Ngày 14/4, ông Nguyễn Thiện Toàn (cựu Tổng giám đốc Tổng công ty Chè Việt Nam), Đặng Ngọc Cầm, Nguyễn Quốc Khánh và bà Trần Thị Hoa (đều là cựu thành viên HĐTV); ông Vũ Ngọc Tự (cựu Chủ tịch HĐTV); ông Đặng Văn Tới (cựu Kế toán trưởng) và ông Bành Thương Trí (cựu Giám đốc Công ty Chè Sài Gòn) bị TAND Hà Nội xét xử về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.
Ông Trần Hồng Điệp, cựu kiểm soát viên chuyên trách, bị truy tố về tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Trước 2015, Tổng Công ty Chè Việt Nam (TCT Chè) là doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Đây là doanh nghiệp có các vườn chè năng suất, nhiều công nhân tay nghề cao, quy mô hoạt động về chè lớn nhất nước.
VKS xác định, doanh nghiệp được Nhà nước giao quản lý, sử dụng 11 cơ sở nhà đất tại TP HCM, Hà Nội, Hải Phòng, Hòa Bình và Sơn La. Quá trình quản lý, sử dụng các khu đất trên, các cựu lãnh đạo đơn vị đã có hành vi trái pháp luật, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 38 tỷ đồng.
Sai phạm tại 446 m2 đất vàng tại 225 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, TP HCM
Năm 2006, khu đất được thành phố giao Giấy chứng nhận quyền sử dụng (sổ đỏ) cho Công ty Chè Sài Gòn với hình thức thuê đất, sử dụng đến hết 2020.
Năm 2013 TCT Chè lên phương án cổ phần hóa. Các khu đất vẫn là đất thuê trả tiền hàng năm, Công ty Chè Sài Gòn cổ phần tiếp tục được thuê đất và đứng tên sổ đỏ.
Nhưng khi đang cổ phần hóa, tháng 6/2015, ông Toàn, Khánh, Cầm bị cáo buộc ký nghị quyết thống nhất chuyển quyền sử dụng đất trong tương lai từ Công ty Chè Sài Gòn cho Công ty Sản xuất và kinh doanh GB TEA Việt Nam.
Ông Toàn ký các văn bản đề nghị TP HCM cho chuyển sang hình thức thuê đất thời hạn 50 năm trả tiền một lần và cho Công ty Chè Sài Gòn đứng tên trên sổ đỏ.
Tháng 11/2015, ông Toàn ký Giấy ủy quyền cho Bành Thương Trí, Giám đốc Công ty Chè Sài Gò, ký hợp đồng vay tiền của Công ty GB TEA để nộp tiền thuê đất một lần cho cả 50 năm.
Ông Trí sau đó ký Hợp đồng vay của GB TEA gần 30 tỷ đồng, cam kết chuyển quyền sử dụng đất cho GB TEA. Cùng ngày, công ty Chè Sài Gòn lấy tiền đó nộp ngân sách Nhà nước để trả hết nghĩa vụ cho khoản thuê đất 50 năm.
Một tháng sau, khu đất được Sở tài nguyên Môi trường cấp đổi sổ đỏ sang cho Công ty Chè Sài Gòn. Theo cáo buộc, số tiền này 5 bị cáo Toàn, Cầm, Khánh, Trí và Tới (kế toán trưởng TCT Chè) không chỉ đạo hạch toán bổ sung, không xác định tài sản này vào giá trị thực tế của doanh nghiệp khi cổ phần hóa.
Sau đó, dù chưa báo cáo, chưa được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chấp thuận, các lãnh đạo TCT Chè đã ký Nghị quyết mang khu đất này đi góp vốn.
Các ông Toàn, Cầm, Khánh tiếp tục ký phê duyệt cấn trừ công nợ 28 tỷ đồng với Công ty GB TEA. Kết quả, TCT Chè và GB TEA không còn bất cứ quyền lợi và nghĩa vụ gì với nhau, kể cả với khu đất, vốn được Nhà nước giao cho TCT Chè quản lý, sử dụng và thực hiện nghĩa vụ trả tiền thuê đất hằng năm.
