Không phải nghĩ, chỉ cần làm, đó là cách Robert Lewandowski giải thích về công thức ghi bàn của anh. "Đầu tiên là niềm tin", anh nói với The Times. "Tôi luôn tin quả bóng sẽ tìm đến mình. Khi bóng đến, tôi phải vượt qua đối thủ, vì vậy tôi cần nhanh hơn họ, như một phản xạ. Và thứ ba, tôi phải khôn ngoan hơn, như bật chế độ tự động. Đó là tất cả những gì tôi làm".
Nhanh hơn, thông minh hơn và tràn trề niềm tin, tất cả đã biến Lewandowski thành một trong những chân sút hay nhất bóng đá thời hiện đại. Những con số thống kê về anh chưa từng được đề cập đủ. Lewandowski đã ghi hơn 20 bàn thắng mỗi mùa ở cấp CLB trong 14 mùa liên tiếp, và tám mùa trong số đó, con số vượt mốc 40 bàn. Nếu không có Cristiano Ronaldo và Lionel Messi, "Lewy" có lẽ đã là tiền đạo xuất sắc trong hai thập kỷ qua, là chân sút hàng đầu trong lịch sử Champions League và các giải đấu lớn nhất châu Âu.
Theo danh sách mọi thời của Liên đoàn Thống kê và Lịch sử Bóng đá Quốc tế, chân sút Ba Lan đứng thứ bảy với 675 bàn trong sự nghiệp, chỉ sau Ronaldo, Messi, Pele, Romario, Ferenc Puskas và Josef Bican. Năm 2015 khi còn khoác áo Bayern Munich, anh từng ghi đến năm bàn chỉ trong chín phút của một trận đấu.
Ở tuổi 37 và đang trong năm cuối theo hợp đồng với Barca, Lewandowski đã trải qua hành trình 23 năm sự nghiệp và hướng tới mùa thứ 15 tại Champions League. Tối 18/9, Barca sẽ hành quân đến St James’ Park đối đầu Newcastle, CLB từng giữ một vị trí đặc biệt trong tuổi thơ của anh. "Khi còn nhỏ, tôi nhớ mình có chiếc áo Newcastle với số 9 của Shearer trên lưng", anh nói. "Đó là món quà từ gia đình, và tôi thường xuyên mặc nó vì lúc đó Shearer đang thời đỉnh cao". Anh giơ tay lên, nở nụ cười. "Tất nhiên, tôi cũng bắt chước kiểu ăn mừng của anh ấy, rất độc đáo".
Là một trong những ứng viên vô địch Champions League mùa này, Barca từng bị Inter Milan vượt qua trong trận bán kết nghẹt thở mùa trước. Lewandowski khẳng định đội nhà sẽ khôn ngoan hơn trong mùa này, và anh cũng tin rằng nếu vào chung kết mùa trước, Barca có thể đánh bại PSG. "Tôi nghĩ nếu chúng tôi vào chung kết, chúng tôi đã có cơ hội lớn để vô địch Champions League", anh chia sẻ. "Nhưng đó là bóng đá. Bạn có thể bỏ lỡ bước cuối cùng".
Lewandowski cũng không cho rằng các đội bóng chi tiêu lớn ở Ngoại hạng Anh như Liverpool, Man City, Arsenal hay Chelsea là những đối thủ đáng gờm nhất. "Họ cũng nằm trong nhóm ứng viên, nhưng đừng quên Real Madrid, Barca, PSG... Ở Ngoại hạng Anh, họ chi rất nhiều tiền. Bạn thấy những cầu thủ được mua với giá khủng dù chưa có nổi một mùa giải tốt. Một CLB Anh có thể sẵn sàng trả 70 hay 80 triệu USD để mua về một cầu thủ trẻ ghi khoảng 10 bàn trong sáu tháng. Trong khi ngày trước, để có mức giá đó, một cầu thủ phải đạt thành tựu rõ rệt. Chẳng ai biết liệu số tiền được bỏ ra ấy có mang lại chất lượng như kỳ vọng không".
Lewandowski từng hai lần cân nhắc chuyển đến Anh. Năm 2010, anh gặp Sam Allardyce, khi đó là HLV của Blackburn Rovers, và dự định đến thăm trung tâm tập luyện, dù anh nói đó chỉ là chuyến thăm dò và cuối cùng chọn Borussia Dortmund. Cơ hội thực sự đến vào 2012, khi Sir Alex Ferguson gọi điện mời anh gia nhập Man Utd, chỉ vài tuần trước khi "Quỷ đỏ" ký hợp đồng với Robin van Persie từ Arsenal.
