hiện đồng thời ba việc. Thứ nhất, sớm triển khai cải cách tiền lương theo vị trí việc làm, bảo đảm người làm tốt được hưởng xứng đáng, người yếu phải tự điều chỉnh. Thứ hai, hoàn thiện hạ tầng công vụ - đặc biệt về nhà ở, phương tiện, trang thiết bị, và nền tảng công nghệ phục vụ chuyển đổi số. Thứ ba, đổi mới cơ chế đánh giá cán bộ, dựa trên kết quả thực thi và mức độ hài lòng của người dân thay vì hình thức hay thâm niên.
Cải cách tiền lương không chỉ để tăng thu nhập mà còn giúp giữ gìn đạo đức công vụ, nâng cao hiệu quả thực thi chính sách từ cơ sở. Tôi rất chia sẻ với những cán bộ, công chức đang "vừa sống vừa gồng" để hoàn thành nhiệm vụ trong giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ này. Dù điều kiện còn nhiều khó khăn, họ vẫn tận tụy phục vụ người dân - đó là điều đáng trân trọng.
Với trách nhiệm của mình, tôi sẽ tiếp tục lắng nghe, phản ánh tiếng nói từ cơ sở lên Quốc hội, đặc biệt là về chính sách tiền lương, phụ cấp và môi trường làm việc. Tôi tin Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ sẽ có những đánh giá, quyết định phù hợp để đời sống cán bộ, công chức được cải thiện thực chất. Quan trọng hơn, mỗi người làm công vụ cần giữ tinh thần trách nhiệm và niềm tự hào với công việc của mình, bởi phục vụ nhân dân không chỉ là nhiệm vụ mà còn là giá trị cao nhất của từng công chức.
Hôm nay, Quốc hội nghe tờ trình về 6 dự án luật gồm: Luật Đầu tư (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công; Luật Kinh doanh bảo hiểm; Luật Thống kê; Luật Giá và Luật Thương mại điện tử. Buổi sáng, các đại biểu thảo luận tại tổ về ba dự án Luật Đầu tư, Luật Quản lý nợ công và Luật Kinh doanh bảo hiểm; buổi chiều tiếp tục thảo luận các dự án Luật Thống kê, Luật Giá và Luật Thương mại điện tử.
Sơn Hà