Ý kiến được TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98, đưa ra tại tọa đàm khoa học góp ý dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết này, do Hội đồng tư vấn triển khai nghị quyết 98 TP HCM và Viện Nghiên cứu phát triển thành phố phối hợp tổ chức, chiều 3/9.
Nghị quyết 98 cho phép TP HCM thí điểm một số cơ chế đặc thù, trong đó được chọn nhà đầu tư chiến lược cho một số ngành, nghề, dự án đặc biệt. Ví dụ các lĩnh vực ưu tiên như xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo, R&D, chuyển giao công nghệ cao trong IT, công nghệ sinh học, tự động hóa, vật liệu mới, năng lượng sạch với vốn đầu tư từ 3.000 tỷ đồng trở lên. Công nghiệp mạch tích hợp bán dẫn, linh kiện vi mạch (IC), điện tử linh hoạt (PE), chip, pin công nghệ mới, vật liệu mới, năng lượng sạch... cần vốn đầu tư từ 30.000 tỷ đồng trở lên; Dự án xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ...
Theo TS Trần Du Lịch, sau hơn hai năm, thành phố chưa thu hút được nhà đầu tư chiến lược nào. Ông ví dụ dự án Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, vướng mắc đối với dự án này là khoản 7, Điều 7 của Nghị quyết này về trình tự, thủ tục đăng ký, lựa chọn nhà đầu tư chiến lược. "Nhà đầu tư chiến lược mà thành phố xem xét năng lực rồi mời về nhưng lại trải qua hàng loạt thủ tục, phải tổ chức đấu thầu thì không ai muốn tới", ông nói.
Do đó, ở lần sửa đổi này, Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98 cho rằng cần phải tìm cách tháo gỡ, nới tiêu chí để thu hút nhà đầu tư chiến lược chứ không phải "tìm cách trói thêm như dự thảo đang đề xuất".
Dự thảo sửa đổi một số điều của Nghị quyết 98 đề xuất bổ sung danh mục ngành nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược với từng lĩnh vực và tổng mức đầu tư tối thiểu. Ví dụ đầu tư đường sắt đô thị ven sông Sài Gòn có quy mô vốn từ 6.000 tỷ đồng; khu đô thị hỗn hợp có vốn từ 50.000 tỷ đồng; khách sạn, khu du lịch, nghỉ dưỡng cao cấp và vui chơi giải trí tổng hợp có sân golf, casino vốn từ 35.000 tỷ đồng... Ngoài ra, nhà đầu tư còn phải đáp ứng yêu cầu về vốn chủ sở hữu tối thiểu từ 15% tổng mức đầu tư dự án và có kinh nghiệm triển khai những dự án tương tự.
Theo TS Trần Du Lịch, tiêu chí "có kinh nghiệm đầu tư dự án trong lĩnh vực tương tự" là điều kiện khắt khe hơn quy định hiện hành và sẽ loại doanh nghiệp Việt Nam khỏi các dự án lớn ví dụ đường sắt đô thị, cao tốc Bắc Nam... "Việt Nam chưa có ngành công nghiệp đường sắt đô thị thì làm sao doanh nghiệp Việt đạt được tiêu chí từng làm những công trình tương tự để đáp ứng được tiêu chí trở thành nhà đầu tư chiến lược của thành phố", ông Lịch nói.
Chuyên gia nói nếu chiếu theo tiêu chí này thì Vingroup không thể đạt được điều kiện để trở thành nhà đầu tư chiến lược làm đường sắt đô thị trong khi thực tế họ có đủ khả năng, tiềm lực để làm. Nếu vẫn giữ tiêu chí "từng thực hiện dự án tương tự" thì chỉ nhà đầu tư nước ngoài mới đáp ứng được, không phù hợp mục tiêu phát triển doanh nghiệp nội. Vì vậy cần tính toán các tiêu chí phù hợp để thu hút các nhà đầu tư chiến lược vào các dự án của thành phố.
PGS.TS Vũ Anh Tuấn, Trường đại học Việt Đức, lại cho rằng nếu nhà đầu tư mới toanh tham gia mà chưa có kinh nghiệm thực hiện dự án nào thì "khá nguy hiểm". Theo ông, các tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư chiến lược cần xét đến năng lực quản trị là đặc biệt quan trọng, nhà đầu tư phải có đội ngũ chuyên gia về lĩnh vực muốn đầu tư. Nhà đầu tư còn cần có các cam kết đồng hành, đầu tư lâu dài, kế hoạch phát triển dự án tổng thể, cam kết chia sẻ lợi ích với cộng đồng...
Ngoài ra, theo chuyên gia chỉ xét đến yếu tố vốn để lựa chọn nhà đầu tư chiến lược thì chưa đủ, ông Tuấn cho rằng nhà đầu tư chiến lược cần các điều kiện như đủ năng lực tài chính như vốn chủ sở hữu chiếm khoảng 20-30% vốn dự án, lịch sử tín dụng ít nhất trong 3 năm không có nợ xấu. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cần chứng minh khả năng huy động vốn; kinh nghiệm và hồ sơ thực hiện, hồ sơ triển khai.
Trong khi đó, PGS.TS Trần Hoàng Ngân cho rằng các quy định về nhà đầu tư chiến lược cần thuận lợi nhất bằng cách giao quyền cho HĐND, UBND TP HCM. "Đừng đặt ra các tiêu chí rồi làm khó chính mình", ông nói.
Theo ông Ngân, các địa phương đều trông chờ thành phố thí điểm làm trước để làm theo. TP HCM không chỉ đóng góp ngân sách mà còn tạo ý tưởng luật hóa cho cả nước. Với quy mô dân số 14 triệu người, GRDP cuối năm 2025 dự kiến khoảng 123 tỷ USD, chiếm 25% GDP cả nước, thành phố có vai trò quan trọng trong mục tiêu đưa đất nước phát triển trong giai đoạn mới. Do đó, TP HCM nên mạnh dạn kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội cơ chế phù hợp, tương thích với mục tiêu này.
Nghị quyết 98 hiệu lực ngày 1/8/2023, thay thế Nghị quyết 54, cho phép thành phố 44 cơ chế, chính sách đặc thù nhiều lĩnh vực như đầu tư hạ tầng, tài chính ngân sách, xây dựng - quy hoạch, thu hút nhà đầu tư chiến lược, tổ chức bộ máy... Khi TP HCM sáp nhập với Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu, các chính sách này sẽ tiếp tục thực hiện cho thành phố mới và đề xuất điều chỉnh phù hợp với điều kiện mới. Dự kiến, Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98 sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp dự kiến diễn ra vào tháng 10.
Lê Tuyết