Lời tòa soạn
Thời gian gần đây, không ít cha mẹ hoang mang, lo sợ khi phát hiện con mới học cấp 2 đã biết yêu, gửi ảnh “nhạy cảm” cho bạn khác giới, thậm chí “đi quá giới hạn”. Thay vì mắng chửi, tìm cách cấm cản, theo các chuyên gia, cha mẹ nên bắt đầu nói chuyện về giới tính, tình dục với con đúng cách, đúng thời điểm.
Tuyến bài “Giáo dục giới tính cho con – bắt đầu từ khi nào là đúng?” của VietNamNet mở ra những góc nhìn từ phía cha mẹ và các chuyên gia tâm lý. Qua những câu chuyện có thật, chúng tôi mong muốn mang đến góc nhìn thực tế, khoa học, giúp phụ huynh không còn né tránh hay sợ hãi mà có thể tôn trọng, đồng hành cùng con.
Bài 1: Mẹ bất lực khi con gái lớp 8 đi quá giới hạn với bạn trai
Khi con gái thú nhận bức ảnh riêng tư, nhạy cảm đã được gửi cho bạn trai cùng trường, bà mẹ ở Hà Nội sốc đến mức không nói nên lời. Ban đầu, chị chỉ nghĩ rằng con bị ai đó lừa, nhưng khi xem lại tin nhắn, chị nhận ra chính con là người tự nguyện.
Hôm đó, chị khóc và suy nghĩ cả đêm, vừa giận, vừa hoang mang. Chia sẻ trên nhóm đồng hành cùng con tuổi dậy thì, bà mẹ băn khoăn việc tiếp tục cấm con dùng điện thoại và gặp bạn trai, liệu có khiến con lén lút hơn? Nếu dạy con về cách tránh thai và tự bảo vệ bản thân, liệu có khác nào thừa nhận con đã sẵn sàng cho “chuyện người lớn”?
Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên Bùi Thu Hương, cho hay khi phụ huynh đối diện với những tình huống như vậy, chắc chắn sẽ có nhiều cảm xúc xen lẫn như ngạc nhiên, thất vọng, lo lắng, sợ hãi... Nhưng lúc này, phụ huynh phải có vai trò dẫn dắt, đồng hành.
“Để làm được như vậy, phụ huynh cần phải bình tĩnh, xử lý được cảm xúc của chính mình trước mới có thể hướng dẫn và đồng hành cùng con giải quyết vấn đề. Đây là điều đầu tiên rất quan trọng nhưng phụ huynh thường bỏ qua”, thạc sĩ Hương chia sẻ.
Theo bà Hương, phụ huynh không nên vội vàng, xử lý mọi việc theo cảm xúc bởi hiện nay, trẻ có những vấn đề tâm lý, trải nghiệm xã hội rất khác với thế hệ của phụ huynh. Chẳng hạn thế hệ 6X, 7X, đầu 8X khi nói đến tình yêu đôi lứa sẽ cần một chừng mực ứng xử phù hợp.
Nhưng với thế hệ gen Z, gen Alpha đã có những quan điểm về tình yêu đôi lứa cởi mở, mạnh dạn hơn. Vì thế, cách tiếp cận cần khoa học, phù hợp với lứa tuổi, tránh để lại hệ quả xấu hơn và khiến mối quan hệ giữa cha mẹ và con ngày càng đứt gãy.
Theo chuyên gia, việc giáo dục giới tính cho con cần được thực hiện từ sớm. Ảnh minh họa
Theo tài liệu hướng dẫn của UNESCO (2018) về “Giáo dục giới tính và tình dục toàn diện”: Giai đoạn từ 13 - 17 tuổi, trẻ bắt đầu có biểu hiện về nhu cầu giới và quan hệ tình dục. Theo ThS Hương, phụ huynh có thể lấy đây làm “tham chiếu” để đối chiếu với những biểu hiện của con có đang khác với tâm lý lứa tuổi hay không, từ đó có cách giáo dục phù hợp.