Tháng 12/2015, TCT Chè chính thức chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần. Sau khi có nguồn tin báo cáo về sai phạm của TCT Chè với khu đất này, bị cáo Toàn được Bộ chủ quản yêu cầu báo cáo.
Nhưng sau đó, ông Toàn vẫn dùng khu đất này ký Hợp đồng góp vốn với GB TEA, đề nghị TP và Sở Tài nguyên Môi trường cho chuyển nhượng và để GB TEA đứng tên sổ đỏ, cáo trạng nêu.
Song Văn phòng đăng ký đất đai TP HCM chưa xử lý hồ sơ này mà giữ lại sổ đỏ đã cấp cho Công ty GB-TEA đến nay.
Sau khi bị thanh tra, TCT Chè khắc phục bằng cách hạch toán tăng tài sản vô hình số tiền vay để nộp tiền sử dụng đất 29 tỷ đồng và hạch toán đây là tiền phải trả lại GB TEA.
Giá trị quyền sử dụng khu đất thời điểm năm 2015 được xác định hơn 44 tỷ đồng, do đó thiệt hại từ sai phạm của các bị cáo là hơn 16 tỷ đồng, VKS xác định.
1.500 m2 đất vàng tại Trần Khát Chân (Hà Nội)
VKS xác định khu đất 1.500 m2 tại đường Trần Khát Chân được Hà Nội cho TCT Chè thuê 30 năm từ 1995, giá thuê 238.500 USD. TCT Chè được sử dụng tiền thuê đất trong 30 năm để góp vốn với Công ty Mulpa Haute Counture SDN.BHD của Malaysia để thành lập và kinh doanh khách sạn Hotel Indochine Hà Nội, ghi nhận nợ và hoàn trả tiền thuê đất theo quy định của Bộ Tài chính.
Tháng 7/1997, Hà Nội cấp sổ đỏ cho Công ty Liên doanh để xây dựng khách sạn và trung tâm đấu giá chè, thời hạn sử dụng 30 năm, đến 2025.
Do khó khăn thực hiện dự án, TCT Chè được Bộ chủ quản đồng ý cho chuyển nhượng quyền đầu tư. Theo đó, TCT Chè bán, quản lý, sử dụng tiền bán quyền đầu tư trong liên doanh theo quy định. Theo thẩm định, giá trị quyền đầu tư của TCT Chè là hơn 8,5 tỷ đồng.
Tháng 11/2010, ông Vũ Ngọc Tự khi đó là Chủ tịch cùng bà Trần Thị Hoa (thành viên) và Nguyễn Thiện Toàn (Tổng Giám đốc TCT Chè) phê duyệt giá chào chuyển nhượng quyền được đầu tư dự án, tối thiểu 8,5 tỷ đồng.
Bị cáo Toàn sau đó ký Hợp đồng chuyển nhượng quyền đầu tư trong Liên doanh (quyền sử dụng khu đất 30 năm) cho Công ty Sông Châu với giá 10 tỷ đồng không qua đấu giá, vi phạm quy định về quản lý, sử dụng và bán đấu giá tài sản Nhà nước.
VKS xác định, thực tế, TCT Chè đã góp vốn bằng quyền sử dụng đất thuê 30 năm, diện tích 1.500 m2 có giá thuê 238.500 USD vào liên doanh. Trong khi Công ty Mulpa Haute Counture SDN.BHD chưa góp 70% vốn theo hợp đồng đã ký.
Bị cáo Đặng Văn Tới là kế toán trưởng TCT Chè khi đó bị cáo buộc đã không hạch toán 238.500 USD này vào sổ sách; đồng thời hạch toán trái quy định 10 tỷ đồng tiền chuyển nhượng vào sổ sách kế toán của TCT Chè.
Hội đồng định giá xác định giá trị khu đất tháng 9/2011 là 31,5 tỷ đồng. Do đó, sai phạm của các bị cáo gây thiệt hại 21,5 tỷ đồng cho Nhà nước.
Khu đất 11.635 m2 tại Hải Phòng
Cáo trạng xác định, năm 2006, khu đất hơn 11.000 m2 tại địa chỉ 44 đường Chè Hương (nay là đường Đoàn Xá, quận Hải An) được cấp sổ đỏ, giao cho Công ty Chè Hải Phòng (thuộc TCT Chè). Trong đó 10.765 m2 có thời hạn thuê 30 năm. 870 m2 được sử dụng lâu dài, dùng xây kho, xưởng.
