‘Em sẽ chọn thầy cô nghiêm khắc, vì cho em bài học mới khi bước vào đời’

Bài viết dưới đây là chia sẻ của thầy Nguyễn Đình Ánh, giáo viên Trường THPT Nghi Lộc 2, tỉnh Nghệ An:

Hình ảnh từ đoạn video lan truyền mới đây ở một trường THCS tại Hà Nội khiến nhiều người giật mình: Một nam sinh lớp 7, chỉ vì bị cô giáo thu món đồ chơi sắc nhọn, đã giật tóc, ghì đầu, thậm chí kéo ngã giáo viên ngay trong lớp. Vụ việc chỉ diễn ra chưa đầy 2 phút nhưng đủ để gióng lên hồi chuông báo động về kỷ cương học đường, về sự an toàn của thầy cô, cũng như cách chúng ta đang “dạy” học trò đối diện với sai lầm.

Đáng chú ý, sự việc này lại diễn ra đúng thời điểm Thông tư mới của Bộ GD-ĐT vừa ban hành, có hiệu lực từ ngày 31/10 quy định: Hình thức kỷ luật cao nhất đối với học sinh vi phạm là viết bản tự kiểm điểm, có xác nhận và cam kết của gia đình. Nghĩa là sẽ không còn chuyện cảnh cáo, hay đình chỉ học như trước đây. Câu hỏi đặt ra là: "Liệu một bản kiểm điểm có đủ để trả lại công bằng cho giáo viên, sự an toàn cho lớp học và sự nghiêm minh cho môi trường giáo dục?".

Không ai phủ nhận rằng việc viết bản kiểm điểm có thể giúp học sinh nhìn lại hành vi sai trái, có cơ hội sửa chữa. Đó là một cách tiếp cận nhân văn, đặt niềm tin vào sự thay đổi thay vì trừng phạt. Nhưng nếu coi đó là “liều thuốc duy nhất” thì e rằng quá mong manh. Không phải học sinh nào cũng đủ tự giác để biến vài dòng chữ thành bài học sâu sắc. Thực tế nhiều trường hợp cho thấy, khi lỗi lầm nghiêm trọng chỉ bị “xử lý” bằng giấy bút và chữ ký của phụ huynh, ranh giới giữa kỷ luật và xuề xòa trở nên mờ nhạt. Thậm chí, trò có thể nghĩ rằng: Làm gì thì cùng lắm cũng chỉ phải viết vài dòng xin lỗi.

Vụ việc ở Trường THCS Đại Kim (Hà Nội) mới đây là minh chứng rõ ràng. Hành vi giật tóc, ghì đầu, kéo ngã cô giáo chủ nhiệm không chỉ là sự bộc phát thiếu kiềm chế, mà còn là hành vi bạo lực trực tiếp, xâm phạm đến thân thể và nhân phẩm người thầy. Trong quá khứ, từng có những sự việc tương tự: Năm 2022, một giáo viên ở Nghệ An nhắc nhở học sinh đã bị em này lao vào đánh; năm 2019, một cô giáo ở Bình Thuận bị học sinh dùng ghế nhựa ném trúng đầu. Những sự cố ấy để lại vết hằn trong niềm tin và lòng yêu nghề của thầy cô. Nếu tất cả chỉ dừng lại ở một bản kiểm điểm, thử hỏi công bằng nào cho giáo viên? Và quan trọng hơn, liệu học trò có thực sự rút ra được bài học, hay chỉ xem đó là “cái giá quá rẻ” cho một hành vi bạo lực?

Giáo dục cần nhân văn, nhưng nhân văn không đồng nghĩa với buông lỏng. Người thầy thương trò, nhưng cũng phải có quyền nghiêm khắc với trò. Một ngôi trường an toàn không chỉ là nơi có tình yêu thương, mà còn là nơi có kỷ cương rõ ràng.

Tôi từng dạy một học sinh lớp 10, vì mâu thuẫn đã vẽ bậy lên bàn ghế và xúc phạm thầy cô. Khi đó, nhà trường hạ bậc hạnh kiểm, buộc em trực nhật, dọn vệ sinh nhiều tuần liền. Ban đầu em phản ứng dữ dội, nhưng rồi khi phải tự tay lau từng vết bẩn do chính mình gây ra, em đã hiểu thế nào là trách nhiệm. Sau này gặp lại, em cảm ơn: “Nếu hồi ấy, chỉ bắt em viết bản kiểm điểm thì chắc em không thay đổi được”.