"Tôi nhớ đó là giờ nghỉ giữa hai hiệp trong một trận giao hữu của Dortmund ở giai đoạn tiền mùa giải", Lewandowski hồi tưởng. "Tôi nhận được cuộc điện thoại từ Ferguson và gọi lại cho ông ấy. Khi Sir Alex bắt đầu nói, giọng nói của ông ấy làm tôi hoang mang, bối rối vì rất khó nghe. Tôi phải tập trung lắm mới hiểu được. Tôi cứ trả lời đại, kiểu 'vâng, tất nhiên, tất nhiên', vờ như hiểu hết, nhưng thực ra chẳng hiểu gì. Tôi nói đồng ý và đã rất gần với việc gia nhập Man Utd. Nhưng Dortmund nói họ không thể bán tôi. Đó không phải thời điểm phù hợp".
Nếu định mệnh đưa hai con người này đến với nhau, Ferguson có lẽ sẽ là một trong danh sách những HLV xuất sắc mà Lewandowski từng làm việc, gồm nhiều tên tuổi lớn của bóng đá hiện đại: Jurgen Klopp (Dortmund), Pep Guardiola, Carlo Ancelotti, Hansi Flick và Julian Nagelsmann (đều ở Bayern). Tại Barca, anh từng được dẫn dắt bởi Xavi và giờ là Flick một lần nữa. Trong cuốn sổ tay được đưa cho mình, Lewandowski ghi lại những phẩm chất của từng người, kết hợp thành "HLV trong mơ". Guardiola là chiến thuật, Flick là quản trị nhân sự, Klopp với những bài phát biểu truyền cảm hứng và Ancelotti là người của những trận cầu lớn. Chỉ khi chọn người ăn mặc đẹp nhất, anh mới đắn đo và cuối cùng chọn Nagelsmann.
Sau bốn năm tỏa sáng ở Dortmund, Lewandowski gia nhập và chơi trong tám năm ở Bayern, nơi anh ghi 238 bàn sau 253 trận tại Bundesliga. Tại Barca, anh cũng trở thành nhân tố không thể thiếu trên hàng công, bất chấp những tranh cãi về tuổi tác và khả năng hỗ trợ pressing. Cuối tuần qua, dù chỉ vào sân từ ghế dự bị, tiền đạo 37 tuổi liền lập cú đúp trước Valencia, cho người đá chính và trẻ trung hơn là Ferran Torres thấy một số 9 cần làm gì.
Đồng thời, "Lewy" còn là người đàn anh dẫn lối cho lứa tài năng trẻ mới của Barca, gồm Pedri (22 tuổi), Gavi (21), Alejandro Balde (21), Marc Casado (21), Pau Cubarsí (18) và tất nhiên là Lamine Yamal (18), một trong các ứng viên hàng đầu cho Quả Bóng Vàng 2025. "Tôi thấy ngay tố chất của một cầu thủ hàng đầu thế giới từ buổi tập đầu tiên, khi Lamine mới 15 tuổi", Lewandowski nhớ lại. "Đó là cuối mùa giải và một số cầu thủ đang thử việc. Cậu ấy đối đầu với một hậu vệ trái dày dạn kinh nghiệm và làm bất cứ điều gì mình muốn. Tôi đã thấy nhiều cầu thủ giỏi, nhưng họ cần thời gian. Với Lamine, tôi thấy thời tới cản không kịp. Tôi chưa từng thấy một tài năng nào như vậy ở độ tuổi đó".
Nhưng Lewandowski không tô vẽ mọi thứ. Khoảng cách thế hệ giữa anh và các "đàn em" ở Barca là thực tế. Anh gia nhập đội chủ sân Camp Nou năm 2022 sau sự ra đi của Lionel Messi và thừa nhận việc hòa nhập với các cầu thủ trẻ là một thách thức. "Tôi đến từ một thế hệ khác và phải học cách, không phải nghĩ như một thiếu niên, mà là làm sao để khai thác tối đa những gì họ có", anh tâm sự. "Tôi đã gắn với bóng đá bốn thập kỷ, nên khi so sánh họ với không chỉ thế hệ của tôi mà cả thế hệ trước đó – thời điểm tôi bắt đầu, mọi thứ hoàn toàn khác".