Tháng 4/2009, TCT Chè xin cơ cấu lại vốn, sử dụng một số tài sản, đất đai để góp vốn thành lập công ty cổ phần.
Tháng 10/2009, TCT Chè góp vốn thành lập Công ty Nam Cường với một công ty và 2 cá nhân khác. Trong đó TCT Chè góp vốn bằng toàn bộ mặt bằng, quyền thuê 11.635 m2 đất và tài sản trên đất có trị giá 20,5 tỷ đồng; những người còn lại góp tổng 4,5 tỷ đồng.
Để chuyển nhượng phần vốn góp, Tổ thẩm định thuộc TCT Chè xác định giá trị công trình xây dựng trên đất 5,9 tỷ đồng; giá trị quyền sử dụng 870 m2 đất là 2,7 tỷ đồng và đề nghị HĐQT phê duyệt giá trị 8,6 tỷ đồng để Tổng Giám đốc làm cơ sở đàm phán với các đối tác.
Tháng 6/201, ông Tự, Toàn và bà Hoa ký thoái vốn 10,5 tỷ đồng tại Công ty Nam Cường, chuyển nhượng toàn bộ số cổ phần trên cho các cá nhân khác, tổng cộng 20,5 tỷ đồng không qua đấu giá.
Thời điểm tháng 11/2009, giá trị tài sản trên đất là 6,6 tỷ đồng và giá trị quyền sử dụng là 2,7 tỷ đồng, tổng 9,3 tỷ đồng. Do đó, hành vi của các bị cáo bị VKS cáo buộc gây thiệt hại cho Nhà nước 711 triệu đồng.
Số phận 8 khu "đất vàng" còn lại của Tổng công ty Chè
VKS xác định với khu đất tại 126 Lạch Tray, TP Hải Phòng, kết quả định giá của Hội đồng định giá Sở Tài chính TP Hải Phòng xác định có thiệt hại 83 triệu đồng, không đủ yếu tố định lượng để xem xét trách nhiệm hình sự với các cá nhân có liên quan. Do đó, cơ quan điều tra kiến nghị thu hồi số tiền này cho Nhà nước.
5 khu đất, gồm: Kho Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội; Khu đất tại Lương Sơn, Hòa Bình; 3 khu đất tại bản Bó Nhàng, bản Chiềng Đi và vườn ươm Chiềng Đi, xã Vân Hồ, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, đã bị HĐQT, Ban Tổng Giám đốc TCT Chè mang đi góp vốn, thoái vốn không qua đấu giá trái pháp luật.
Quá trình giải quyết, cơ quan điều tra đã yêu cầu định giá tài sản nhưng Hội đồng định giá Sở Tài chính TP Hà Nội, tỉnh Hòa Bình và tỉnh Sơn La từ chối định giá các khu đất trên nên không đủ cơ sở xác định hậu quả thiệt hại. Do đó, cơ quan điều tra đã kiến nghị thu hồi cho Nhà nước.
Hai khu đất tại số 59 An Bình, phường 6, quận 5, TP HCM và 12 gian tầng 1 nhà số 67 Ngô Thì Nhậm, Hà Nội đang tranh chấp về dân sự. Tòa án đang thụ lý giải quyết tranh chấp nên tiếp tục để các bên liên quan giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Năm 2015, TCT Chè Việt Nam chính thức chuyển đổi sang mô hình công ty cổ phần (Tổng Công ty Chè Việt Nam – CTCP). Theo đại diện doanh nghiệp, hành vi sai phạm của 3 bị can trong vụ án đều được thực hiện với tư cách là thành viên HĐTV của Tổng Công ty Chè Việt Nam – Công ty TNHH Một thành viên.
Sau khi cổ phần hóa, các cá nhân này không còn là cán bộ của doanh nghiệp, Tổng Công ty Chè Việt Nam – CTCP không còn vốn nhà nước, không liên quan và không chịu trách nhiệm về những sai phạm diễn ra trong giai đoạn trước đó.
Thanh Lam