Cũng theo ThS Hương, đa số phụ huynh khó mở lời với con hoặc thường thất bại ngay từ bước giao tiếp, do những câu đầu tiên họ đặt ra thường là “Tại sao con lại làm thế? Con có biết con không được phép làm như vậy không?”. Những câu hỏi như vậy thể hiện sự nôn nóng muốn tìm được câu trả lời và giải quyết thật nhanh vấn đề phụ huynh đang lo lắng.
Tuy nhiên lúc này, phụ huynh cần có những kiến thức về giáo dục giới tính và tâm lý lứa tuổi, đặc biệt là tâm lý, cá tính riêng của con. Chẳng hạn với những trẻ nhạy cảm, có xu hướng phản kháng, chống đối mạnh mẽ, cách nói chuyện của cha mẹ quá cứng rắn sẽ khiến mối quan hệ đứt gãy.
Những câu mở đầu, theo ThS Hương, nên là chia sẻ cho con biết cảm xúc của cha mẹ, chẳng hạn: “Mẹ cảm thấy rất buồn/bất ngờ khi biết tin như vậy. Mẹ chưa hiểu chuyện gì đang xảy ra, con có thể nói cho mẹ được không?”.
Lúc này, đứa trẻ cảm thấy an toàn, được mở lòng và hiểu không phải mẹ đang có nhu cầu tấn công hay cấm đoán mình mà mẹ đang muốn lắng nghe.
“Sau khi có cơ hội để nói chuyện với con, cha mẹ nên nói dựa trên sự tôn trọng. Khi lắng nghe con, mẹ mới biết được nguyên nhân sâu xa, động cơ đằng sau việc làm ấy của trẻ. Mắng chửi trong lúc này sẽ không giải quyết được điều gì cả. Cha mẹ phải trở thành người đồng hành của con”, ThS Hương nói.
Dạy tránh thai có phải là “vẽ đường cho hươu chạy”?
Khi con “phát sinh vấn đề”, nhiều phụ huynh mới bắt đầu lo lắng, băn khoăn “có nên dạy con cách tránh thai hay không, vì như thế khác nào vẽ đường cho hươu chạy”. Tuy nhiên, ThS Bùi Thu Hương cho rằng phụ huynh nên thay đổi suy nghĩ và quan điểm dạy trẻ kiến thức về giáo dục giới tính.
“Dù cha mẹ không dạy, các con cũng có thể tự tìm hiểu được thông qua mạng xã hội, bạn bè hoặc các trang web đen. Nhưng khi trẻ học một cách lén lút và không chính thống, việc giáo dục đã bị giao phó cho những nguồn thông tin độc hại và hậu quả có thể xấu hơn rất nhiều”, ThS Bùi Thu Hương chia sẻ.
Do đó, theo bà Hương, thay vì đợi đến khi sự việc xảy ra mới “chữa cháy”, cha mẹ nên bắt đầu giáo dục giới tính từ sớm, bằng nhiều phương pháp khác nhau với một cách tiếp cận phù hợp với từng độ tuổi, giúp trẻ có đủ kiến thức, kỹ năng và thái độ để phòng tránh.
“Giáo dục giới tính và tình dục toàn diện không khiến trẻ giảm quan hệ tình dục sớm hơn mà giúp trẻ hành động có trách nhiệm và quyết định an toàn hơn. Ngoài ra, giáo dục giới tính không phải chỉ nói về tình dục. Đó là dạy trẻ hiểu chính mình, yêu bản thân, biết nói ‘không’ khi cần, hiểu về giới hạn, đồng thuận. Khi trẻ hiểu được giá trị bản thân, trẻ sẽ biết dừng lại đúng lúc”, ThS Bùi Thu Hương nói.
Mời quý độc giả đọc tiếp bài 3: ‘Nếu con không được hướng dẫn, từ yêu đến quan hệ tình dục là rất gần’
Mẹ chia sẻ bất lực khi con gái lớp 8 'vượt rào' với bạn trai, 700 ý kiến đồng cảm
Phát hiện con gái lớp 8 đi quá giới hạn với bạn trai dù đã ngăn cấm hết mức, một bà mẹ ở Hà Nội bật khóc bất lực, không biết phải làm gì với con.