Tổ chức Y tế thế giới (WHO) mô tả "sa sút trí tuệ" là thuật ngữ bao gồm một số bệnh ảnh hưởng đến trí nhớ, suy nghĩ và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Bệnh Alzheimer là dạng phổ biến nhất. Việc đưa một thành viên gia đình lớn tuổi đến làng ít tốn kém hơn nhiều so với chăm sóc tại nhà 24/7. Nó cũng giúp giảm bớt gánh nặng khổng lồ cho người nhà không có đủ thời gian hoặc chuyên môn để chăm sóc người thân yêu của mình. Bà Corrie được chẩn đoán mắc chứng sa sút trí tuệ nghiêm trọng, cần được quan tâm và hỗ trợ 24 giờ một ngày. Đây là điều kiện cần để được nhận vào Hogeweyk. Gánh nặng chăm sóc bà Corrie cuối cùng trở nên quá sức đối với ông Theo và các con gái, vì vậy họ quyết định đưa bà đến đây.
"Nơi này thật hoàn hảo. Tôi không thể tìm được chỗ nào tốt hơn cho bà ấy. Mọi thứ tốt 100%", ông Theo nói.
Hogeweyk là một bước tiến đột phá, ra đời từ sự trăn trở của những nhà sáng lập, tiêu biểu là bà Yvonne van Amerongen. Bà nhớ lại khoảnh khắc cha mình qua đời đột ngột vì đau tim và suy nghĩ đầu tiên của bà lúc đó là: "Tạ ơn Chúa, ông không bao giờ phải vào viện dưỡng lão". Bà không thể chấp nhận được rằng một người cha khỏe mạnh, yêu đời lại phải trải qua những ngày cuối đời trong một không gian y tế lạnh lẽo, tẻ nhạt. Từ sự thôi thúc đó, cùng với đồng nghiệp Jannette Spiering, một chuyên gia lão khoa có thâm niên, họ đã ấp ủ ý tưởng về một nơi mà người cao tuổi mắc chứng sa sút trí tuệ có thể sống "bình thường hóa" nhất có thể.
Dự án Hogeweyk được khởi động từ năm 2002 và chính thức mở cửa sau 6 năm xây dựng. Họ tạo ra một mô hình chăm sóc mới, không dựa trên quan điểm y tế đơn thuần, mà tập trung vào cả yếu tố xã hội và tâm lý. Bà Spiering cho biết: "Nếu bạn nhốt họ trong một cơ sở trông giống bệnh viện, họ sẽ bắt đầu hành xử như thể đang ở bệnh viện. Họ trở nên lo lắng và muốn thoát ra".
Ngược lại, tại Hogeweyk, mỗi ngôi nhà đều được thiết kế để gợi nhớ lại lối sống và ký ức của cư dân. Từ đồ đạc, trang trí đến loại hình giải trí, tất cả đều nhằm mục đích tạo cho họ cảm giác quen thuộc và an toàn. "Bạn thậm chí không nhận ra ai là cư dân, ai là tình nguyện viên hay người nhà. Việc bình thường hóa môi trường là một trợ giúp cực kỳ lớn trong việc giảm bớt sự kỳ thị", Spiering chia sẻ.
Tuy nhiên, mô hình này từng bị ví von như "The Truman Show" - một chương trình truyền hình thực tế dàn dựng công phu mà nhân vật chính không hề hay biết. Phản bác lại sự chỉ trích, những người sáng lập khẳng định họ không lừa dối cư dân. "Chúng tôi có một xã hội thực sự ở đây", bà Van Amerongen nói. "Họ chỉ cảm thấy bị lừa nếu chúng tôi kể cho họ một câu chuyện không có thật và họ biết điều đó. Chúng tôi không bịa chuyện".
Song, chính việc "bịa chuyện" lại là một phần cuộc sống thường ngày của một số cư dân, như bà Jo Verhoef. "Vòng lặp" trong các câu chuyện của bà ngày càng ngắn lại. Bà liên tục hỏi về một người tên Steve Matthew - một nhân vật có thể là ký ức xa xôi, mờ ảo, hoặc cũng có thể chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng.
Trong bối cảnh dân số thế giới đang già hóa nhanh chóng, những mô hình như Hogeweyk ngày càng trở nên cần thiết. Theo WHO, số người mắc chứng sa sút trí tuệ trên toàn cầu đã tăng từ 35 triệu vào năm 2008 lên hơn 55 triệu hiện nay và được dự báo sẽ chạm mốc 78 triệu vào năm 2030. Tiến sĩ Tarun Dua, người đứng đầu đơn vị Sức khỏe Não bộ tại WHO, nhận định: "Đây không phải là vấn đề tự biến mất".
Việc tìm ra phương pháp chữa trị vẫn còn là một mục tiêu xa vời, và áp lực chăm sóc người cao tuổi mắc chứng sa sút trí tuệ đang đè nặng lên các gia đình. Ở Hà Lan, chi phí cho Hogeweyk không đắt hơn một viện dưỡng lão truyền thống, bởi nó được chính phủ tài trợ. Điều này giúp giảm gánh nặng tài chính và thời gian cho những người thân trong gia đình.
Lấy cảm hứng từ Hogeweyk, nhiều mô hình tương tự đã ra đời trên khắp thế giới. Từ Carpe Diem ở Na Uy đến NewDirection Care ở Australia, những cộng đồng này đều hướng tới mục tiêu mang lại một cuộc sống bình thường và chất lượng hơn cho người cao tuổi.
