Xe điện Trung Quốc hầu như không tồn tại ở Mỹ kể từ năm 1988, khi Quốc hội Mỹ thông qua một đạo luật cơ bản cấm nhập khẩu bất kỳ ôtô nước ngoài nào trừ khi trải qua một quá trình dài và tốn kém để chứng minh rằng chúng đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn và khí thải của Mỹ. Luật này được thông qua khi các nhà sản xuất ôtô Nhật Bản và châu Âu đang gây sức ép đáng kể lên thị trường ôtô Mỹ.
Ví dụ, luật yêu cầu xe phải vượt qua bài kiểm tra va chạm trước khi được chấp nhận và phải do một nhà nhập khẩu đã đăng ký được Cơ quan an toàn giao thông quốc gia Mỹ (NHTSA) chấp thuận. Do đó về cơ bản, một cá nhân muốn nhập một chiếc vào Mỹ là không thể.
Nhưng vẫn có cách lách luật giúp những người đam mê tìm ra cách đưa chúng lăn bánh ở đường phố Mỹ. Tuy nhiên, chi phí rất cao.
Năm 2021, John Karlin, một y tá và nhà phân tích quy trình chất lượng, biết rằng chiếc xe điện nhỏ bé giá 5.000 USD - Wuling Hongguang Mini EV - đang bán chạy hơn Tesla Model 3 tại thị trường Trung Quốc.
Đến tháng 10/2021, anh nghiên cứu tất cả các yêu cầu để đưa chiếc xe này vào Mỹ, đặt hàng từ một nhà xuất khẩu ôtô Trung Quốc trên Alibaba và cho chuyển chiếc xe, phiên bản cao cấp Wuling Macaron, vượt đại dương. Gần cuối năm 2021, Karlin phải lái xe 8 giờ từ Oklahoma đến Freeport, Texas để nhận đơn hàng.
Dù vậy, Karlin vẫn lo lắng khi đến hải quan. Anh tin rằng mình là người Mỹ đầu tiên nhập khẩu mẫu xe này vào Mỹ. May mắn Karlin nhanh chóng vượt qua các quy trình để nhận xe và sau đó đưa nó trở lại Oklahoma, nơi anh đăng ký xe, mua bảo hiểm và lái đi làm mỗi ngày đến bệnh viện.
Karlin chắc chắn là một trường hợp ngoại lệ. Ngày nay, hầu như không có xe điện Trung Quốc nào được bán ở Mỹ. Thực tế, Mỹ đã trở thành một trường hợp ngoại lệ trên thế giới trong khi xe điện giá rẻ của Trung Quốc đang nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường ở châu Âu, châu Á, Nam Mỹ và châu Phi.
Ở Mexico, nơi có 135.000 xe nhãn hiệu Trung Quốc được bán vào năm 2023, chiếm 10% tổng doanh số ôtô. Nhiều công ty Trung Quốc, như BYD và Nio, đã khám phá khả năng thâm nhập thị trường Mỹ nhưng các kế hoạch bị cản trở bởi những bài toán kinh tế, áp lực chính trị và thuế quan tăng cao.
Nhưng quy tắc ở Mỹ cũng có ngoại lệ: bất kỳ xe nào có tuổi đời trên 25 năm đều được coi là hợp lệ và được miễn quy trình phê duyệt. Pacific Coast Auto, một công ty nhập khẩu ôtô Nhật Bản đã qua sử dụng cho thị trường Mỹ, phát triển trong những năm qua nhờ chính lý do này, theo Derek Weldon, chủ sở hữu công ty. Dù những chiếc xe này thường gặp khó khăn khi bảo hiểm hoặc sửa chữa, nhưng chúng có thể được đăng ký tại Mỹ mà không gặp trở ngại nào.
Vì sự bùng nổ xe điện của Trung Quốc chủ yếu diễn ra trong thập kỷ qua, nên không có chiếc xe điện nào trong số này có thể được đưa vào Mỹ theo ngoại lệ nêu trên, trừ khi được sản xuất trước năm 2000.
