Trên bàn làm việc của nhà sản xuất phim độc lập Morris Chapdelaine luôn là chồng kịch bản cao ngất. Mỗi tuần anh đọc khoảng ba bản thảo, số còn lại được chuyển cho sinh viên điện ảnh hoặc thực tập sinh đọc và viết bản tóm tắt. Dù vậy, anh không thể xử lý hết.
Tại một liên hoan phim, vài người bạn gợi ý Morris tìm hiểu về trí tuệ nhân tạo để thẩm định kịch bản, nhằm giảm bớt khối lượng công việc. Anh thử dùng Greenlight Coverage, nền tảng AI có thể phân tích cốt truyện, nhân vật, nhịp phim, lời thoại và đưa ra đánh giá: kịch bản đạt, cần cân nhắc hoặc đề xuất thay đổi. Sau thời gian nghiên cứu, anh nhận ra AI giúp rút ngắn một nửa thời gian đọc và cho phản hồi khách quan. "Nó giúp tôi tiết kiệm nhiều thời gian, và ngày càng thông minh hơn", anh nói trên Variety.
Không chỉ có Morris Chapdelaine, nhiều công ty sử dụng các phần mềm như ScriptSense để ứng dụng vào khâu đọc và chọn lọc kịch bản, theo dõi tiến độ sáng tác của biên kịch. Các nền tảng như ScreenplayIQ hay Greenlight Coverage cũng hỗ trợ người viết phân tích tác phẩm. Những năm gần đây, hãng Warner Bros. Discovery, Walt Disney Studios chuyển hướng dùng AI trong nhiều đầu việc như chỉnh sửa hiệu ứng, xử lý hậu kỳ.
Vào năm 2023, Hiệp hội Biên kịch Mỹ (WGA) và Liên đoàn Nghệ sĩ Truyền hình và Phát thanh Mỹ (SAG-AFTRA) phát động cuộc đình công lớn nhất trong nhiều thập niên, với yêu cầu cốt lõi là bảo vệ quyền sáng tạo trước sự can thiệp của AI. Cuộc đình công kép làm đình trệ hoạt động sản xuất phim và truyền hình ở Hollywood nhiều tháng.
Hai năm sau, cách nhìn nhận về AI ở Hollywood thay đổi, nhiều hãng phim và nhà sản xuất coi công nghệ này như công cụ hỗ trợ. Theo BBC, ví dụ rõ nhất là hai bộ phim được đề cử Oscar 2025 đầu năm nay - Emilia Pérez và The Brutalist - đều sử dụng công nghệ này.
Trong The Brutalist, êkíp sử dụng phần mềm phát triển giọng nói (cho phép một người nói bằng giọng của một người khác) của Respeecher - công ty phần mềm của Ukraine - để tài tử Adrien Brody phát âm tiếng Hungary chính xác nhất có thể. Tương tự, Emilia Pérez cũng sử dụng ứng dụng này, giúp nữ chính Karla Sofía Gascón hoàn thành những phân đoạn hát nốt cao.
Vài năm trước, các đoàn làm phim thường dùng kỹ xảo trang điểm hoặc tuyển diễn viên đóng thế để "trẻ hóa" nhân vật, nhưng sau này, The Irishman, Indiana Jones 5 áp dụng deepfake. Đầu tháng 3, công ty OpenAI tổ chức liên hoan phim về AI tại Los Angeles (Mỹ), còn hai đạo diễn nhà Russo (từng thực hiện Avengers: Endgame) cho biết sẽ đầu tư 400 triệu USD phát triển công cụ hỗ trợ làm phim bằng AI, theo Wall Street Journal.
Ngoài việc tận dụng ưu thế, Hollywood tìm cách đối phó với những hệ lụy mà công nghệ này mang lại, nhất là về quyền lợi nghệ sĩ và bản quyền. Hồi tháng 3, tài tử Ben Stiller, Mark Ruffalo và hơn 400 nghệ sĩ gửi thư đến Nhà Trắng phản đối việc các công ty AI đề xuất được tự do khai thác tác phẩm có bản quyền. Cùng thời điểm, nhiều diễn viên biểu tình bên ngoài văn phòng Disney Character Voices - đơn vị phát triển và cấp phép trò chơi dựa trên thương hiệu phim hoạt hình của Disney - nhằm yêu cầu các công ty game ký thỏa thuận bảo vệ giọng nói, hình ảnh trong hợp đồng, tránh bị sử dụng để huấn luyện AI.
Những lo ngại này không phải vô cớ. Khi được hỏi "nghề nào dễ bị thay thế nhất ở Hollywood", ChatGPT - chatbot của OpenAI - liệt kê "diễn viên" đứng đầu danh sách. Nhờ công nghệ deepfake có thể tạo ra hàng trăm khuôn mặt, dáng đi và biểu cảm chỉ trong vài giây, nhiều hãng phim dùng mô hình 3D của diễn viên thật để sử dụng cho các dự án trong tương lai.
Cuối tháng 9, thông tin Tilly Norwood - diễn viên do AI tạo ra - được đàm phán ký hợp đồng với một số công ty quản lý khiến giới nghệ sĩ lo ngại công nghệ đang dần "chiếm chỗ" con người.
Theo Politico, giữa tháng 10, công ty quản lý nghệ sĩ Creative Artists Agency (CAA) - đại diện cho nhiều ngôi sao như Scarlett Johansson - lần đầu tiên thuê hãng vận động hành lang Brownstein Hyatt Farber Schreck để tư vấn các vấn đề liên quan đến AI và bản quyền. Động thái này được xem là nỗ lực tăng cường kết nối với giới lập pháp tại Washington, nhằm định hình quy định bảo vệ ngành lao động sáng tạo trước tác động ngày càng lớn của công nghệ.
Theo chuyên gia, dù AI giúp tiết kiệm thời gian, con người vẫn đóng vai trò then chốt trong việc phát triển ý tưởng. Tại Hollywood, nhiều người - trong đó có chuyên viên thẩm định kịch bản Jason Hallock của Paramount Pictures - chủ động thử nghiệm và đánh giá khả năng của AI trong quy trình sáng tạo. Anh hợp tác Hiệp hội Biên tập viên điện ảnh Mỹ so sánh báo cáo giữa máy và con người trên một số kịch bản.
Kết quả cho thấy công nghệ tóm tắt nhanh và chính xác nhưng thiếu khả năng cảm nhận và đánh giá. Phần mềm thường dùng cấu trúc lặp lại, đôi khi diễn giải sai hành động của nhân vật hoặc thêm chi tiết không có trong kịch bản gốc.
Chuyên viên Alegre Rodriquez từ Hiệp hội Biên tập phim ảnh (Mỹ) cho rằng: "AI tiện lợi nhưng nó chưa thể nhận ra điều thật sự độc đáo trong một tác phẩm. Cuối cùng, chúng ta vẫn cần xem xét, chọn lọc và đưa ra đánh giá mang tính quyết định".
Trang Forbes nhận định Hollywood vẫn luôn cần con người ở các vị trí sáng tạo như biên kịch, diễn viên và đạo diễn để bảo đảm chất lượng tác phẩm, miễn AI được sử dụng trong giới hạn.
Quế Chi (theo Variety, BBC, Politico)