"Như việc hét lên từng là cách để thúc đẩy mọi người. Bây giờ, nếu bạn hét quá nhiều, thế hệ này phản ứng không giống trước. Không phải kiểu 'bây giờ tôi sẽ chứng minh là cậu sai'. Không, giờ bạn phải giải thích theo cách khác. Bạn phải trò chuyện nhiều hơn. Họ không thích bị hét vào mặt. Giờ bạn phải chú ý hơn đến khía cạnh tâm lý. Không chỉ riêng gì với giới cầu thủ, mà là với cả thế hệ này. Tôi không muốn chống lại dòng chảy đó và phải học cách thích nghi".
Không bảo thủ và không ngại thay đổi giúp Lewandowski không bị cái tôi chi phối, dù anh tin rằng thế hệ những ngôi sao kỳ cựu hiện nay của bóng đá, như Messi 38 tuổi, Ronaldo 40 tuổi, Luka Modric 40 tuổi, Mohamed Salah 33 tuổi, và Kevin De Bruyne 34 tuổi, cùng với anh, sẽ là những người cuối cùng còn có thể tỏa sáng khi đã ngoài 30.
Khi được hỏi về lời khuyên dành cho Yamal, Lewandowski nói: "Thách thức lớn đối với cậu ấy không phải năm tới hay năm sau nữa, mà là ba năm hoặc thậm chí lâu hơn, để tâm trí luôn giữ được khát khao. Đó không phải lỗi của Lamine, bởi thế giới ngày nay vận hành như vậy. Nhưng với cậu ấy, việc duy trì cảm xúc như khi chơi bóng trong sân vườn, giữa áp lực từ kỳ vọng và sự chú ý trên mạng xã hội, có thể sẽ khó khăn. Bóng đá hiện có quá nhiều trận đấu, với cường độ quá lớn. Không một ai ở độ tuổi này trong 10 hay 15 năm nữa có thể giữ được cảm giác mà Lamine đang có. Chỉ cần giảm 5% phong độ trong năm năm tới, cậu ấy sẽ khó lòng chịu đựng được. Tôi có những nghi ngờ nếu một cầu thủ vẫn duy trì phong độ đỉnh cao trong suốt 20 năm một khi đã bắt đầu chơi bóng như vậy ở tuổi 16".
Bản thân Lewandowski luôn chú trọng đến việc kéo dài sự nghiệp. Ngay từ đầu những năm 20 tuổi, anh trở nên ám ảnh với chế độ ăn kiêng và tập luyện, nổi tiếng với thói quen ăn bữa tối ngược từ món tráng miệng trước. "Tôi thay đổi lối sống từ năm 21 vì tôi tin mình có thể chơi bóng thêm bốn hoặc năm năm so với các cầu thủ khác", anh tiết lộ.
Anh đặc biệt quan tâm chi tiết đến cơ thể và quá trình phục hồi của mình. Lewandowski giải thích tường tận như một chuyên gia về chấn thương gần đây anh mắc phải, liên quan đến "các dây thần kinh" ở chân, bắt nguồn từ việc phải "di chuyển quá nhiều cho các trận đấu, trên những chuyến xe" trong tour du đấu tiền mùa giải cùng Barca, cùng với một chiếc giường ngủ không mang lại cảm giác thoải mái ở Hàn Quốc, khiến anh "không thể ngủ sâu trong hai tiếng", dẫn đến "cơ bắp bị mệt mỏi".
Lớn lên ở Ba Lan trong một gia đình có truyền thống thể thao phần nào giúp Lewandowski biết cách kéo dài sự nghiệp. Cha anh là một nhà vô địch judo Ba Lan, mẹ anh là một VĐV bóng chuyền xuất sắc, và cả hai đều làm giáo viên thể dục. "Lewy" từng thử sức với mọi môn, từ bóng bàn, bóng ném, đến bóng rổ, nhưng đặc biệt yêu thích judo và thể dục dụng cụ. "Cha tôi tin rằng việc chơi nhiều môn thể thao sẽ giúp tôi thích nghi tốt hơn trong tương lai", anh nói. "Cơ thể tôi rất dẻo dai và đến giờ vẫn thế, nhờ judo và thể dục dụng cụ. Tôi nghĩ nhờ vậy mà tôi có một sự nghiệp lâu hơn nhiều cầu thủ".