Tuy nhiên, nếu đã sẵn sàng thỏa hiệp, có một số phương pháp mà ai đó có thể áp dụng để đưa ôtô Trung Quốc vào Mỹ một cách hợp pháp, dù chỉ là tạm thời hoặc theo những hạn chế đáng kể.
Điều mà Karlin phát hiện ra vào năm 2021 là một số bang, bao gồm Texas và Oklahoma, có các quy định an toàn riêng cho các loại xe tốc độ thấp và trung bình không được phép lưu thông trên đường cao tốc. Theo đó, những loại xe này là xe điện (loại hoạt động trong các khu du lịch hoặc sân golf) hoặc xe nông trại hợp pháp lưu thông trên đường phố, nhưng Karlin thấy rằng chiếc Wuling nhỏ bé cũng có thể được xếp vào loại này.
Karlin có thể đăng ký chiếc Macaron với điều kiện xe không chạy quá 35 dặm một giờ (56 km/h - do đó không thể vào đường cao tốc). Vì thế anh yêu cầu nhà xuất khẩu khóa giới hạn tốc độ cho xe. Chỉ sử dụng xe để đi làm hoặc mua sắm ở trung tâm thành phố, Karlin không thấy tốc độ tối đa hạn chế là vấn đề.
Một ngoại lệ khác là công dân không phải người Mỹ có thể mang xe của họ từ nước ngoài vào Mỹ tạm thời mà không cần biển số xe Mỹ, theo Cao Yang, chủ sở hữu của CDM Import, một công ty có trụ sở tại Los Angeles đang khám phá thị trường xe nhập khẩu mới nổi của Trung Quốc. Cao đã giúp một số mẫu xe Trung Quốc mới hơn và lớn hơn được vận chuyển tạm thời đến Mỹ.
Để đưa một chiếc xe vào Mỹ thông qua tuyến đường này, xe phải rời khỏi đất nước trong vòng 12 tháng và không được đổi chủ trong thời gian đó. Ngoài ra, Trung Quốc có các quy định riêng về xuất khẩu ôtô để sử dụng cá nhân. Thông thường, họ chỉ cho phép một chiếc xe rời khỏi đất nước trong 6 tháng và yêu cầu chủ sở hữu phải trả một khoản tiền đặt cọc lớn.
Tính cả thời gian vận chuyển, có nghĩa một chiếc xe thường chỉ có thể ở lại Mỹ trong khoảng 3 tháng - khiến nó chỉ phù hợp để lái thử cho những người đam mê ôtô hơn là sử dụng hàng ngày, với giấy chứng nhận nhập khẩu tạm thời dán lên kính chắn gió.
Quy tắc tương tự cũng áp dụng cho công dân Mexico đến Mỹ. Và vì xe điện Trung Quốc đã trở nên phổ biến ở Mexico, và nhiều người sống ở biên giới thường xuyên đi lại giữa hai nước, việc phát hiện ra một chiếc xe điện Trung Quốc ở Los Angeles khá dễ dàng. Cao nói anh nhìn thấy các thương hiệu Trung Quốc như BYD, MG và Roewe nhiều lần trong tháng và thường do những người không phải là người Trung Quốc lái.
Cách cuối cùng là thông qua một nhà sản xuất ôtô, nơi được phép đưa xe nước ngoài vào để nghiên cứu, thử nghiệm, trưng bày và các mục đích khác. Các công ty Trung Quốc như BYD, Li Auto và Nio có hoạt động tại Mỹ và có thể hợp pháp đưa xe của họ vào, Cao cho biết.
Xe nhập khẩu theo cách này phải mang biển số của nhà sản xuất và không được bán cho cá nhân. CEO của Ford, Jim Farley, đã đưa 5 chiếc xe điện của Trung Quốc đến Chicago vào 2024 và "lái chúng kể từ đó", theo các cuộc phỏng vấn gần đây với giới truyền thông.