Một học trò cũ khác từng thẳng thắn nói rằng, đi học, nếu được chọn giữa một thầy/cô dễ dãi và một thầy/cô nghiêm khắc, em sẽ chọn nghiêm khắc, vì chính sự nghiêm khắc ấy mới cho em bài học thật khi bước vào đời.

Những trải nghiệm ấy cho tôi niềm tin rằng kỷ luật cần sự kết hợp giữa nghiêm khắc và nhân văn. Ở nhiều quốc gia, học sinh vi phạm có thể bị cảnh cáo, hạ bậc hạnh kiểm hay tạm đình chỉ, nhưng đồng thời được tư vấn tâm lý và trao cơ hội sửa sai. Sự kết hợp này mới giúp học trò thấy rõ giới hạn, đồng thời không bị đẩy ra ngoài cánh cửa giáo dục.

Ở Việt Nam, nếu “xoá" các hình thức kỷ luật nghiêm khắc, thay bằng bản kiểm điểm, vô tình sẽ đẩy thầy cô vào thế yếu. Khi không còn công cụ để giữ vững kỷ cương, người thầy chỉ còn biết trông chờ vào vài trang giấy xin lỗi, và đôi khi là những lời xin lỗi không chân thành. Và khi kỷ luật mất đi sức răn đe, học trò sẽ chẳng còn thấy ranh giới nào cần phải tôn trọng.

Điều cần thiết là một cách tiếp cận cân bằng. Kỷ luật học đường không phải để trừng phạt, mà để giáo dục. Nhưng giáo dục cũng cần ranh giới. Khi học sinh vượt qua ranh giới đó bằng bạo lực hay xúc phạm, kỷ luật phải đủ sức nặng để cảnh tỉnh. Thay vì thu hẹp mọi hình thức vào bản kiểm điểm, chúng ta có thể xây dựng thang bậc đa dạng: Từ nhắc nhở, cảnh cáo, lao động công ích trong trường, tham gia các buổi tư vấn tâm lý bắt buộc, cho đến các biện pháp mạnh hơn khi cần thiết. Song song với đó, phụ huynh phải đồng hành thực chất, thay vì chỉ “ký cam kết cho xong”.

Vụ việc ở Trường THCS Đại Kim không phải cá biệt. Trước đó, báo chí nhiều lần phản ánh giáo viên bị học sinh hành hung, thậm chí quay clip tung lên mạng xã hội để chế giễu. Đáng buồn là sau mỗi sự cố, người thầy lại trở nên đơn độc: Vừa chịu tổn thương, vừa lo lắng liệu cách xử lý của nhà trường có đủ để bảo vệ danh dự nghề giáo. Nếu quy định mới được áp dụng một cách máy móc, nỗi đơn độc ấy sẽ càng lớn hơn. Khi hành vi bạo lực chỉ bị “xử lý” bằng bản kiểm điểm, thông điệp ngầm mà học trò nhận được là: Thầy cô không được bảo vệ đúng mức. Sự tôn nghiêm của nghề giáo vì thế dễ dàng bị xói mòn.

Giáo dục cần nhân văn, nhưng nhân văn phải song hành với công bằng. Công bằng cho học sinh - để các em có cơ hội sửa sai. Nhưng cũng phải công bằng cho thầy cô - để họ được bảo vệ, được tôn trọng, yên tâm đứng lớp. Một bản kiểm điểm có thể là bước khởi đầu cho sự hối lỗi, nhưng chắc chắn không thể là điểm dừng duy nhất cho kỷ luật học đường. Điều thầy cô cần, không chỉ là những lời xin lỗi, mà là sự an toàn để tiếp tục gieo hạt giống tri thức và nhân cách. Điều học trò cần không chỉ là cơ hội sửa sai, mà còn là những giới hạn đủ nghiêm khắc để trưởng thành.

Bộ GD-ĐT bỏ hình thức đình chỉ học, phạt nặng nhất là viết bản tự kiểm điểm Học sinh vi phạm kỷ luật sẽ bị nhắc nhở, yêu cầu xin lỗi, phê bình hoặc viết bản tự kiểm điểm; không còn mức kỷ luật nặng nhất là bị đình chỉ học như trước đây.