Ông Cao Xuân Thạo, Trưởng ban Công tác xã hội Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, trả lời VnExpress về công tác huy động, phân bổ nguồn lực hỗ trợ sau bão Matmo.
- Đến nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiếp nhận nhu cầu cứu trợ của các địa phương thiệt hại thế nào?
- Mặt trận theo dõi, nắm tình hình thiệt hại địa phương qua nhiều kênh, từ báo cáo hệ thống ngành học, kiểm tra trực tiếp, song thường căn cứ báo cáo đánh giá thiệt hại từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Qua theo dõi và đi thực tế, tôi thấy mỗi địa phương chịu thiệt hại mức độ khác nhau. Nếu như bão Yagi năm 2024 tàn phá các tỉnh miền Bắc tập trung một thời điểm thì năm nay bão chồng bão, liên tiếp thời gian dài, miền Trung ra Bắc đều hứng chịu. Nhiều địa bàn trước đây chưa bị ảnh hưởng nặng thì nay chịu thiên tai vừa sâu vừa rộng, như TP Thái Nguyên cũ, Cao Bằng, Bắc Giang cũ.
Người dân trở tay không kịp, kể cả những gia đình có điều kiện ở thành phố. Nhà cửa ngập lút tầng một mấp mé tầng hai, tivi, tủ lạnh ôtô ngâm trong nước lũ. Nhu cầu hỗ trợ của người dân rất đa dạng. Trước, trong và sau lũ, các hộ đều cần đồ thiết yếu, nước uống, quần áo, đồ dùng sinh hoạt hằng ngày.
Sau khi nước rút, về lâu dài cần tiền mặt mua sắm lại đồ dùng sinh hoạt, công cụ sản xuất để tái thiết cuộc sống. Song qua khảo sát, Mặt trận thấy nặng nhất là các trường học khi lũ rút, bàn ghế, đồ dùng dạy học hư hại, cần hỗ trợ sớm để học sinh trở lại trường.
- Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tiếp nhận được bao nhiêu tiền và dự kiến phân bổ thế nào?
- Tổng kinh phí các đơn vị, cá nhân, tổ chức ủng hộ qua Mặt trận Tổ quốc Trung ương đến nay hơn 1.000 tỷ đồng. Khoảng 10% đơn vị đã đăng ký ủng hộ, song còn thực hiện quy trình vận động, tập hợp các nguồn nên chưa kịp chuyển tiền.
Mặt trận tiếp nhận đến đâu phân bổ đến đấy, hiện đã giải ngân khoảng 80% số tiền nhận được. Trước mắt, chúng tôi ưu tiên hỗ trợ các hộ có người bị chết, nhà đổ sập hoàn toàn, nhà hư hỏng nặng; các trường mầm non, tiểu học mua trang thiết bị để học sinh trở lại trường.
- Các hình thức tiếp nhận ủng hộ năm nay có gì khác biệt so với trước?
- Kế thừa kinh nghiệm vận động sau bão Yagi năm 2024, Mặt trận tiếp tục công khai danh sách sao kê để người ủng hộ nắm được. Sao kê rõ ràng từng đợt từ bước đăng ký, kết quả ủng hộ đến phân bổ về địa phương và công khai trên website Mặt trận lẫn phương tiện đại chúng. Đến giờ phút này, chúng tôi chưa thấy có thắc mắc, kiến nghị liên quan đến các khoản tiền ủng hộ.
Năm nay, Mặt trận sử dụng cả hai hình thức bao gồm nhóm các tài khoản công khai và các tài khoản không công khai. Xuất phát từ thực tiễn năm 2024, khi công khai sao kê thì một số cá nhân bày tỏ nguyện vọng giữ kín danh tính và chỉ muốn âm thầm ủng hộ. Điều bất ngờ là đến nay có khoảng 40% số tiền nhận được đến từ các tài khoản không công khai.
Với đơn vị ủng hộ số tiền lớn mà có nguồn lực, hệ thống, chúng tôi khuyến khích tới tận địa phương để khảo sát và trao trực tiếp. Cán bộ Mặt trận ở cấp xã và Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư sẽ phối hợp đi cùng rà soát thiệt hại, xác nhận đúng người đúng tiêu chí thì trao tiền tận tay. Đơn cử như gói hỗ trợ 500 tỷ đồng của Quỹ Thiện tâm (Vingroup), theo cách làm này đến nay đã hỗ trợ cho trên 7.500 hộ gia đình chịu ảnh hưởng.
Tiền chuyển vào tài khoản Mặt trận vẫn sẽ đến tay người dân song qua tỉnh, xuống xã giải ngân sẽ tốn thêm một khoảng thời gian, trong khi cứu trợ bão lũ rất cấp bách.
- Cơ chế giám sát được thực hiện thế nào để đảm bảo nguồn hỗ trợ đến đúng người, đúng nơi, không bỏ sót nhưng cũng không dồn về một chỗ?
