BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết như trên trong bối cảnh Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An ghi nhận trường hợp trẻ sơ sinh 20 ngày tuổi mắc não mô cầu biến chứng suy hô hấp, sốc nhiễm trùng, theo dõi viêm màng não.
Vi khuẩn não mô cầu cư trú ở vùng hầu họng, lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp, thông qua dịch tiết từ vùng mũi, họng của người bệnh hoặc người khỏe mạnh mang vi khuẩn nhưng không biểu hiện triệu chứng. Đây là nguồn lây khó nhận biết, trẻ không có miễn dịch có thể nhiễm bệnh và trở nặng.
Còn cao điểm bệnh viêm não Nhật Bản thường vào tháng 5-8 hàng năm. Bệnh lây truyền khi muỗi Culex đốt các loài chim hoang dã và gia súc như heo, bò, ngựa... mang mầm bệnh, sau đó đốt người. Muỗi này thường sinh sống ở vùng nông thôn, chuồng trại, sinh sôi mạnh vào mùa hè.
Theo bác sĩ Chính, bệnh do não mô cầu có thể gặp ở mọi đối tượng, trong đó hai nhóm có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất là nhóm trẻ dưới 5 tuổi và thanh thiếu niên. Viêm não Nhật Bản có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi, phổ biến nhất là ở trẻ dưới 15 tuổi. Các bệnh đều để lại các di chứng về vận động và thần kinh như điếc, liệt, rối loạn tâm thần, rối loạn vận động, giảm khả năng giao tiếp, tỷ lệ tử vong cao.
Ở giai đoạn đầu, cả não mô cầu và viêm não Nhật Bản đều có biểu hiện giống cảm cúm thông thường như sốt, mệt mỏi, đau đầu, buồn nôn. Do đó, nhiều phụ huynh chủ quan, tự mua thuốc theo các triệu chứng cho con uống, khi bệnh trở nặng mới đưa đến bệnh viện, tăng nguy cơ biến chứng.
Sau 1-2 ngày sốt, viêm não Nhật Bản có thể tiến triển nhanh sang giai đoạn viêm não với các biểu hiện nặng như rối loạn tri giác, co giật, hôn mê, liệt chi hoặc liệt dây thần kinh sọ. Còn não mô cầu khiến người bệnh xuất hiện tử ban, lạnh tay chân, cứng cổ, sợ ánh sáng. Bệnh nhân co giật, mê sảng, mất ý thức, tử vong có thể chỉ trong 24 giờ.
Do đó, bác sĩ Chính khuyên phụ huynh đưa trẻ đi khám tại cơ sở y tế khi các triệu chứng không cải thiện sau 1-2 ngày hoặc có dấu hiệu bất thường như co giật, li bì, phát ban, cứng cổ.
Để phòng bệnh, bác sĩ khuyến cáo phụ huynh hướng dẫn và cùng trẻ thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân hằng ngày, gồm: rửa tay bằng xà phòng, đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, súc miệng và vệ sinh mũi họng bằng dung dịch sát khuẩn. Nhà cửa, trường lớp, khu vực sinh hoạt của trẻ cần được vệ sinh sạch, thông thoáng, để hạn chế mầm bệnh phát sinh.
Gia đình tăng đề kháng cho trẻ bằng chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng, cho trẻ ngủ đủ giấc, vận động phù hợp với lứa tuổi, không nên bỏ sót hoặc trì hoãn lịch tiêm các loại vaccine phòng bệnh cần thiết.
Hiện Việt Nam có ba loại vaccine phòng viêm não Nhật Bản. Trong đó, mũi Jevax (Việt Nam) có trong tiêm chủng mở rộng, tiêm cho trẻ nhỏ. Loại Jevax, Jeev (Ấn Độ) và Imojev (Thái Lan) có trong tiêm chủng dịch vụ.
Trong đó, mũi Jevax tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi, gồm ba mũi cơ bản và nhắc lại mỗi ba năm. Jeev chỉ định cho người 1-49 tuổi, tiêm hai mũi cơ bản, lịch nhắc tùy theo dịch tễ và khuyến cáo từng nước. Imojev tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi; trẻ dưới 18 tuổi tiêm hai mũi cách nhau một năm, người từ 18 tuổi trở lên chỉ cần một mũi duy nhất.
Còn vaccine phòng não mô cầu chỉ cung cấp trong tiêm chủng dịch vụ, với ba loại vaccine gồm: mũi phòng não mô cầu thế hệ mới nhóm B (Bexsero - Italy) tiêm từ 2 tháng đến 50 tuổi, nhóm BC (VA-Mengoc-BC - Cuba) tiêm từ 6 tháng đến 45 tuổi, nhóm ACYW-135 (Menactra - Mỹ) tiêm từ 9 tháng đến 55 tuổi. Do vaccine không tạo miễn dịch chéo, trẻ cần tiêm đầy đủ các loại vaccine để phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu.
Anh Ninh