Cha của Lewandowski, ông Krzysztof, qua đời khi anh mới 16 tuổi, trước khi anh gia nhập CLB bóng đá chuyên nghiệp đầu tiên. "Ở tuổi 16, bạn không bao giờ sẵn sàng cho mất mát đó. Tôi từng là một cậu bé khép kín, không tin tưởng bất kỳ ai, không nghĩ rằng mình có thể chia sẻ với ai về những gì tôi thấy và cảm nhận. Tôi phải tự mình vượt qua", anh kể.
Một cuộc trò chuyện với Klopp, bấy giờ là HLV của anh tại Dortmund, đã thay đổi tất cả. "Tôi có cảm giác bị kìm hãm. Sau cuộc trò chuyện kéo dài khoảng một tiếng rưỡi, tôi cảm thấy như mọi thứ bên trong mình được giải tỏa. Những cảm xúc tiêu cực tuôn ra. Tôi tập luyện tốt nhưng luôn thiếu một thứ gì đó trong các trận đấu, như bị mắc kẹt. Tôi không biết tại sao, nhưng sau cuộc trò chuyện với Jurgen, tôi bắt đầu cởi mở hơn. Và tôi bắt đầu ghi bàn, rất nhiều bàn".
Lewandowski đã giành được mọi danh hiệu ở cấp CLB, với 12 chức VĐQG, một Champions League, Club World Cup và nhiều cúp quốc gia, chưa kể cú ăn ba với Bayern, nhưng anh luôn đứng sau cái bóng của Ronaldo và Messi. Tiền đạo Ba Lan yêu thích quần vợt và có tình bạn đẹp với Novak Djokovic, người cũng từng sống trong thời đại của Roger Federer và Rafael Nadal. "Chúng tôi là bạn, thỉnh thoảng gặp nhau. Novak là người hài hước và chúng tôi vẫn giữ liên lạc", Lewandowski nói. "Dù đã 38 tuổi, anh ấy vẫn thi đấu ở những sân chơi uy tín nhất và làm việc rất chăm chỉ để đạt được vị trí đó. Tôi đã ở trong thời đại của Ronaldo và Messi, và bạn có thể nói rằng nếu không có họ trong 15 năm qua, có lẽ tôi đã giành được nhiều danh hiệu hơn. Nhưng tôi nhìn nhận theo một cách khác, và tôi nghĩ Novak cũng vậy. Việc tôi thi đấu cùng thời với Messi và Ronaldo giúp tôi đạt được nhiều thành tựu hơn".
Lewandowski hai lần giành giải Cầu thủ xuất sắc FIFA vào 2020 và 2021, nhưng chưa từng giành Quả Bóng Vàng. Năm 2020, cuộc bầu chọn bị hủy vì đại dịch, cùng năm anh ghi 55 bàn trong 47 trận khi Bayern giành cú ăn ba dưới sự dẫn dắt của Flick. "Tôi đã giành được mọi thứ trong đời, trừ Quả Bóng Vàng", anh nói. "Tôi tin mình có thể giành nó, nhưng tôi không thể thay đổi được. Tôi không cảm thấy mình sẽ trở thành một cầu thủ hay con người khác nếu có giải thưởng đó. Có rất nhiều thứ xoay quanh bóng đá, đôi khi là chính trị và tôi hiểu cách nó vận hành. Tôi không nói rằng tôi không muốn Quả Bóng Vàng nữa, tôi không phải người như thế, nhưng tôi không mơ mộng và bị ám ảnh về nó. Tôi không mất ngủ vì Quả Bóng Vàng".
Lewandowski vẫn có thể nằm trong danh sách ứng viên nếu Barca vô địch Champions League mùa này. Nếu Ba Lan giành quyền đến Bắc Mỹ hè 2026, đó cũng sẽ là World Cup cuối cùng trong sự nghiệp của anh. Không nhiều người nghĩ anh sẽ ở lại Barca thêm một mùa giải nữa, nhưng Lewandowski khẳng định anh còn "hai hoặc ba năm thi đấu đỉnh cao". "Tôi cảm thấy mình vẫn còn rất mạnh mẽ", anh khẳng định. "Nếu nhìn vào các bài kiểm tra thể lực trong tập luyện, tôi vẫn ở mức tương tự như trước. Nhiều người lầm tưởng rằng ở tuổi 37, tôi đang đi xuống. Nhưng tôi biết mình vẫn có thể ở đỉnh cao, và về thể chất, tôi không cảm thấy phải đuổi theo các cầu thủ trẻ. Ngược lại, họ phải đuổi theo tôi".
Hoàng Thông (theo The Times)