- Nguồn tiền được phân bổ căn cứ trên thống kê thiệt hại từ các địa phương. Mặt trận cũng như các cấp chính quyền nhận thức rất rõ yêu cầu về sự công bằng, khách quan trong cứu trợ nên danh sách hỗ trợ sẽ được niêm yết công khai ở từng thôn, xóm thay vì chỉ đến cấp xã như trước đây. Thôn xóm sau sáp nhập số lượng đông, địa bàn rộng lại xa nhau. Công khai để cộng đồng cư dân giám sát xem có đúng không và phản hồi lại thông tin là cách tốt nhất. Hơn ai hết, người dân quan sát rất rõ việc này, nhà nào nhiều hơn, ít hơn nhân dân đều biết.
Mặt trận tìm mọi cách cân đối để mọi nguồn lực hỗ trợ được phân bổ đều, tránh tình trạng "nước chảy chỗ trũng" nơi quá nhiều, hoặc bỏ qua địa bàn khó khăn. Trong đó, hộ nghèo, neo đơn sẽ được rà soát trước để đảm bảo không bỏ sót. Chính quyền hai cấp nên quy trình hỗ trợ nhanh hơn, nhưng cán bộ địa bàn vất vả hơn, đặc biệt nhiều nơi khi chòm xóm chia cắt vì nước lũ, mất điện. Những nơi này đều có hỗ trợ cấp bách, sau đó hệ thống sẽ kê khai và đánh giá lại. Khâu này cũng rất kỳ công, có thể kéo dài hàng tháng sau thiên tai.
- Ông đánh giá thế nào về các kênh hỗ trợ tự phát hội nhóm thiện nguyện vẫn đang đổ về miền Bắc?
- Sự hỗ trợ nào cũng đáng quý, thể hiện tinh thần tương thân tương ái của người Việt Nam lúc hoạn nạn. Khi cấp bách cũng không tránh khỏi có những nơi thuận đường, nhiều thông tin thì các đoàn đến đông, nhưng về cơ bản địa phương đều có sự điều tiết về thôn xóm, hộ gia đình.
Nhưng như đã nói, nhu cầu cần hỗ trợ của người dân đa dạng, không khéo thì cái cần không có mà cái đã đủ lại vẫn mang tới. Các đoàn nên liên hệ với chính quyền, Ban chỉ đạo công tác cứu trợ, Mặt trận, các đoàn thể địa phương để nắm rõ nhu cầu, điều phối nguồn lực hợp lý để tránh lãng phí.
Những ngày cấp bách đã qua, giờ bước sang khôi phục và tái thiết. Người dân chịu thiệt hại vẫn cần hỗ trợ, song thức ăn hàng ngày như bánh mì, mì tôm không còn là cái hàng đầu nữa, họ cần công cụ, mua con giống, cây trồng để tái sản xuất, tiền mặt để sửa nhà... Các đoàn thiện nguyện có thể căn cứ vào nhu cầu thực tiễn để có phương thức hỗ trợ hiệu quả hơn.
- Thiên tai năm sau cực đoan hơn năm trước trong khi sự ủng hộ có thể không kéo dài được mãi. Mặt trận có khuyến nghị gì với Chính phủ, địa phương để giúp người dân thích ứng tốt hơn?
- Thực tế chính sách ứng phó với thiên tai thì Chính phủ, các cấp ngành, địa phương đang khá quyết liệt rồi. Người dân cần nâng cao khả năng thích ứng, tự phòng tránh để hạn chế rủi ro mức thấp nhất vì đa phần vùng thiệt hại là những nơi không ngờ tới. Trong xây dựng đê điều, thoát nước, công trình đều phải tính đến yếu tố ứng phó biến đổi khí hậu.
Khi nào đất nước khó khăn, đồng bào vẫn còn gặp thiên tai, sự cố thì Mặt trận vẫn sẽ là nhịp cầu nối vận động ủng hộ. Không đơn thuần chỉ là chuyển tiền vào tài khoản mà khơi dậy sức mạnh đoàn kết của hàng triệu người, cùng chia sẻ để vượt khó khăn.
Người dân ủng hộ đồng bào bão lụt quyên góp trực tiếp tại địa chỉ: Cơ quan Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, số 46, phố Tràng Thi (Phường Cửa Nam, TP Hà Nội); đường dây nóng: 0984242025; 0933026868; 0786675133; 0983218721; 0819889888.
Hoặc gửi đến các tài khoản ngân hàng tiếp nhận tại đây.
Hoàng Phương
Quỹ Hy vọng - báo VnExpress mở chiến dịch "Cùng đồng bào vượt lũ" nhằm hỗ trợ người dân vượt lên nghịch cảnh thiên tai, tái thiết các trường học bị thiệt hại. Mọi đóng góp của bạn xin ủng hộ tại đây.