Theo cáo trạng của VKSND Tối cao, bà Lê Thúy Hằng, cựu Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC), bị truy tố về hai tội Tham ô tài sản và Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.
=>> Danh sách 16 bị can
Bà bị cáo buộc có bốn sai phạm chính: chèn vàng nguyên liệu vào sản xuất chui vàng miếng, nhẫn SJC; "ăn bớt" vàng khi gia công vàng móp méo cho Ngân hàng Nhà nước; găm vàng bình ổn giá bán ra ngoài với giá cao; tự tạo khoản lỗ khống để chiếm đoạt tài sản trong phạm vi quản lý.
Theo cáo trạng, mọi thủ đoạn do bà Hằng "đạo diễn", dưới sự thực hành giúp sức của các bị cáo là nhân viên cấp dưới tại Phòng kinh doanh vàng SJC; SJC chi nhánh Miền Trung, Hải Phòng; Xưởng vàng thuộc Xí nghiệp nữ trang Tân Thuận.
Cụ thể, cựu tổng giám đốc SJC đã tham ô tài sản khi gia công vàng miếng và chỉ đạo "mua vàng giá thấp, bán giá cao" tạo khoản lỗ khống. Bà cùng đồng phạm chiếm đoạt 23,2 tỷ đồng.
Ngoài ra, bà Hằng còn lợi dụng chức vụ để chỉ đạo chèn vàng nguyên liệu mua từ bên ngoài vào sản xuất 6.255 lượng vàng miếng SJC, 11.503 lượng vàng nhẫn và tuồn vàng bình ổn giá ra ngoài, gây thiệt hại cho Nhà nước 95,7 tỷ đồng.
Bà Hằng, 55 tuổi, giữ cương vị Tổng giám đốc SJC từ tháng 12/2019. Từ năm 2012, SJC được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chọn là thương hiệu vàng miếng quốc gia, vì chiếm gần 97% giao dịch trên thị trường. SJC không được nhập, dập vàng miếng, chỉ được NHNN giao sản xuất, gia công lại vàng miếng SJC móp méo, sản xuất vàng nhẫn SJC, bán vàng miếng SJC bình ổn giá, chủ động xác định giá vàng miếng.
Giữa tháng 5/2024, giữa lúc giá vàng trong nước liên tục biến động, tại họp báo thường kỳ về kinh tế, xã hội TP HCM, bà Hằng nói "độc quyền vàng miếng không mang lại lợi ích cho SJC, thậm chí doanh nghiệp còn bị mang tiếng là trục lợi" nên đề xuất "bỏ độc quyền vàng miếng". Bà cũng kiến nghị cho phép doanh nghiệp được nhập khẩu vàng để có nguồn nguyên liệu nhằm tránh tình trạng nhức nhối về nhập lậu vàng.
Đúng bốn tháng sau đó, bà bị bắt để điều tra cáo buộc ban đầu là Tham ô tài sản, trong đó có sai phạm liên quan lợi dụng thế độc quyền để chiếm hưởng cá nhân. Cùng lúc này, NHNN đồng loại thanh tra SJC cùng 3 doanh nghiệp khác và 2 ngân hàng liên quan các hoạt động kinh doanh vàng.
Một năm sau, kết luận thanh tra chỉ ra nhiều sai phạm tại SJC, cho rằng giá vàng bị phụ thuộc vào quyết định của một cá nhân là Tổng giám đốc Hằng. Giá mua bán vàng tại SJC do bà này quyết định và chỉ đạo trực tiếp. Từ đó dẫn đến rủi ro trong việc xác định giá vàng trên thị trường do SJC là đơn vị chiếm thị phần lớn.
Lợi dụng thế độc quyền để gian lận trong gia công vàng miếng
Cáo trạng xác định, tháng 5/2024, NHNN có chủ trương giao SJC gia công 10 tấn vàng miếng từ nguồn vàng nguyên liệu của đơn vị. Vì thế, bà Hằng ký văn bản gửi NHNN báo giá gia công với 4 mức chi phí theo số lượng vàng sản xuất hàng ngày, từ 141.631 đồng đến 202.881 đồng một sản phẩm. Trong đó định mức hao hụt vàng cho sản xuất vàng miếng số lượng từ 1001 sản phẩm trở lên là 0,0005 chỉ/sản phẩm, tương đương 40.000 đồng/sản phẩm.
Để có cơ sở báo giá như trên, bà Hằng đã chỉ đạo cấp dưới soạn thảo tờ trình định mức hao hụt cho các sản phẩm vàng miếng SJC và để lùi ngày đến 3 năm.