Ở Việt Nam, vấn đề tương tự cũng đang được quan tâm. Trong Hội nghị quán triệt Nghị quyết của Trung ương ngày 16/9, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh mô hình dưỡng lão bán trú cần trở thành trụ cột an sinh mới trong bối cảnh già hóa dân số và gia đình bận rộn. Ông mong muốn có những mô hình cụ thể, khuyến khích cả tư nhân tham gia thành lập trung tâm chăm sóc người già, vì "buổi sáng con cháu đi học, đi làm, các cụ ở nhà rất cô đơn".
"Chăm sóc thiếu nhi quan trọng, nhưng người cao tuổi cũng cần được quan tâm, vì những giải pháp này góp phần kéo dài tuổi thọ, nâng cao chất lượng sống", Tổng Bí thư nói.
Với ông Theo Visser, việc chăm sóc vợ giờ đây là một phần cuộc sống. Gần như mỗi ngày, ông lái xe 15 km đến Hogeweyk để ở bên bà Corrie. "Tôi làm điều đó vì chính mình", ông nói. "Bà ấy vẫn nhận ra mọi người, vì thế việc tôi ở đây mỗi ngày rất quan trọng".
Dù không thể trò chuyện, ông và vợ vẫn ngồi bên nhau, tay trong tay. Đôi khi bà mỉm cười, đôi khi bật cười, như thể một phần ký ức về tình yêu ngày xưa vẫn còn nguyên vẹn, dù không thể nói thành lời.
Tại Hogeweyk, bà Corrie có thể không biết mình đang ở đâu, nhưng bà luôn cảm thấy như ở nhà.
Hogeweyk c\u00f3 t\u00ean g\u1ecdi quen thu\u1ed9c l\u00e0 \"ng\u00f4i l\u00e0ng sa s\u00fat tr\u00ed tu\u1ec7\", c\u01a1 s\u1edf ch\u0103m s\u00f3c ng\u01b0\u1eddi cao tu\u1ed5i \u1edf Weesp, ngo\u1ea1i \u00f4 Amsterdam, H\u00e0 Lan. C\u1ed9ng \u0111\u1ed3ng n\u00e0y \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u00ednh ph\u1ee7 H\u00e0 Lan t\u00e0i tr\u1ee3, hi\u1ec7n ph\u1ee5c v\u1ee5 188 c\u01b0 d\u00e2n trong 27 ng\u00f4i nh\u00e0.<\/p>\n\t","\n\t
C\u00e1c c\u01b0 d\u00e2n t\u1ea1i Hogeweyk \u0111\u1ec1u m\u1eafc ch\u1ee9ng sa s\u00fat tr\u00ed tu\u1ec7 nghi\u00eam tr\u1ecdng, \u0111\u01b0\u1ee3c t\u1ef1 do \u0111i l\u1ea1i trong l\u00e0ng v\u00e0 t\u01b0\u01a1ng t\u00e1c v\u1edbi nhau.<\/p>\n\t","\n\t
M\u1ed7i ng\u00f4i nh\u00e0, g\u1ed3m 6-7 c\u01b0 d\u00e2n sinh s\u1ed1ng, \u0111\u1ec1u c\u00f3 ph\u00f2ng kh\u00e1ch, nh\u00e0 b\u1ebfp, ph\u00f2ng ng\u1ee7 ri\u00eang, ph\u00f2ng gi\u1eb7t v\u00e0 kh\u00f4ng gian ngo\u00e0i tr\u1eddi, c\u00f9ng v\u1edbi s\u1ef1 h\u1ed7 tr\u1ee3 chuy\u00ean nghi\u1ec7p c\u1ea3 ng\u00e0y l\u1eabn \u0111\u00eam.<\/p>\n\t","\n\t
C\u01b0 d\u00e2n c\u00f3 th\u1ec3 mua th\u1ef1c ph\u1ea9m, d\u1ea7u g\u1ed9i \u0111\u1ea7u hay m\u1ed9t t\u1ea5m b\u01b0u thi\u1ebfp nh\u01b0ng kh\u00f4ng c\u00f3 ti\u1ec1n th\u1eadt n\u00e0o \u0111\u01b0\u1ee3c trao \u0111\u1ed5i v\u00e0 thu ng\u00e2n l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u00e0o t\u1ea1o \u0111\u1ec3 ch\u0103m s\u00f3c b\u1ec7nh nh\u00e2n sa s\u00fat tr\u00ed tu\u1ec7.<\/p>\n\t","\n\t
Y t\u00e1, b\u00e1c s\u0129, nh\u00e0 t\u00e2m l\u00fd h\u1ecdc, nh\u00e0 v\u1eadt l\u00fd tr\u1ecb li\u1ec7u v\u00e0 hu\u1ea5n luy\u1ec7n vi\u00ean x\u00e3 h\u1ed9i, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi c\u00f3 s\u1ed1 l\u01b0\u1ee3ng \u0111\u00f4ng h\u01a1n nhi\u1ec1u so v\u1edbi c\u01b0 d\u00e2n, h\u00f2a m\u00ecnh v\u00e0o cu\u1ed9c s\u1ed1ng h\u00e0ng ng\u00e0y c\u1ee7a c\u1ed9ng \u0111\u1ed3ng.<\/p>\n\t","\n\t
Ch\u1ed7 tr\u1ed1ng \u1edf l\u00e0ng ch\u1ec9 c\u00f3 khi m\u1ed9t c\u01b0 d\u00e2n qua \u0111\u1eddi.<\/p>\n\t"]' data-component-value="">
Bình Minh (Theo CNN, BBC, Be Advice)
Ảnh: Be Advice