"Thông thường, các nhà sản xuất ôtô mua xe của các đối thủ cạnh tranh để đánh giá. Khi hoàn tất, nếu xe được mua ở cùng một quốc gia, nó có thể được bán lại. Những chiếc xe khác, sau khi đánh giá hoàn tất, sẽ bị loại bỏ", người phát ngôn của Ford, Marty Gunsberg, nói.
Với nhiều hạn chế hiện nay, việc đưa một chiếc ôtô từ Trung Quốc đến Mỹ sẽ tốn kém hơn nhiều so với giá gốc tại thị trường trong nước.
Weldon cho biết mặc dù công ty của ông không nhập khẩu ôtô từ Trung Quốc, nhưng giá để nhập khẩu một chiếc ôtô từ Nhật Bản vào Mỹ thường là 105-130 USD một m3, có nghĩa một chiếc ôtô trung bình có thể tốn khoảng 1.000-2.500 USD chỉ tính riêng phí vận chuyển. Sau đó là thuê một nhân viên hải quan để xử lý, đăng ký tại sở giao thông địa phương và trả cho một công ty bảo hiểm sẵn sàng tiếp nhận chiếc xe không phổ biến này (thường khó hơn dự kiến) trước khi nó có thể lăn bánh hợp pháp trên đường.
Karlin cho biết số tiền cho chiếc Macaron tổng cộng khoảng 13.000 USD, trong khi giá của chiếc xe này chỉ dưới 8.000 USD. Những con số chắc chắn sẽ tăng khi thuế quan đối với ôtô Trung Quốc tăng đáng kể.
Nhưng tiền có thể không phải là vấn đề lớn nhất. Chính quyền cựu tổng thống Biden cũng đã ban hành lệnh cấm nhập khẩu "xe kết nối" của Trung Quốc vào tháng 1. Ngày nay, khó để tìm ra một chiếc xe điện của Trung Quốc không có các tính năng liên quan đến kết nối Bluetooth, di động hoặc vệ tinh, vì vậy, lệnh cấm này thực sự ngăn cản việc nhập khẩu bất kỳ chiếc xe hơi mới nào của Trung Quốc.
Karlin cho biết chiếc Macaron của anh từng bị xe cảnh sát bám theo, nhưng chưa bao giờ bị chặn lại. Đối với chiếc xe, vốn đã trải qua nhiều chặng đường để được hợp pháp tại Mỹ, Karlin rất thích nó. Anh thích thiết kế sáng tạo của chiếc xe điện này, rất khác so với những chiếc xe Mỹ mà anh từng trải nghiệm, với những điểm nhấn nhỏ xinh như đặt một cổng USB phía sau gương chiếu hậu để có thể dễ dàng cắm camera hành trình. Và kích thước nhỏ bé của Macaron hữu ích khi phải tìm chỗ đỗ trong bãi xe đông đúc của bệnh viện, và việc quay đầu trên những con đường hẹp trở nên dễ dàng.
Karlin đã lái chiếc Macaron trong 12 tháng trước khi một công ty Mỹ đề nghị mua lại để nghiên cứu. Tổng giám đốc điều hành của công ty này đã đến tận Oklahoma gặp Karlin khi thảo luận mua xe.
Cao đã đến một vài cuộc tụ họp của những người đam mê ôtô ở Mỹ, nơi một công ty truyền thông Trung Quốc đã mang theo những chiếc xe điện mà họ nhập khẩu tạm thời. Anh cho biết những người Mỹ tham gia thực sự thích những chiếc xe Trung Quốc và thường muốn biết cách mua một chiếc. "Đối với những người đủ giàu và có mối quan hệ, họ có thể đang nghĩ đến việc nhập khẩu một vài chiếc và tự mình trải nghiệm".
Mỹ Anh (theo Wired)