Dựa vào các tài liệu do Công ty SJC cung cấp, Vụ Tài chính kế toán NHNN đã thẩm định giá gia công. Từ đó xác định đơn giá gia công vàng miếng SJC năm 2024 là 148.057 đồng/lượng, trong đó chi phí hao hụt là 16.532 đồng/lượng.
Giữa năm 2024, NHNN hai lần giao cho Công ty SJC tổng 10 tấn vàng nguyên liệu, tương đương 266.666 lượng để gia công vàng miếng loại một lượng.
Trước khi bắt tay vào gia công, người đứng đầu SJC chỉ đạo áp dụng định mức hao hụt vàng là 0,0005 chỉ/sản phẩm. Trần Tấn Phát (Phó giám đốc xưởng vàng thuộc Xí nghiệp nữ trang Tân Thuận) được quản lý, tổng hợp số vàng hao hụt, dôi dư để đưa lại cho bà Hằng.
Để áp dụng định mức này, Xưởng vàng thuộc Xí nghiệp nữ trang Tân Thuận soạn tờ trình, đề nghị SJC cấp vàng nguyên liệu để bù vào hao hụt trong quá trình gia công. Sau khi được bà Hằng phê duyệt, trong hai đợt sản xuất, Công ty SJC đã cấp cho Xưởng vàng tổng cộng 133,333 lượng vàng 99,99%.
Quá trình sản xuất, hàng ngày căn cứ vào số vàng hao hụt thực tế, tổ trưởng nấu vàng Đoàn Lê Thanh tính toán, lấy ra phần vàng hao hụt dôi dư đưa cho Phát, tổng 91 lượng. Cuối mỗi đợt, Phát chuyển số vàng trên cho Xưởng để sản xuất thành vàng nhẫn SJC loại 5 chỉ, rồi đưa lại cho bà Hằng chứ không nộp về Công ty SJC.
Căn cứ giá vàng nhẫn SJC mua vào thấp nhất ngày 31/8/2024 đã niêm yết là 77,3 triệu đồng/lượng thì tổng số 91 lượng vàng nhẫn SJC trị giá 7 tỷ đồng, cáo trạng nêu.
Chiếm đoạt gần 5 lượng vàng sau khi quét đãi nhà xưởng
Sau khi kết thúc hai đợt gia công vàng miếng cho NHNN, Xưởng vàng thực hiện quét đãi nhà xưởng định kỳ và thu hồi được 4,8521 lượng vàng 99,99%. Để nộp lại Công ty SJC số vàng hao hụt và thu hồi khi quét xưởng định kỳ từ tháng 9/2023 đến tháng 8/2024, Phát đưa số liệu vàng thu được để kế toán Mai Thanh Quang lập báo cáo tổng hợp.
Tuy nhiên, Phát sử dụng 13 lượng vàng đã giữ lại để nộp hao hụt trong 2 đợt gia công vàng cho NHNN và 4,8521 lượng vàng khi quét xưởng (tổng 17,852 lượng) để đưa cho thủ kho nấu thành 3 cục vàng nhỏ. Nấu xong, Phát không nộp 3 cục vàng trên cho Công ty SJC theo quy định mà lại đưa cho bà Hằng.
Nhận số vàng này, bà Hằng đưa cho nhân viên để bán cho Phòng kinh doanh nữ trang sỉ của Công ty SJC, thu về 1,3 tỷ đồng, cáo trạng nêu.
Theo VKS, bà Hằng với cương vị Tổng giám đốc Công ty SJC có nhiệm vụ trực tiếp điều hành toàn bộ hoạt động và trách nhiệm quản lý tài sản của Công ty và Xưởng vàng thuộc Xí nghiệp nữ trang Tân Thuận. Thế nhưng bà đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chỉ đạo cấp dưới lập tờ trình khống nhằm nâng định mức hao hụt trong gia công vàng miếng từ 0,00007 chỉ/sản phẩm thành 0,0005 chỉ.
Kết thúc hai đợt gia công, bà Hằng báo cáo NHNN tổng số vàng hao hụt trong quá trình gia công hết 133,333 lượng vàng. NHNN sau đó đã thanh toán toàn bộ số tiền gia công là gần 40 tỷ cho Công ty SJC.
Tổng cộng trong vụ án, bà Hằng gây thiệt hại cho tài sản Nhà nước 95,7 tỷ đồng và hưởng lợi cá nhân 73,5 tỷ đồng.
Quá trình điều tra, truy tố, nhà chức trách thu 429,55 lượng và 1.095,88 gam vàng; 28,4 tỷ đồng các bị can, người liên quan nộp. Công an cũng kê biên 6 bất động sản của bà Hằng, hai căn hộ chung cư của Phát.
Phạm Dự